Giáo án Vật lý 7 - Chương 2: Âm học - Bài 14: Phản xạ - Tiếng vang

BÀI 14: PHẢN XẠ ÂM – TIẾNG VANG Tiết PPCT: 15
Ngày: Lớp: 7a1,7a2 
A.MỤC TIÊU.
1)Kiến thức.
- Nêu được tiếng vang là một biểu hiện của âm phản xạ.
- Nhận biết được những vật cứng, có bề mặt nhẵn phản xạ âm tốt và những vật mềm, xốp, có bề mặt gồ ghề phản xạ âm kém.
- Kể được một số ứng dụng liên quan tới sự phản xạ âm.
2)Kĩ năng.
- Giải thích được trường hợp nghe thấy tiếng vang là do tai nghe được âm phản xạ tách biệt hẳn với âm phát ra trực tiếp từ nguồn.
3)Thái độ.
- Học sinh yêu thích môn học.
B. CHUẨN BỊ.
1)Giáo viên: bài giảng, tranh vẽ phóng to hình 14.1.
2)Học sinh: đồ dùng học tập 
C. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP.
1)Ổn định lớp, kiểm tra kiến thức cũ( 5’ )
Câu hỏi 1:( 7a2)
- Âm có thể truyền trong những môi trường nào? Không truyền được trong môi trường nào?
- So sánh vận tốc truyền âm trong các môi trường?
- Chữa bài tập 13.1
Câu 2:(7a1)
- Âm có thể truyền trong những môi trường nào? Không truyền được trong môi trường nào?
- So sánh vận tốc truyền âm trong các môi trường?
- Chữa bài tập 13.2
Đáp án:
- Chất rắn, lỏng, khí là những môi trường có thể truyền được âm. Chân không không thể truyền được âm.
- Vận tốc truyền âm trong chất rắn lớn hơn trong chất lỏng, trong chất lỏng lớn hơn trong chất khí.
- 13.1 A
- 13.2 : Tiếng động chân người đi đã truyền qua đất trên bờ, rồi qua nước và đến tai cá nên cá bơi tránh ra chỗ khác.
 2) Giảng kiến thức mới.
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung
HĐ1: ( 3’) Tổ chức tình huống học tập.
Trong cơn giông, khi có tia chớp thường kèm theo tiếng sấm. Sau đó còn nghe thấy tiếng ì ầm kéo dài, gọi là sấm rền. Tại sao lại có tiếng sấm rền ? Ta vào bài mới
HĐ2:(17’) Tìm hiểu âm phản xạ và tiếng vang.
Yêu cầu học sinh đọc mục I của SGK để trả lời các câu hỏi và ghi phần kết luận.
- GV treo hình 14.1 giải thích
-Cho HS thảo luận nhóm đề trả lời các câu hỏi
+Tiếng vang khi nào có?
-GV thông báo âm phản xạ.
+Vậy âm phản xạ và tiếng vang có gì giống và khác nhau?
-Yêu cầu HS trả lời lần lượt các câu C.
C1: Em đã từng nghe được tiếng vang ở đâu ? Vì sao em nghe được tiếng vang đó ?
( Yêu cầu học sinh nêu rõ: Âm phản xạ từ mặt chắn nào và đến tai sau âm trực tiếp khoảng 1/15 giây).
C2: Tại sao trong phòng kín ta thường nghe được âm to hơn so với khi ta nghe chính âm đó ở ngoài trời ?
(Vai trò khuếch đại của âm phản xạ nên nghe được âm to hơn).
C3: Khi nói to trong phòng rất lớn thì nghe được tiếng vang. Nhưng nói to như vậy trong phòng nhỏ thì không nghe thấy tiếng vang.
a.Trong phòng nào có âm phản xạ ?
b.Hãy tính khoảng cách ngắn nhất từ người nói đến bức tường để nghe được tiếng vang.
(Thời gian âm phản xạ từ tường đến tai ta là 1/30s)
-GV nhận xét từng câu trả lời của HS, bổ sung nếu có sai sót
- Yêu cầu HS rút ra kết luận.
-Gọi HS nhận xét, một, hai HS hoàn thành lại
-GV nhận xét thống nhất phần kết luận cho HS ghi vào vở
HĐ3:(7’) Tìm hiểu vật phản xạ âm tốt và vật phản xạ âm kém.
Cho học sinh đọc mục II của SGK và trả lời câu hỏi C4.
- GV mô tả TN hình 14.2
-Qua hình vẽ em thấy âm truyền như thế nào?
- Vật như thế nào phản xạ âm tốt, như thế nào phản xạ âm kém?
- Yêu cầu các nhóm thảo luận trả lời C4
C4: Trong những vật sau đây, vật nào phản xạ âm tốt, vật nào phản xạ âm kém ?
Miếng xốp – mặt gương – áo len – mặt đá hoa – ghế đệm mút – tấm kim loại – cao su xốp – tường gạch.
-Qua phần trên yêu cầu HS rút ra kết luận;
-Các vật nào phản xạ âm tốt, và các vật nào phản xạ âm kém?
-GV nhận xét và cho HS ghi vào vở.
HĐ4:(10’) Vận dụng.
Cho HS lần lượt làm các câu C5, C6, C7, C8 của phần vận dụng.
C5: Trong nhiều phòng hòa nhạc, phòng chiếu bóng, phòng ghi âm, người ta thường làm tường sần sùi và treo rèm nhung để làm giảm tiếng vang. Hãy giải thích tại sao ?
C6: Khi muốn nghe rõ hơn, người ta thường đặt bàn tay khum lại, sát vào vành tai, đồng thời hướng tai về phía nguồn âm. Hãy giải thích tại sao ?
C7: Giả sử tàu phát ra siêu âm và thu được âm phản xạ của nó từ đáy biển sau 1 giây. Tính gần đúng độ sâu của đáy biển, biết vận tốc truyền siêu âm trong nước là 1500m/s.
-Hướng dẫn HS trả lời C7.
+ t là thời gian âm đi như thế nào?→rút ra âm đi từ mặt nước xuống đáy biển chỉ có 0,5s.
C8: Hiện tượng phản xạ âm được sử dụng nhiều trong những trường hợp nào dưới đây:
a.Trồng cây xung quanh bệnh viện.
b.Xác định độ sâu của biển.
c.Làm đồ chơi điện thoại dây.
d.Làm tường phủ dạ, nhung.
-HS lắng nghe.
-HS thảo luận theo nhóm, thu thập thông tin từ SGK.
-HS chú ý
-HS tìm hiểu SGK trả lời
+Nghe được tiếng vang khi âm dội lại đến tai chậm hơn âm truyền trực tiếp đến tai một khoảng thời gian ít nhất là s.
+Âm dội lại khi gặp vật chắn gọi là âm phản xạ.
+Giống nhau: Đều là âm phản xạ.
+Khác nhau: Tiếng vang là âm phản xạ nghe từ khoảng cách âm phát ra ít nhất khoảng s.
-HS trả lòi
C1:Tùy học sinh trả lời.
-Tiếng vang ở vùng núi.
-Tiếng vang trong phòng rộng.
-Tiếng vang từ giếng nước sâu.
C2: Ta thường nghe được âm thanh trong phòng kín to hơn khi nghe chính âm thanh đó ngoài trời vì ở ngoài trời ta chỉ nghe được âm phát ra, còn ở trong phòng kín ta nghe được âm phát ra và âm phản xạ từ tường cùng một lúc nên nghe to hơn.
C3: 
a.Trong cả hai phòng đều có âm phản xạ. Khi em nói to trong phòng nhỏ, mặc dù vẫn có âm phản xạ từ tường phòng đến tai nhưng em không nghe được tiếng vang vì âm phản xạ từ tường phòng và âm nói ra đến tai em gần như cùng một lúc.
b.Khoảng cách giữa người nói và bức tường để nghe rõ được tiếng vang là: 
S= 340 m/s.1/30s = 11,3m
-Hoàn thành phần kết luận
Có tiếng vang khi ta nghe thấy âm phản xạ cách âm phát ra một khoảng thời gian 1/15 giây.
- Hs chú ý lắng nghe.
-Âm truyền đến vật chắn rồi phản xạ đến tai. Gương phản xạ âm tốt, bìa phản xạ âm kém.
- HS nghiên cứu SGK trả lời.
-Vật cứng có bề mặt nhẵn, phản xạ âm tốt (hấp thụ âm kém).
-Vật mềm, xốp có bề mặt gồ ghề thì phản xạ âm kém.
-HS thảo luận nhóm tìm đáp án câu C4
C4: Vật phản xạ âm tốt: mặt gương – mặt đá hoa – tấm kim loại – tường gạch.
Vật phản xạ âm kém: Miếng xốp – áo len – ghế đệm mút – cao su xốp. 
-HS trả lời:
+ Các vật có bề mặt gồ ghề ,mềm phản xạ âm kém( Hấp thụ âm tốt).
+ Các vật có bề mặt nhẵn , cứng phản xạ âm tốt( Hấp thụ âm kém).
-HS trả lời
C5: Làm tường sần sùi, treo rèm nhung để hấp thụ âm tốt hơn nên giảm tiếng vang. Âm nghe được rõ hơn.
C6: Mỗi khi khó nghe, người ta thường làm như vậy để hướng âm phản xạ từ tay đến tai ta giúp ta nghe được âm to hơn.
C7: Âm truyền từ tàu đến đáy biển trong 0,5 giây. Độ sâu của biển là:
1500m/s. 0,5s = 750m
C8: Đáp án:
Câu a – b – d
Bài 14: PHẢN XẠ ÂM – TIẾNG VANG
I.Âm phản xạ – Tiếng vang.
Kết luận: Có tiếng vang khi ta nghe thấy âm phản xạ cách âm phát ra một khoảng thời gian 1/15 giây.
- Âm gặp mặt chắn đều bị phản xạ nhiều hay ít. Tiếng vang là âm phản xạ nghe được cách âm trực tiếp ít nhất lá 1/15 giây
II. Vật phản xạ âm tốt và vật phản xạ âm kém.
- Các vật có bề mặt gồ ghề ,mềm phản xạ âm kém( Hấp thụ âm tốt).
- Các vật có bề mặt nhẵn , cứng phản xạ âm tốt( Hấp thụ âm kém).
III.Vận dụng
C5: Làm tường sần sùi, treo rèm nhung để hấp thụ âm tốt hơn nên giảm tiếng vang. Âm nghe được rõ hơn.
C6: Hướng âm phản xạ từ tay đến tai nên nghe rõ hơn.
C7: S = V.t = 1500m/s.0,5s = 750m.
Tích hợp giáo dục môi trường:
Khi thiết kế các rạp hát, cần có biện pháp để tạo ra độ vọng hợp lí để tăng cường âm, nhưng nếu tiếng vọng kéo dài sẽ làm âm nghe không rõ, gây cảm giác khó chịu.
3) Cũng cố bài giảng ( 2’ )
-Khi nào thì có âm phản xạ? Tiếng vang là gì? Thời gian ngắn nhất để nghe thấy tiếng vang? (1/15s)
’ k/c bằng bao nhiêu?
-Có phải cứ có âm phản xạ thì đều có tiếng vang không?
-Vật nào phản xạ âm tốt, vật nào phản xạ âm kém?
-Tại sao trong hang sâu, ban đêm dơi vẫn bay được mà không bị bay vào tường đá?
4) Hướng dẫn học tập ở nhà( 1’ )
- Học và xem lại các câu hỏi đã chữa trên lớp
- Làm bài tập 14.1 đến 14.6 (tr15-SGK)
- Chuẩn bị bài học mới.
D. RÚT KINH NGHIỆM
 Ngày tháng năm
 Kí duyệt của TTCM