Tiết 30, Bài 29: Hấp thụ chất dinh dưỡng và thải phân - Trương Thị Huyền Trân

Giáo án Hội giảng thành phố
Bộ môn : Sinh học 8
Giáo viên : Trương Thị Huyền Trân
Ngày soạn : 28 – 11 – 2006
 Tuần 15 – Tiết 30
 Bài 29 : HẤP THỤ CHẤT DINH DƯỠNG VÀ THẢI PHÂN
MỤC TIÊU BÀI HỌC
Kiến thức 
Những đặc điểm cấu tạo của ruột non phù hợp với chức năng hấp thụ các chất dinh dưỡng
Các con đường vận chuyển các chất dinh dưỡng từ ruột non tới các cơ quan, tế bào
Vai trò đặc biệt của gan trên con đường vận chuyển các chất dinh dưỡng
Vai trò của ruột già trong quá trình tiêu hóa của cơ thể
Kỹ năng 
Rèn luyện kỹ năng quan sát và phân tích kênh hình
Kỹ năng hoạt động nhóm
Thái độ 
Yêu thích môn học
Giáo dục ý thức bảo vệ cơ thể
CHUẨN BỊ 
Tranh phóng to hình 29.1, 29.2 và 29.3 sách giáo khoa
Phiếu học tập : Em hãy chọn và đánh dấu x cho ý đúng trong bảng tóm tắt sau
Các chất dinh dưỡng vận chuyển
Đường máu
Đường bạch huyết
Nước
Muối khoáng hòa tan
Vitamin tan trong dầu (A, D, E, K)
Vitamin tan trong nước
Lipit đặc trưng
Axit amin
Đường đơn
Glyxêrin và Axit béo
TIẾN TRÌNH LÊN LỚP
Ổn định lớp 
Kiểm tra bài cũ 
Giới thiệu bài mới 
Thành phần các chất sau khi tiêu hóa ở ruột non tất cả hợp thành một chất dịch lỏng màu trắng sữa mà người ta gọi là nhũ trấp (hay dưỡng trấp). Hỗn hợp dưỡng chất này lần lượt được cơ thể hấp thụ. Hoạt động này xảy ra ở đâu, xảy ra như thế nào? Chúng ta cùng tìm hiểu qua bài học hôm nay
Hoạt động Dạy - Học 
Hoạt động của G và H
Nội dung bài ghi của H
Hoạt động 1 : Tìm hiểu quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng
G trình chiếu hình 29.1 lên bảng 
G yêu cầu học sinh thảo luận nhóm để trả lời các câu hỏi sau : 
Niêm mạc ruột non có đặc điểm gì?
Có nhiều nếp gấp, nhiều lông ruột
Mỗi lông ruột có cấu tạo như thế nào?
Có hệ thống mao mạch dày đặc bao quanh mạch bạch huyết và nhiều lông cực nhỏ
Đặc điểm cấu trong của ruột non có ý nghĩa gì?
Tăng diện tích bề mặt hấp thụ
Hiệu quả hấp thụ cao
Hoạt động hấp thụ các chất dinh dưỡng xảy ra ở đâu?
Niêm mạc ruột non
Các em rút ra được kết luận gì 
G phân tích cho H hiểu : ngay từ đoạn đầu của ruột non (sau khi qua tá tràng) tính khoảng cách cách miệng 100cm sự hấp thụ các chất bắt đầu tăng dần và đạt 100% ở khoảng cách xa hơn. Điều này chứng tỏ quá trình hấp thu chất dinh dưỡng xảy ra chủ yếu ở ruột non vì ta đã biết ruột non khoảng 2,8 đến 3m ở người trưởng thành. Vậy tại sao quá trình hấp thu dinh dưỡng lại xảy ra ở ruột non? Hay nói cách khác ruột non có đặc điểm cấu tạo gì phù hợp với chức năng hấp thụ chất dinh dưỡng? Chúng ta cùng tìm hiểu cấu tạo niêm mạc ruột non
G trình chiếu hình 29.2 lên bảng và yêu cầu H quan sát, phân tích để trả lời những câu hỏi sau : 
1. Khoảng cách tính từ miệng đến 50cm chỉ đoạn nào của ống tiêu hóa?
 - Thực quản, dạ dày.
2. Thành phần các chất dinh dưỡng có thể được hấp thụ ở đoạn này là gì?
 - Một ít nước và muối khoáng hòa tan
3. Khoảng cách từ 100cm đến 300cm (tính từ miệng) chỉ đoạn nào của ống tiêu hóa?
 - Ruột non
4. Mức độ hấp thụ một số chất dinh dưỡng ở ruột non được biểu diễn như thế nào?
 - Bắt đầu ở tá tràng rồi mạnh lên ở các phần tiếp theo
5. Thành phần các chất dinh dưỡng được hấp thụ ở ruột non là gì?
Hoạt động 2 : Tìm hiểu các con đường vận chuyển các chất và vai trò của gan
GV yeâu caàu quan sát sơ đồ hình 29.3 để hoàn thành nội dung phiếu học tập
+ Các chất dinh dưỡng được vận chuyển theo những con đường nào?
+ Gan ñoùng vai troø gì treân con ñöôøng vaän chuyeån caùc chaát dinh döôõng veà tim.
Giáo viên đặt vấn đề : các chất dinh dưỡng được hấp thụ qua niêm mạc ruột non theo cơ chế nào?
Giáo viên giảng giải theo sơ đồ hình 29.3
1. Hấp thụ triệt để các chất dinh dưỡng
 2. Hấp thụ có chọn lọc
 3. Niêm mạc ruột chỉ cho các chất dinh dưỡng đi theo một chiều : từ ruột non vào máu và bạch huyết mà không đi theo chiều ngược lại
 4. Như vậy chứng tỏ niêm mạc ruột non là một màng sống có tính thấm chọn lọc
- Các chất dinh dưỡng được niêm mạc ruột hấp thụ, phần còn lại không được hấp thụ sẽ được vận chuyển đến ruột già, vậy ruột già có vai trò gì? Hoạt động tiếp theo của quá trình tiêu hóa là gì?
Hoạt động 3 : Tìm hiểu vai trò của ruột già và sự thải phân
Giáo viên yêu cầu học sinh nghiên cứu nội dung mục III của bài và cho biết 
 + Ruột già có vai trò gì trong quá trình tiêu hóa ở người?
 + Sự thải phân là gì?
Học sinh nghiên cứu trả lời và rút ra kết luận bài học
Hấp thụ dinh dưỡng
Hoạt động hấp thụ diễn ra chủ yếu ở ruột non
Cấu tạo của niêm mạc ruột
Có nhiều nếp gấp và nhiều lông ruột
Mỗi lông ruột có hệ thống mao mạch dày đặc bao quanh mạch bạch huyết và phủ nhiều lông cực nhỏ
Ý nghĩa :
 + Tăng diện tích bề mặt hấp 
 thụ
 + Hiệu quả hấp thụ cao
Thành phần chất dinh dưỡng được hấp thụ : 
	+ Đường đơn
	+ Axit amin
	+ Axit béo, glyxêrin
 + Vitamin , nước và muối khoáng hòa tan
II. Các con đường vận chuyển các chất và vai trò của gan
Đường máu : vận chuyển đường đơn, axitamin, 30% lipit đặc trưng, vitamin tan trong nước, nước và muối khoáng hòa tan
Đường bạch huyết : vận chuyển 70% lipít đặc trưng và các vitamin tan trong dầu
Vai trò của gan trong quá trình vận chuyển các chất 
+ Điều hòa nồng độ các chất trong máu ổn định
+ khử độc
III. Sự thải phân 
Vai trò của ruột già
 + Hấp thụ nước
 + Thải phân
Thải phân là hoạt động đào thải chất bã của cơ thể 
Kiểm tra đánh giá 
Gôïi yù : 
Ñaây laø saûn phaåm tieâu hoùa lipit ôû ruoät non
Teân goïi moät loaïi ñöôøng ñôn – saûn phaåm tieâu hoùa gluxit ôû ruoät non
Moät loaïi dòch tieâu hoùa coù ñuû caùc enzim xuùc taùc caùc phaûn öùng phaân caét caùc loaïi thöùc aên ôû ruoät non
Saûn phaåm cuoái cuøng cuûa quaù trình tieâu hoùa proâteâin ôû ruoät non
Thaønh phaàn thöùc aên ñöôïc haáp thuï tröïc tieáp maø khoâng caàn qua bieán ñoåi cô hoïc hay hoùa hoïc
Teân goïi cuûa moät loaïi axit, saûn phaåm cuûa quaù trình tieâu hoùa lipit
Thaønh phaàn dinh döôõng coù nhieàu trong caùc loaïi traùi caây, rau quaû
Dặn dò 
Học bài
Đọc mục “Em có biết” sách giáo khoa 
RÚT KINH NGHIỆM