Giáo án Ngữ văn 7, tập 1 - Tiết 8: Mạch lạc trong văn bản

Tiết 8
MẠCH LẠC TRONG VĂN BẢN
A. MỤC TIÊU:
1- Kiến thức: Giúp học sinh
- Có những hiểu biết bước đầu về mạch lạc trong văn bản và sự cần thiết phải làm cho văn bản có tÝnh mạch lạc, không đứt đoạn hoặc quẩn quanh.
- N¾m ®­ỵc ®iỊu kiƯn cÇn thiÕt ®Ĩ mét v¨n b¶n cã tÝnh m¹ch l¹c.
2-Kỹ năng: Biết tạo lập các văn bản có tính mạch lạc khi nãi, viÕt.
3-Thái độ: Cã ý thøc tr×nh bµy c¸c vÊn ®Ị mét c¸ch m¹ch l¹c, râ rµng.
B. CHUẨN BỊ:
- GV: gi¸o ¸n, TLTK
- Hs: häc bµi cị, chuÈn bÞ bµi míi.
C. tỉ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y häc: 
1. Ổn định tỉ chøc.
2. Kiểm tra bµi cị:
? Vì sao văn bản phải có bố cục? Bố cục là gì?
? Bố cục của một văn bản cần đạt được những yêu cầu cơ bản nào?
3. Bài mới:
Ho¹t ®éng 1: Giới thiệu bài
Mơc tiªu: t¹o t©m thÕ, ®Þnh h­íng chĩ ý cho HS.
Ph­¬ng ph¸p: t¸i hiƯn, thuyÕt tr×nh.
	 Khi t¹o lËp VB ngoµi viƯc ta ph¶i t¹o cho VB cã mét bè cơc rç rµng ta cßn cần phải t¹o sù mạch lạc cho VB để người đọc, người nghe dễ hiểu và hứng thú. Tiết học hôm nay cô sẽ hướng dẫn các em tìm hiểu mạch lạc trong văn bản.
Ho¹t ®éng 2: M¹ch l¹c vµ nh÷ng yªu cÇu vỊ m¹ch l¹c trong v¨n b¶n.
Mơc tiªu: Hs n¾m ®­ỵc m¹ch l¹c trong VB lµ g×, c¸c ®iỊu kiƯn ®Ĩ cã mét VB cã tÝnh m¹ch l¹c..
Ph­¬ng ph¸p: t¸i hiƯn, vÊn ®¸p, ph©n tÝch, c¾t nghÜa, trùc quan, nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ị
Ho¹t ®éng cđa thÇy
Ho¹t ®éng cđa trß
- Gv yªu cÇu Hs quan s¸t phÇn 1 SGK/ 31
? Hai ch÷ m¹ch l¹c trong §«ng y vèn cã nghÜa lµ g×.
? M¹ch m¸u trong c¬ thĨ l­u th«ng ra sao.
- GV: trong Vb cịng cã c¸i g× gièng nh­ m¹ch m¸u lµm cho c¸c phÇn thèng nhÊt l¹i gäi lµ m¹ch l¹c.
- Gv yªu cÇu Hs ®äc c¸c tÝnh chÊt SGK/ 31
? H·y x¸c ®Þnh c¸c tÝnh chÊt cđa m¹ch l¹c trong Vb.
? M¹ch l¹c trong v¨n b¶n lµ g×.
- GV yªu cÇu Hs nhí l¹i VB “ Cuéc chia tay cđa nh÷ng con bĩp bª”.
? X¸c ®Þnh néi dung bao trïm ( chđ ®Ị ) cđa v¨n b¶n “ Cuéc chia tay cđa nh÷ng con bĩp bª”.
? Toµn bé sù viƯc trong v¨n b¶n cã xoay quanh ND chÝnh ®ã kh«ng.
? Các từ ngữ chia tay, chia đồ chơi, chia ra, chia rẽ, xa nhau  anh cho em tất chẳng muốn chia bôi. - Theo em đó có phải là chủ đề để liên kết các sự việc trên thành thể thống nhất không ? Đó có xem là mạch lạc không? 
? Văn bản “Cuộc chia tay của những con búp bê” có đoạn kể việc hiện tại, có đoạn kể việc quá khứ, có đoạn kể việc ở nhà, có đoạn kể việc ở trường  Cho biết các đoạn ấy nối với nhau theo mối liên hệ nào? 
- Gv gi¶ng
1. M¹ch l¹c trong v¨n b¶n:
- Mach l¹c vèn cã nghÜa lµ m¹ch m¸u trong th©n thĨ.
+ Tr«i ch¶y thµnh dßng, thµnh m¹ch
+ TuÇn tù ®i kh¾p c¸c bé phËn c¬ thĨ
+ L­u th«ng liªn tơc, th«ng suèt
- M¹ch l¹c trong v¨n b¶n cã tÊt c¶ c¸c tÝnh chÊt ®­ỵc nªu nh­ trªn.
=> M¹ch l¹c trong v¨n b¶n lµ sù tiÕp nèi cđa c¸c c©u, c¸c ý theo mét tr×nh tù hỵp lÝ.
2. C¸c ®iỊu kiƯn ®Ĩ mét v¨n b¶n cã tÝnh m¹ch l¹c:
- ND chÝnh: cuéc chia tay ®au ®ín cđa hai anh em Thµnh vµ Thủ khi bè mĐ li h«n.
- Toµn bé sù viƯc trong v¨n b¶n cã xoay quanh ND chÝnh ®ã -> c¸c phÇn, c¸c ®o¹n, c¸c c©u ®Ịu nãi vỊ 1 ®Ị tµi, biĨu hiƯn 1 chđ ®Ị chung xuyªn suèt.
- Từ ngữ: chia tay, chia đồ chơi, chia rẽ  anh cho em tất, chẳng muốn chia bôi  
® Vừa làm nhiệm vụ liên kết vừa thể hiện chủ đề.
- Liên hệ thời gian: sáng – trưa 
- Liên hệ không gian: trong nhà – ngoài vườn – đến trường. 
- Liên hệ tâm lí: hiện tại – quá khứ 
- Liên hệ ý nghĩa: đoạn văn miêu tả cảnh vật. . 
-> Nh÷ng mèi liªn hƯ Êy rÊt tù nhiªn, hỵp lÝ lµm cho chđ ®Ị cđa Vb liỊn m¹ch.
Ho¹t ®éng 3: Ghi nhí.
Mơc tiªu: HS kh¸i qu¸t ND cđa bµi häc qua phÇn GN.
Ph­¬ng ph¸p: kh¸i qu¸t ho¸.	 
Ho¹t ®éng cđa thÇy
Ho¹t ®éng cđa trß
? Nêu điều kiện để văn bản có tính mạch lạc?
- Gv yªu cÇu ®äc ghi nhí ( SGK/ 32 )
- C¸c phÇn, c¸c ®o¹n, c¸c c©u ®Ịu nãi vỊ 1 ®Ị tµi, biĨu hiƯn 1 chđ ®Ị chung xuyªn suèt.
- C¸c phÇn, c¸c ®o¹n, c¸c c©u ®­ỵc nèi tiÕp theo mét tr×nh tù râ rµng, hỵp lÝ nh»m lµm cho chđ ®Ị liỊn m¹ch. 
Ho¹t ®éng 4: LuyƯn tËp
Mơc tiªu: HS vËn dơng kiÕn thøc võa häc vỊ m¹ch l¹c trong vb ®Ĩ thùc hµnh lµm BT..
Ph­¬ng ph¸p: vÊn ®¸p, t¸i hiƯn, trùc quan, nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ị
BT1:
- Hs ®äc yªu cÇu cđa BT
- Hs lµm -> tr×nh bµy
- Gv nhËn xÐt, cho ®iĨm
Gỵi ý:
a. Trình tự mạch lạc trong văn bản “Mẹ tôi”
* Chủ đề : Tình yêu thương kính trọng cha mẹ là tình cảm thiêng liêng hơn cả, con cái không có quyền chà đạp lên tình yêu thương đó. 
 * Sự sắp xếp các phần các đoạn : 
- Người cha chỉ ra lỗi của con 
- Nêu hình ảnh người mẹ 
- Lời dạy bảo của cha 
- Thái độ của cha trước lỗi lầm của con 
® Trình tự rõ ràng, làm cho chủ đề nhất quán, thông suốt nên văn bản trở nên mạch lạc. 
b(1). Văn bản “Lão nông và các con” 
* Chủ đề: Lao động là vàng 
Bố cục: 3 phần
a) Mở bài: 2 dòng đầu (lời trăng trối của người cha) 
b) Thân bài: Đoạn giữa (các con thực hiện lời dạy của cha)
c) Kết bài: 4 dòng cuối (đúc kết bài học)
- Chủ đề xuyên suốt văn bản cùng với cách sắp xếp các phần làm cho văn bản mạch lạc 
b(2)
- Ý chủ đạo : Sắc vàng trù phú đầm ấm của làng quê vào mùa đông giữa ngày mùa. 
 - Ý tứ ấy theo dòng chạy hợp lý: Bắt đầu giới thiệu bao quát sắc vàng ® biểu hiện của sắc vàng trong thời gian và không gian cụ thể ® cuối cùng nhận xét cảm xúc về màu vàng. 
- Trình tự 3 phần nhất quán, rõ ràng, thông suốt làm cho đoạn văn mạch lạc.
BT2: 
- Gv nªu yªu cÇu cđa BT
- Hs th¶o luËn nhãm nhá -> tr×nh bµy
- Hs nhãm kh¸c nhËn xÐt, bỉ sung
- Gv nhËn xÐt, sưa ch÷a
Gỵi ý: Ý tứ chủ đạo của câu chuyện xoay quanh cuộc chia tay của hai đứa trẻ và hai con búp bê. Việc thuật lại quá tỉ mỉ nguyên nhân dẫn đến cuộc chia tay của hai người lớn có thể làm cho ý tứ chủ đạo trên bị phân tán, không giữ được sự thống nhất, do đó làm mất sự mạch lạc của câu chuyện.
4. Cđng cè:
? ThÕ nµo lµ mét v¨n b¶n cã tÝnh m¹ch l¹c ?
5. HDHS häc bµi ë nhµ:
- Häc bµi, n¾m ch¾c ND bµi häc.
- So¹n bµi: Nh÷ng c©u h¸t vỊ t×nh c¶m gia ®×nh.
- Hs yÕu: xem l¹i phÇn ph©n tÝch Vd trong vë, häc kÜ bµi trong vë ghi.