Giáo án Ngữ văn 7 - Sông núi nước nam + Phò giá về kinh

Ngày soạn: 10/09/2015
Ngày dạy: 
Tiết 17: 
S«ng nói n­íc Nam
Theo b¶n chôp s¬n mµi cña b¶o tµng LÞch sö ghi tªn t¸c gi¶ LÝ Th­êng KiÖt
 Phß gi¸ vÒ kinh
- TrÇn Quang Kh¶i -
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
1. Kiến thức:
 - Bước đầu tìm hiểu về thơ trung đại .
 - Cảm nhận được tinh thần, khí phách của dân tộc ta qua bản dịch bài thơ chữ Hán Nam Quốc Sơn Hà, Phò giá về kinh.
2. Kỹ năng:
- Nhận biết thể thơ cổ, phân tích thơ trung đại
3. Thái độ: 
 - Giáo dục tinh thần yêu quê hương đất nước, tự hào dân tộc
5. Năng lực: 
 Năng lực chung: 
 - Năng lực hợp tác.
 - Năng thuyết trình.
 - Năng lực nêu vấn đề, giải quyết vấn đề.
 - Năng lực thẩm mĩ.
 - Năng lực giao tiếp.
 - Năng lực tự học
 Năng lực riêng: 
 - Năng lực sử dụng từ hán việt, phân tích, cảm thụ văn chương.
II.MỤC TIÊU TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG:
1. Kiến thức:
 Những hiểu biết bước đầu về thơ trung đại..
 Đặc điểm thể thơ thất ngôn tứ tuyệt.
 Chủ quyền về lãnh thổ đất nước và ý chí quyết tâm bảo vệ bảo vệ chủ quyền đó trước kẻ thù xâm lược.
2. Kỹ năng:
- Nhận biết thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.
- Đọc hiểu và phân tích thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật chữ Hán qua bản dịch Tiếng Việt.
III. CHUẨN BỊ: 
- Giáo viên: Nghiên cứu văn bản, soạn bài, tham khảo tư liệu, hướng dẫn học sinh soạn bài.
- Học sinh: đọc kĩ văn bản, đọc tư liệu, soạn bài, thực hiện các yêu cầu chuẩn bị bài của giáo viên.
IV. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY – HỌC:
1. Ổn định : ktss 
2. Khởi động:
HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung kiến thức cần đạt
Phát triển năng lực
Hs giới thiệu về lịc sử Lý Trần ở VN.
GV dẫn dắt bài mới:
Từ xưa, dân tộc ta đã đứng lên chống giặc ngoại xâm rất oanh liệt, kiên cường. Tự hào thay, ông cha ta đã đưa đất nước bước sang một trang sử mới: Đó là thoát ách đô hộ ngàn năm phong kiến phương Bắc, 1 kỉ nguyên mới mở ra. Vì thế bài “Sông núi nước Nam” ra đời được coi là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên, khẳng định một quốc gia độc lập tự chủVậy nội dung của văn bản này ntn chúng ta sẽ đi tìm hiểu bài học ngày hôm nay.
Trả lời nhận xét
Tự học, giao tiếp, đánh giá
3. Bài mới 
HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung kiến thức cần đạt
Phát triển năng lực
HD hs tìm hiểu văn bản: Nam quốc sơn hà
Yc hs cung cấp thông tin tác giả tác phẩm.
Đọc chú thích sgk
HD hs phân tích
- Bµi th¬ thiªn vÒ biÓu ý ( nªu ý kiÕn), néi dung biÓu ý ®­îc thÓ hiÖn theo mét bè côc nh­ thÕ nµo?
- §äc kÜ chó thÝch SGK, nh÷ng ch÷: quèc, ®Õ ®­îc dïng trong bµi th¬ cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo?
- C©u 1 kh¼ng ®Þnh ®iÒu g×?
- NhËn xÐt giäng ®iÖu trong c©u thø hai ?
- Giäi ®iÖu nh­ vËy thÓ hiÖn ý nghÜa lêi th¬ nh­ thÕ nµo?
- Hai c©u th¬ ®Çu lµ lêi kh¼ng ®Þnh chñ quyÒn ®Êt n­íc, lêi kh¼ng ®Þnh ®ã h­íng vÒ nh÷ng lÝ lÏ nµo?
- ý chÝ quyÕt t©m b¶o vÖ chñ quyÒn ®Êt n­íc ®­îc bµy tá nh­ thÕ nµo trong 2 c©u cuèi cña bµi th¬?
- Bµi th¬ ®­îc coi nh­ b¶n tuyªn ng«n ®éc lËp ®Çu tiªn cña n­íc ta viÕt b»ng th¬. Em hiÓu thÕ nµo lµ tuyªn ng«n ®éc lËp?
- Néi dung tuyªn ng«n trong bµi th¬ lµ g×?
- Bµi th¬ cã bµy tá c¶m xóc kh«ng? NÕu cã th× thuéc tr¹ng th¸i nµo?
- §Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt cña bµi th¬?
- ý nghÜa cña bµi th¬?
- HS th¶o luËn: V× sao bµi th¬ l¹i ®­îc gäi lµ th¬ "thÇn"?
- HD ®äc bµi "Phß gi¸ vÒ kinh"
- HD t×m hiÓu chó thÝch
- GV giíi thiÖu hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña bµi th¬
- Nªu chñ ®Ò bµi th¬?
- Néi dung thÓ hiÖn trong hai c©u ®Çu vµ 2 c©u cuèi kh¸c nhau ë chç nµo?
- V× sao trËn Ch­¬ng D­¬ng chiÕn th¾ng sau nh­ng l¹i nãi tr­íc?
- KÓ l¹i nh÷ng chiÕn c«ng ®ã t¸c gi¶ muèn nãi lªn ®iÒu g×?
- Hai c©u cuèi bµy tá kh¸t väng g× cña nhµ th¬, cña d©n téc?
- Ph­¬ng ch©m gi÷ n­íc cña vÞ t­íng cÇm qu©n lo viÖc n­íc nãi lªn ®iÒu g×?
- C¶m nhËn cña em vÒ c¸c vÞ t­íng ®êi nhµ TrÇn.
- NhËn xÐt tõ ng÷, giäng ®iÖu cña bµi th¬.
- ý nghÜa cña bµi th¬?
Cá nhân học sinh trình bày
Cá nhân học sinh trình bày
Cá nhân học sinh trình bày
A. Bµi th¬ "S«ng nói n­íc Nam"
I .ĐỌC-TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả: 
* T¸c gi¶ LÝ Th­êng KiÖt
2.Tác phẩm:
* Xuất xứ:
Theo truyÒn thuyÕt, bµi th¬ g¾n víi tªn tuæi cña LÝ Th­êng KiÖt vµ trËn chiÕn chèng qu©n Tèng ë phßng tuyÕn s«ng Nh­ NguyÖt. Bµi th¬ ®­îc coi lµ bµi th¬ “ thÇn “ 
* Thể loại: thÊt ng«n tø tuyÖt §­êng luËt
Một thể thơ Đường có luật quy định ở mỗi bài có bốn câu thơ, mỗi câu có bảy tiếng có niêm luật chặt chẽ.
* Chú thích: (SGK)
3. Đọc:
4. Bố cục: 4 phần
II. ĐỌC – TÌM HIỂU CHI TIẾT.
1. Lêi tuyªn bè vÒ chñ quyÒn cña ®Êt n­íc:
*C©u 1: Nam quèc s¬n hµ Nam ®Õ c­
- Nam quèc: vïng ®Êt ph­¬ng Nam lµ 1 n­íc ®éc lËp vÒ l·nh thæ
- Nam ®Õ: Vua n­íc Nam-> vÞ thÕ ngang hµng víi vua ph­¬ng B¸c
- Nam ®Õ c­: (c­: ë-> cai qu¶n)-> quyÒn lµm quyÒn trÞ v× ®Êt n­íc
=> Kh¼ng ®Þnh ®éc lËp chñ quyÒn cña ®Êt n­íc: S«ng nói n­íc Nam lµ cña vua n­íc Nam, cña d©n n­íc Nam
 *C©u 2: TiÖt nhiªn ®Þnh phËn t¹i thiªn th­
- TiÖt nhiªn: lÏ tù nhiªn
-Thiªn th­ (s¸ch trêi): c¬ së ph¸p lý dù vµo quan niÖm “thiªn mÖnh”
-> LËp luËn chÆt chÏ râ rµng, giäng ®iÖu døt kho¸t, c©u kh¼ng ®Þnh ®anh thÐp ®­a ra nh÷ng lÝ lÏ thuyÕt phôc
 => N­íc Nam lµ cña ng­êi Nam, ®iÒu ®ã lµ ch©n lý, lµ trêi ®Þnh kh«ng thÓ chèi c·i ®­îc. 
( cã quèc thæ râ rµng, ranh giíi ®­îc x¸c ®Þnh ë s¸ch trêi -> niÒm tù hµo d©n téc )
=> Hai c©u ®Çu kh¼ng ®Þnh sù tån t¹i cña n­íc ta víi t­ c¸ch lµ mét quèc gia cã chñ quyÒn cã ®éc lËp
 Kh¼ng ®Þnh chñ quyÒn cña ®Êt n­íc.
 2. ý chÝ quyÕt t©m b¶o vÖ chñ quyÒn ®Êt n­íc, b¶o vÖ ®éc lËp d©n téc:
* C©u 3: lµ c©u hái, hái trùc tiÕp qu©n giÆc ( mét ch©n lý hiÓn nhiªn, râ rµng nh­ thÕ, l¹i thiªng liªng tù trêi cao nh­ thÕ t¹i sao l¹i d¸m x©m ph¹m?). Th¸i ®é râ rµng quyÕt liÖt coi kÎ x©m l­îc lµ "nghÞch lç".
-> Kh¼ng ®Þnh t­ thÕ cña ta: t­ thÕ cña lÏ ph¶i, cña chÝnh nghÜa.
* C©u 4: lµ lêi c¶nh c¸o ®anh thÐp: giÆc sÏ thÊt b¹i th¶m h¹i v× hµnh ®éng phi nghÜa, tr¸i ®¹o trêi cña chóng, K§ chiÕn th¾ng cña ta, thÊt b¹i cña kÎ x©m l­îc lµ tÊt yÕu.
=> Bµi th¬ lµ mét v¨n b¶n nghÞ luËn chÝnh trÞ dïng lý lÏ ®Ó nãi vÒ mét viÖc träng ®¹i cña ®Êt n­íc: ®éc lËp, chñ quyÒn d©n téc nh­ng l¹i mang ®Ëm s¾c th¸i t×nh c¶m ( niÒm tin v÷ng vµng vÒ mét ch©n lý, mét lÏ ph¶i, niÒm tin vÒ chiÕn th¾ng tÊt yÕu cña DT, niÒm tù hµo vÒ søc m¹nh d©n téc)
III. TỔNG KẾt:
1.Nghệ thuật :
- Sö dông thÓ th¬ tø tuyÖt ng¾n gän, sóc tÝch ®Ó tuyªn bè vÒ chñ quyÒn ®éc lËp ®Êt n­íc.
- Dån nÐn c¶m xóc trong h×nh thøc thiªn vÒ nghÞ luËn, tr×nh bµy ý kiÕn.
- Lùa chän ng«n ng÷ gãp phÇn thÓ hiÖn giäng th¬ dâng d¹c, hïng hån, ®anh thÐp.
2. Nội dung : 
Bµi th¬ thÓ hiÖn niÒm tin vµo søc m¹nh chÝnh nghÜa cña d©n téc ta, cã thÓ xem nh­ b¶n tuyªn ng«n ®éc lËp ®Çu tiªn cña n­íc ta.
* Ghi nhớ sgk /12
B - Bµi th¬ "Phß gi¸ vÒ kinh":
 I. §äc t×m hiÓu chung:
 1. T¸c gi¶: TrÇn Quang Kh¶i 
2 . T¸c phÈm:
 - XuÊt xø:
Bµi th¬ ra ®êi khi «ng ®ãn 2 vua TrÇn vÒ kinh n¨m 1285.
- ThÓ lo¹i: th¬ ngò ng«n tø tuyÖt.
3. §äc :
II - §äc ph©n tÝch v¨n b¶n: 
 a - Hµo khÝ chiÕn th¾ng: 2 c©u ®Çu
- TrËn Ch­¬ng D­¬ng chiÕn th¾ng sau nh­ng l¹i ®­îc nãi tr­íc v× t¸c gi¶ ®ang sèng trong t©m tr¹ng h©n hoan cña chiÕn th¾ng Êy sau ®ã míi gîi nhí l¹i chiÕn th¾ng Hµm Tö c¸ch ®ã hai th¸ng.
- Lêi th¬ g¾n gän, dån nÐn, sóc tÝch mçi trËn th¾ng chØ nªu mét chiÕn c«ng næi bËt. Sö dông nh÷ng ®éng tõ m¹nh: ®o¹t, cÇm -> thÕ vµ lùc cña ta lµ tÊn c«ng vµ ¸p ®¶o gîi lªn hµo khÝ ngÊt trêi cña qu©n ta, tù hµo vÒ søc m¹nh cña d©n téc.
- T©m tr¹ng: phÊn chÊn, vui mõng, h©n hoan cña vÞ t­íng ®Çy m­u l­îc lµ ng­êi cã c«ng ®Çu trong hai chiÕn th¾ng .
b - Ph­¬ng ch©m gi÷ n­íc v÷ng bÒn : 2 c©u cuèi
- ThÓ hiÖn kh¸t väng vÒ ®Êt n­íc th¸i b×nh thÞnh trÞ.
- ThÓ hiÖn sù s¸ng suèt cña vÞ t­íng cÇm qu©n lo viÖc lín, thÊy râ ý nghÜa cña viÖc dèt hÕt søc lùc, gi÷ v÷ng hßa b×nh, b¶o vÖ ®Êt n­íc.
( Mong muèn x©y dùng ®Êt n­íc trong hoµn c¶nh hoµ b×nh vµ niÒm tin vµo sù bÒn v÷ng mu«n ®êi cña ®Êt n­íc)
 III - Tæng kÕt :
 1 - NghÖ thuËt:
 - Sö dông thÓ th¬ ngò ng«n tø tuyÖt c« ®äng, hµm sóc ®Ó thÓ hiÖn niÒm tù hµo cña t¸c gi¶ tr­íc nh÷ng chiÕn th¾ng hµo hïng cña d©n téc.
 - NhÞp ®iÖu th¬ phï hîp víi viÖc t¸i hiÖn l¹i nh÷ng chiÕn th¾ng dån dËp cña nh©n d©n ta vµ viÖc bµy tá suy nghÜ cña t¸c gi¶.
 - Sö dông h×nh thøc diÔn ®¹t c« ®óc dån nÐn c¶m xóc vµo bªn trong t­ t­ëng.
 - Giäng ®iÖu s¶ng kho¸i, h©n hoan, tù hµo.
 2 - Nd:
 Hµo khÝ chiÕn th¾ng vµ kh¸t väng vÒ mét ®Êt n­íc th¸i b×nh thÞnh trÞ cña d©n téc thêi nhµ TrÇn.
* Ghi nhí ( SGK tr68 )
Tự học, giao tiếp
Năng lực phân tích cảm thụ văn họ, thẩm mĩ. Trau dồi từ vựng TV
Tự tổng hợp
Năng lực phân tích cảm thụ văn họ, thẩm mĩ. Trau dồi từ vựng TV
Tự tổng hợp
HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung kiến thức cần đạt
Phát triển năng lực
§äc diÔn c¶m hai bµi th¬ b»ng phiªn ©m ch÷ H¸n, phÇn dÞch th¬
- §äc thªm ( SGK ) 
ThÈm mÜ
HOẠT ĐỘNG BỔ SUNG
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung kiến thức cần đạt
Phát triển năng lực
- Gv cung cÊp mét sè b¶n dÞch th¬ kh¸c cña bµi th¬ “ S«ng nói n­íc Nam “ ®Ó HS so s¸nh, ®èi chiÕu. 
ThÈm mÜ
4. Tổng kết:
- GV kết thúc: Kh¸i qu¸t néi dung, nhÖ thuËt vµ t­ t­ëng cña hai bµi th¬ 
5. Hướng học tập:
- Về nhà học bài, làm bài vở bài tập Ngữ văn 7
- HD bài khó: Häc thuéc hai bµi th¬ ( nguyªn ©m vµ dÞch th¬ ) 
- Chuẩn bị bài mới: 
 ChuÈn bÞ bµi "Tõ H¸n ViÖt"
 So¹n: C«n S¬n ca, Buæi chiÒu...
- Phân công chuẩn bị: Tù t×m t­ liÖu vÒ NguyÔn Tr¸i, C«n S¬n