Giáo án Vật lý lớp 7 - Bài 20 - Chất dẫn điện và chất cách điện -Dòng điện trong kim loại

Ngày soạn: 02/02/2012
Ngày dạy: 08/02/2012
Tuần 24 
Tiết 23 	 
Bài 20: CHẤT DẪN ĐIỆN VÀ CHẤT CÁCH ĐIỆN -DÒNG ĐIỆN TRONG KIM LOẠI
I - Mục tiêu :
	- Nhận biết trên thực tế vật liệu dẫn điện là vật liệu cho dòng điện đi qua, vật liệu cách điện là vật liệu không cho dòng điện đi qua.
	- Kể tên một số vật dẫn điện (hoặc vật liệu dẫn điện) và vật cách điện (hoặc vật liệu cách điện) thường dùng.
	- Nêu được dòng điện trong kim loại là dòng các êlectrôn tự do dịch chuyển có hướng.
II - Chuẩn bị :
	v Đối với cả lớp
Một số dụng cụ hoặc thiết bị dùng điện : bóng đèn, công tắc, ổ lấy điện, dây nối các
loại, quạt điện 
Tranh vẽ to các hình 20.1 và 20.3 của SGK.
v Đối với mỗi nhóm HS :
- 1 bóng đèn (thắp sáng trong gia đình) đui cài hoặc đui xoáy ;
- 1 phích cắm điện nối với một đoạn dây điện có vỏ bọc cách điện ; 
- 1 pin và 1 bóng đèn pin ;
- 5 đoạn dây nối có vỏ bọc cách điện, mỗi đoạn dài 30cm ;
- 2 mỏ kẹp (dạng hàm cá sấu) ;
- Một số vật cần xác định xem là dẫn điện hay cách điện : một đoạn dây đồng, dây thép, dây nhôm  ; một đoạn vỏ nhựa bọc ngoài dây điện ; thanh thủy tinh ; vỏ nhựa bút bi ; một đoạn ruột bút chì ; miếng sứ (hay một chén sứ).
III - Hoạt động dạy – học :
Ổn định lớp : Lớp trưởng báo cáo sĩ số.
Kiểm tra bài cũ : (7 phút)
Câu hỏi
Đáp án
1. Dòng điện là gì? Nguồn điện có tác dụng gì? Một nguồn điện gồm bao nhiêu cực? Như thế nào là mạch điện kín?
2. Làm bài tập 19.2 và 19.3, 19.4, 19.6, 19.7, 19.8, 19.10, 19.11, 19.12.
1. Dòng điện là dòng các điện tích dịch chuyển có hướng.
 + Nguồn điện có khả năng cung cấp dòng điện để các thiết bị hoạt động bình thường.
 + Mỗi nguồn điện gồm 2 cực. Dòng điện chạy trong mạch điện kín bao gồm các thiết bị điện được nối với 2 cực của nguồn điện bằng dây dẫn điện.
2. 19.2. C.
 19.3. a) Sự tương tự : 
-  máy bơm nước.
-  dây dẫn điện.
-  van nước.
-  quạt điện.
-  dòng nước.
-  các điện tích dịch chuyển.
 b) Sự khác nhau :
 không có dòng điện.
19.4. D. 19.6.C. 19.7.C.
19.8.D. 19.10. C. 19.11. D.
19.12. Để thắp sáng 1 bóng đèn pin cần: pin, dây dẫn.
Nối các vật này tạo thành 1 mạch kín. Khi đó trong mạch có dòng điện chạy qua đèn, đèn sáng.
3) Giảng bài mới :
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung
HĐ1: Tổ chức tình huống học tập (3’)
- Yêu cầu HS đọc phần mở đầu trong SGK trang 55.
- Vậy thế nào chất cách điện, chất dẫn điện chúng ta sẽ cùng tìm hiểu trong bài học hôm nay.
HĐ2 : Tìm hiểu chất dẫn điện và chất cách điện (8 phút)
- Thông báo : + Chất dẫn điện là chất cho dòng điện đi qua. Chất dẫn điện gọi là vật liệu dẫn điện khi được dùng để làm các vật hay các bộ phận dẫn điện .
 + Chất cách điện là chất không cho dòng điện chạy qua. Chất cách điện gọi là vật liệu cách điện khi được dùng để làm các vật hay các bộ phận cách điện
- Yêu cầu HS quan sát hình 20.1, sau đó đọc và trả lời C1.
HĐ3 : Xác định vật dẫn điện, vật cách điện (10 phút)
- Yêu cầu HS đọc phần TN trong SGK trang 55.
 + Tiếp theo chúng ta sẽ cùng làm thí nghiệm. Trước hết, các nhóm làm bước 1 hãy lắp mạch điện như hình 20.2.
 + Tiến hành làm bước 2 chập hai mỏ kẹp với nhau và kiểm tra mạch để đảm bảo đèn sáng.
 + Tiến hành làm bước 3 của thí nghiệm như hướng dẫn trong SGK và ghi nhận vào bảng vật dẫn điện, vật cách điện.
- Yêu cầu HS đọc và trả lời C2.
- Yêu cầu HS đọc và trả lời C3
HĐ4 : Tìm hiểu dòng điện trong kim loại (10 phút)
- Yêu cầu HS tự đọc mục 1. Êlectrôn tự do trong kim loại phần a. 
- Yêu cầu HS đọc và trả lời C4.
- Yêu cầu HS đọc phần b trong mục 1. Êlectrôn tự do trong kim loại. Trong hình 20.3 là mô hình đơn giản của một đoạn dây kim loại. 
- Yêu cầu HS đọc và trả lời C5.
- Yêu cầu HS đọc mục 2. Dòng điện trong kim loại.
- Quan sát hình 20.4, đọc và trả lời C6.
-Yêu cầu HS tìm từ thích hợp hoàn thành kết luận.
HĐ5 : Vận dụng (5’)
- Yêu cầu HS đọc và trả lời C7,C8,C9.
- HS đọc phần mở đầu bài trong SGK trang 55
- HS lắng nghe GV thông báo và ghi nhận vào vở.
- HS quan sát hình 20.1, đọc và trả lời C1 
 1. Các bộ phận dẫn điện là : dây tóc, dây trục, hai đầu dây đèn, hai chốt cắm, lõi dây của phích cắm điện.
 2. Các bộ phận cách điện là : trục thủy tinh, thủy tinh đen của bóng đèn, vỏ nhựa của phích cắm, vỏ dây của phích cắm.
- HS đọc phần TN trong SGK trang 55.
 + Các nhóm tiến hành lắp mạch điện như hình 20.2.
 + Các nhóm tiến hành làm bước hai thí nghiệm.
 + Các nhóm tiến hành làm bước 3 của thí nghiệm và ghi nhận vào bảng.
- HS đọc và trả lời C2: 
 + Ba vật liệu thường dùng làm vật liệu dẫn điện: đồng, nhôm, sắt, chì 
 + Ba vật liệu thường dùng làm vật liệu cách điện : nhựa, thủy tinh, cao su 
- HS đọc và trả lời C3: Trong mạch điện thắp sáng bóng đèn pin, khi công tắc ngắt, giữa hai chốt công tắc là không khí, đèn không sáng. Vậy bình thường không khí là chất cách điện.
- HS đọc.
- HS đọc và trả lời C4 : Hạt nhân mang điện tích dương, các êlectrôn mang điện tích âm.
- HS đọc phần b và quan sát hình 20.3.
- HS đọc và trả lời C5 : 
 + Các êlectrôn tự do là các vòng tròn nhỏ có dấu “-“ có hình mũi tên, phần còn lại của nguyên tử là những vòng tròn lớn có dấu “+”. Phần này mang điện tích dương vì nguyên tử khi đó mất bớt êlectrôn.
Hình 20.4
- HS đọc và trả lời C6: Êlectrôn tự do mang điện tích âm bị cực âm đẩy, bị cực dương hút. Chiều mũi tên như hình vẽ
- HS hoàn thành kết luận: Các êlectrôn tự do trong kim loại dịch chuyển có hướng tạo thành dòng điện chạy qua nó.
- HS đọc và trả lời C7: B
- HS đọc và trả lời C8: C
- HS đọc và trả lời C9: C
Tiết 22
Bài 20 : CHẤT DẪN ĐIỆN VÀ CHẤT CÁCH ĐIỆN – DÒNG ĐIỆN TRONG KIM LOẠI
I - Chất dẫn điện và chất cách điện
+ Chất dẫn điện là chất cho dòng điện đi qua. 
+ Chất cách điện là chất không cho dòng điện chạy qua.
C1: 
 1. Dây tóc, dây trục, hai đầu dây đèn, hai chốt cắm, lõi dây của phích cắm điện.
 2. Trục thủy tinh, thủy tinh đen của bóng đèn, vỏ nhựa của phích cắm, vỏ dây của phích cắm.
Thí nghiệm
Vật dẫn điện
Vật cách điện
Dây thép, dây đồng, ruột bút chì,
Vỏ nhựa bọc dây điện, miếng sứ, vỏ gỗ bút chì 
C2: 
 + Ba vật liệu thường dùng làm vật liệu dẫn điện : đồng, nhôm, sắt, chì 
 + Ba vật liệu thường dùng làm vật liệu cách điện : nhựa, thủy tinh, cao su 
C3: Trong mạch điện thắp sáng bóng đèn pin, khi công tắc ngắt, giữa hai chốt công tắc là không khí, đèn không sáng. Vậy bình thường không khí là chất cách điện.
II – Dòng điện trong kim loại
1. Êlectrôn tự do trong kim loại 
 a. Các kim loại là các chất dẫn điện
C4: Hạt nhân mang điện tích (+), các êlectrôn mang điện tích (-).
b.
C5 : 
 + Các êlectrôn tự do là các vòng tròn nhỏ có dấu “-“ có hình mũi tên, phần còn lại của nguyên tử là những vòng tròn lớn có dấu “+”. Phần này mang điện tích (+) vì nguyên tử khi đó mất bớt êlectrôn.
2. Dòng điện trong kim loại
C6: Êlectrôn tự do mang điện tích (-) bị cực (-) đẩy, bị cực (+) hút. Chiều mũi tên như hình vẽ
Kết luận:  êlectrôn tự do  dịch chuyển có hướng .
III - Vận dụng
C7: B.
C8: C.
C9: C.
4) Củng cố: (1 phút)
 - Chất dẫn điện là gì? Chất cách điện là gì?
 - Dòng điện trong kim loại là gì? Các electron tự do chạy từ cực nào sang cực nào của nguồn điện
 - Trong kim loại các hạt mang điện nào có thể chuyển động tự do, hạt nào chỉ dao động tại chỗ.
 - Đọc phần “có thể em chưa biết”. Chất nào dẫn điện tốt nhất? Vì sao dây dẫn thường làm bằng đồng?
5) Dặn dò: (1 phút)
	- Học thuộc ghi nhớ. Xem lại bài học.
	- Làm bài tập từ 20.1 đến 20.16 trang 44, 45, 46, 47 SBT.
	+ 20.2. a) Quả cầu A bị nhiễm điện, 2 lá nhôm gắn trên quả cầu nên 2 lá nhôm có hiện tượng gì?
	b, c) thanh nhựa là vật có khả năng gì? Thanh kim loại có khả năng gì?
	+ 20.3. Khi ôtô chở xăng chạy trên đường có cọ xát với gì không? Nếu có sẽ xảy ra hiện tượng gì? Xích sắt là vật như thế nào sẽ dùng để làm gì.
	+ 20.9, 20.13 cần xem lại phần II trong SGK.
	+ 20.16. quan sát hệ thống truyền chuyển động của xe đạp gồm bánh đĩa, líp (bánh răng), dây xích và mắt xích. Quan sát mạch điện kín là quạt quay gồm nguồn điện, dây dẫn, công tắc, quạt để trả lời.
	- Xem trước bài 21 : Sơ đồ mạch điện - chiều dòng điện.