Giáo án môn Lịch sử 7 - Bài 19 - Tiết 2: Cuộc khởi nghĩa lam sơn (1418 - 1427)

Bài 19: Tiết 2
CUỘC KHỞI NGHĨA LAM SƠN (1418-1427)
Mục tiêu bài học
Về kiến thức
Những nét chủ yếu về hoạt động của nghĩa quân Lam Sơn trong những năm cuối 1424 đến cuối 1425.
Qua đó thấy được sự phát triển lớn mạnh của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn trong thời gian này. Từ chỗ bị động đối phó với quân Minh ở miền Tây Thanh Hóa, nghĩa quân đã đi đến chố làm chủ cả một vùng rộng lớn miền Trung và bao vây thành Đông Quan.
Về thái độ, tư tưởng, tình cảm
Giáo dục truyền thống yêu nước, tinh thần bất khuất, kiên cường và lòng tự hào dân tộc.
Về kĩ năng
Rèn luyện kĩ năng kĩ năng sử dụng bản đồ lịch sử.
Nhận xét các nhân vật lịch sử qua cuộc khởi nghĩa.
Lược đồ tiến quân ra Bắc của nghĩa quân Lam Sơn.
Thiết bị, tài liệu dạy học
Lược đồ các cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
Tiến trình tổ chức hoạt động dạy-học (45 phút)
Ổn định lớp (1 phút): Nắm sĩ số lớp học.
Kiểm tra bài cũ (5 phút)
Câu 1: Em có nhận xét gì về tinh thần chiến đấu của nghĩa quân Lam Sơn trong những năm 1418-1423?
Câu 2: Tại sao lực lượng quân Minh rất mạnh nhưng không tiêu diệt được nghĩa quân mà phải chấp nhận đề nghị tạm hòa của Lê Lợi?
Giảng bài mới (39 phút)
Dẫn nhập vào bài mới (1 phút)
Giai đoạn đầu của cuộc khởi nghĩa, nghĩa quân Lam Sơn gặp phải nhiều khó khăn về lương thực, vũ khí. Bị bao vây tấn công dồn dập, đường tiếp tế lương thực bị cắt đứt. Lê Lợi đã quyết định hòa hoãn với quân Minh để tranh thủ thời gian chuẩn bị lực lượng, tích trữ lương thảo, khí giới. Sau khi thực hiện âm mưu mua chuộc, dụ dỗ đầu hàng nhưng bị thất bại. Quân Minh đã trở mặt, tấn công nghĩa quân. Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chuyển sang một giai đoạn mới. Diễn biến của cuộc khởi nghĩa trong thời kì này như thế nào, chúng ta cùng tìm hiểu phần II: GIẢI PHÓNG NGHỆ AN, TÂN BÌNH, THUẬN HÓA VÀ TIẾN QUÂN RA BẮC (1424-1426).
Tiến trình tổ chức hoạt động dạy-học (36 phút)
Thời gian
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Kiến thức cơ bản
11ph
Hoạt động 1: Cá nhân, cả lớp
Giáo viên dẫn dắt: Trước tình hình quân Minh tấn công nghĩa quân, Nguyễn Chích đã đề ra một kế hoạch có tầm chiến lược quan trọng, đề nghị tạm rời núi rừng Thanh Hóa, chuyển quân vào Nghệ An.
Giáo viên hỏi: Vì sao Nguyễn Chích lại đề nghị chuyển vào Nghệ An?
Học sinh trả lời.
Giáo viên chốt ý.
Giáo viên hỏi: Em biết gì về tướng Nguyễn Chích?
Học sinh trả lời.
Giáo viên nhận xét.
Giáo viên giảng: Kế hoạch chuyển địa bàn hoạt động của Nguyễn Chích đã được Lê Lợi chấp nhận. Nghĩa quân theo đường núi tiến vào miền Tây Nghệ An.
Giáo viên giảng diễn biến các chiến thắng của nghĩa quân Lam Sơn cuối năm 1424 kết hợp sử dụng lược đồ.
Giáo viên hỏi: Việc thực hiện kế hoạch đó đã đạt được kết quả gì?
Học sinh trả lời.
Giáo viên chốt ý: Kế hoạch này đã giúp nghĩa quân thoát khỏi thế bao vây, mở rộng địa bàn hoạt động và kiểm soát của nghĩa quân bao gồm Nghệ An, Tân Bình, Thuận Hoá.
Giáo viên hỏi: Em có nhận xét gì về kế hoạch của Nguyễn Chích?
Học sinh suy nghĩ, trả lời.
Giáo viên chốt ý: Kế hoạch này phù hợp với tình hình lúc đó nên đã thu được nhiều thắng lợi.
II. Giải phóng Nghệ An, Tân Bình, Thuận Hóa và tiến quân ra Bắc (1424-1426)
1. Giải phóng Nghệ An (năm 1424)
Lê Lợi chấp nhận kế hoạch của Nguyễn Chích chuyển quân vào Nghệ An.
Ngày 12/10/1424, nghĩa quân tập kích đồn Đa Căng, sau đó hạ thành Trà Lân, tiến đánh Khả Lưu, Bồ Ải.
Giải phóng phần lớn Nghệ An.
8ph
Hoạt động 2: Cá nhân, cả lớp
Giáo viên giảng phần diễn biến của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn năm 1425 kết hợp sử dụng lược đồ: Tháng 8/1425, các tướng Trần Nguyên Hãn, Lê Ngân được lệnh chỉ huy một lực lượng mạnh từ Nghệ An tiến vào Tân Bình (Quảng Bình, Bắc Quảng Trị) và Thuận Hóa (Thừa Thiên Huế). Nghĩa quân nhanh chóng đập tan sức kháng cự của quân giặc, giải phóng Tân Bình, Thuận Hóa.
Giáo viên hỏi: Từ sau khi ta giải phóng được Tân Bình, Thuận Hóa (8/1425), tương quan lực lượng giữa ta và địch có gì thay đổi?
Học sinh trả lời.
Giáo viên chốt ý: 
Sau khi giải phóng được Tân Bình, Thuận Hóa tương quan lực lượng ngày càng có lợi cho ta.
Về phía ta, lực lượng nghĩa quân trưởng thành vượt bậc, khu giải phóng được mở rộng. 
Về phía quân Minh, lực lượng bị tiêu hao dần, lâm vào thế bị động, phải co cụm phòng thủ ở thành Nghệ An và Tây Đô.
2. Giải phóng Tân Bình, Thuận Hóa (năm 1425)
Tháng 8/1425, tướng Trần Nguyên Hãn, Lê Ngân chỉ huy quân tiến vào giải phóng Tân Bình, Thuận Hóa.
Nghĩa quân giải phóng được khu vực rộng lớn từ Thanh Hóa vào đến đèo Hải Vân.
9ph
8ph
Hoạt động 3: Nhóm, cả lớp
Giáo viên dẫn dắt: Nhân lúc quân địch ở nước ta đang suy yếu, viện binh của nhà Minh thì chưa kịp sang. Tháng 9/1426, Lê Lợi và bộ chỉ huy quyết định mở cuộc tiến quân ra Bắc. Nghĩa quân chia làm ba đạo.
Để tìm hiểu về kế hoạch tiên quân ra Bắc theo ba đạo và ba hướng, giáo viên chia học sinh thành 4 nhóm, phát Phiếu học tập (PHỤ LỤC) cho học sinh.
Học sinh thảo luận trong 3ph, đại diện nhóm trả lời, nhóm khác nhận xét, bổ sung.
Giáo viên chốt ý kết hợp chỉ lược đồ.
Hoạt động 4: Cá nhân, cả lớp
Giáo viên hỏi: Em có nhận xét gì về kế hoạch này?
Học sinh suy nghĩ, trả lời.
Giáo viên chốt ý: Đây là kế hoạch được vạch ra kĩ càng, hết sức chặt chẽ. Mỗi đạo quân có những nhiệm vụ cụ thể khác nhau nhưng tất cả đều nhằm thực hiện mục tiêu chung. 
Giáo viên giảng tiếp: Nghĩa quân đi đến đâu cũng được nhân dân nhiệt tình ủng hộ về mọi mặt.
Giáo viên yêu cầu một học sinh đọc đoạn chữ nhỏ trong sách giáo khoa trang 89.
Giáo viên hỏi: Được sự ủng hộ tích cực của nhân dân, cuộc khởi nghĩa đã đạt được những kết quả gì?
Học sinh trả lời.
Giáo viên chốt ý: Được sự ủng hộ tích cực của nhân dân, nghĩa quân đã chiến thắng nhiều trận lớn, quân Minh lâm vào thế phòng ngự, rút vào thành Đông Quan cố thủ. Trong Đại Việt sử kí toàn thư có viết “người Minh chỉ lo ngồi giữ để chờ quân cứu viện mà thôi”. Như vậy, nghĩa quân đã làm chủ, giảnh thế chủ động trên toàn cục, cuộc kháng chiến chuyển sang giai đoạn phản công.
3. Tiến quân ra Bắc, mở rộng phạm vi hoạt động (cuối năm 1426)
Tháng 9/1426, nghĩa quân chia làm 3 đạo quân tiến ra Bắc.
+ Đạo thứ nhất, tiến ra giải phóng miền Tây Bắc, ngăn chặn viện binh từ Vân Nam sang.
+ Đạo thứ hai, giải phóng vùng hạ lưu sông Nhị (sông Hồng) và chặn đường rút lui của giặc từ Nghệ An về Đông Quan.
+ Đạo thứ ba, tiến thẳng ra Đông Quan.
Nghĩa quân đi đến đâu cũng được nhân dân ủng hộ về mọi mặt.
Cuộc khởi nghĩa chuyển sang giai đoạn phản công.
Củng cố kiến thức, dặn dò học sinh (2 phút)
Củng cố: Giáo viên khái quát nội dung bài học: 
Thực hiện kế hoạch của Nguyễn Chính, nghĩa quân tiến vào Nghệ An, phát triển lực lượng. Từ tháng 10/1424 đến tháng 8/1425, nghĩa quân đã giải phóng được một khu vực rộng lớn từ Thanh Hóa vào đến đèo Hải Vân. Tương quan lực lượng giữa ta và quân Minh ngày càng chuyển theo hướng có lợi cho ta. Cuối năm 1426, nghĩa quân tiến ra Bắc, được sự ủng hộ của nhân dân, nghĩa quân đã giành nhiều thắng lợi. Cuộc kháng chiến chuyển sang giai đoạn phản công.
Dặn dò
Học bài cũ.
Chuẩn bị phần III bài 19.
Phụ lục
PHIẾU HỌC TẬP
Đạo quân
Nhiệm vụ cụ thể
Nhiệm vụ chung
1
2
3
Đáp án:
Đạo quân
Nhiệm vụ cụ thể
Nhiệm vụ chung
1
Tiến quân ra giải phóng miền Tây Bắc, ngăn chặn viện binh từ Vân Nam sang.
Tiến sâu vào vùng chiến đóng của địch, cùng với nhân dân nổi dậy bao vây đồn địch, giải phóng đất đai, thành lập chính quyền mới, chặn đường tiếp viện của quân Minh từ Trung Quốc sang.
2
Giải phóng vùng hạ lưu sông Nhị và chặn đường rút quân của giặc từ Nghệ An về Đông Quan, ngăn chặn viện binh từ Quảng Tây sang.
3
Tiến thẳng ra Đông Quan.
Rút kinh nghiệm
Thời gian dành cho toàn bài và từng hoạt động: 	
Nội dung: 	
Phương pháp: 	
Sử dụng đồ dùng, thiết bị dạy học: