Đề thi chọn học sinh giỏi môn Giáo dục công dân - Chủ đề 5: Quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình

Chủ đề 5: Quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình.
Câu 5.1: (4 điểm)
 Cha mất sớm, mẹ tần tảo suốt ngày để có đủ tiền nuôi hai anh em Hiếu và Thảo đi học. Hiếu cho rằng đó là nghĩa vụ của cha mẹ đối với con cái nên rất thản nhiên trước nhọc nhằn của mẹ. Em nghĩ học đến đâu hay đến đó, đến tuổi trưởng thành mình sẽ xin đi làm và tự nuôi sống bản thân; còn Thảo xót xa thấy mẹ vất vả nên rất cố gắng học hành. Em mơ ước thành đạt để đền đáp công ơn của mẹ.
 Theo em có gì khác nhau trong cách nghĩ của hai bạn ấy? Em tán thành cách nghĩ của ai? Vì sao? Từ đó em hãy nêu các quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình và liên hệ trách nhiệm của bản thân?
ĐÁP ÁN CÂU 5.1( 4 điểm)
Câu 
Nội dung
Điểm
HS trình bày
- Có sự khác nhau giữa cách nghĩ của hai bạn:
+ Hiếu cho rằng đó là nghĩa vụ của cha mẹ đối với con cái nên rất thản nhiên trước nhọc nhằn của mẹ. Em nghĩ học đến đâu hay đến đó, đến tuổi trưởng thành mình sẽ xin đi làm và tự nuôi sống bản thân: bạn không ý thức được nỗi vất vả của mẹ bạn nên không có sự kính trọng, biết ơn cũng như không thực hiện tốt nghĩa vụ của người con đối với cha mẹ.
+ Thảo xót xa thấy mẹ vất vả nên rất cố gắng học hành. Em mơ ước thành đạt để đền đáp công ơn của mẹ: thể hiện Thảo là người con hiếu thảo, biết yêu thương, đền đáp công ơn cha mẹ.
- Đồng ý với cách nghĩ của Thảo vì bạn hiểu được sự vất vả của mẹ và có mong muốn đền đáp công ơn đó. Đồng thời khẳng định đó không chỉ là trách nhiệm, bổn phận của con cái đối với cha mẹ mà còn là một truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta, cần được giữ gìn và phát huy.
 - Quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình:
- Ông bà, cha mẹ đối với con cháu: 
+ Cha mẹ có quyền và nghĩa vụ nuôi dạy con thành những công dân tốt, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con, tôn trọng ý kiến của các con, không được phân biệt đối xử giữa các con, không được ngược đãi xúc phạm con, ép buộc con làm những điều trái pháp luật, trái đạo đức.
+ Ông bà nội ngoại có quyền và nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, giáo dục cháu, nuôi dưỡng cháu chưa thành niên hoặc đã thành niên bị tàn tật cháu không có người nuôi dưỡng 
- Quyền của con cháu đối với ông bà cha mẹ: Con cháu có bổn phận yêu quý, kính trọng ,biết ơn cha mẹ ông bà; có quyền và nghĩa vụ chăm sóc nuôi dưỡng cha mẹ ông bà đặc biệt khi ông bà, cha mẹ ốm đau, già yếu. Nghiêm cấm con cháu có hành vi ngược đãi, xúc phạm cha mẹ ông bà 
- Anh chị em có bổn phận yêu thương, chăm sóc giúp đỡ nhau và nuôi dưỡng nhau nếu không còn cha mẹ 
* Liên hệ trách nhiệm bản thân: 
- Yêu quý, kính trọng, lễ phép, quan tâm, hiếu thảo với ông bà cha mẹ. 
- Yêu thương, nhường nhịn anh chị em, tham gia công việc gia đình phù hợp với khả năng 
- Tôn trọng quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình 
 - Tích cực học tập, rèn luyện, tránh xa các tệ nạn xã hội  
0.5
0.5
1,0
0,25
0,25
0,25
0,25
0,25
0,25
0,25
0,25
Câu 5.2: (4 điểm)
a. H·y tr×nh bµy nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña chÕ ®é h«n nh©n ViÖt Nam hiÖn nay. 
	b. ThÕ nµo lµ t¶o h«n, nh÷ng ng­êi cïng dßng m¸u trùc hÖ, nh÷ng ng­êi cã hä trong ph¹m vi ba ®êi?
c. T×nh huèng: TuÊn vµ Lan cïng lµm viÖc t¹i mét c«ng ty. Hä yªu nhau vµ quyÕt ®Þnh ®i ®Õn h«n nh©n. TuÊn dÉn Lan vÒ quª ra m¾t hä hµng vµ gia ®×nh. Sau khi t×m hiÓu, bè mÑ TuÊn ph¸t hiÖn Lan lµ anh em con c« con cËu víi TuÊn nh­ng 	®· bÞ thÊt l¹c nhiÒu n¨m. 
 Hái: a. TuÊn vµ Lan cã thÓ kÕt h«n kh«ng? V× sao?
	 b. H·y nªu c¸c quy ®Þnh vÒ cÊm kÕt h«n cña LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam n¨m 2000. 
ĐÁP ÁN CÂU 5.2 ( 4 điểm)
a
b
c
HS nêu được:
- H«n nh©n tù nguyÖn, tiÕn bé, mét vî, mét chång, vî chång b×nh ®¼ng
0.25
- H«n nh©n gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam gi÷a c¸c d©n téc, c¸c t«n gi¸o, gi÷a ng­êi theo t«n gi¸o víi ng­êi kh«ng theo t«n gi¸o, gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam víi ng­êi n­íc ngoµi ®­îc t«n träng vµ ®­îc ph¸p luËt b¶o hé.
0.5
- Vî chång cã nghÜa vô thùc hiÖn chÝnh s¸ch d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh
0.25
- T¶o h«n: Lµ kÕt h«n tr­íc tuæi ph¸p luËt quy ®Þnh
0.25
- Nh÷ng ng­êi cïng dßng m¸u vÒ trùc hÖ lµ: Cha, mÑ ®èi víi con; «ng, bµ ®èi víi ch¸u néi vµ ch¸u ngo¹i.
0.25
- Nh÷ng ng­êi cã hä trong ph¹m vi 3 ®êi lµ: Nh÷ng ng­êi cïng mét gèc sinh ra: cha, mÑ lµ ®êi thø nhÊt; anh chÞ em cïng cha mÑ, cïng cha kh¸c mÑ, cïng mÑ kh¸c cha lµ ®êi thø hai; anh chÞ em con chó con b¸c, con c«, con cËu, con d× lµ ®êi thø ba
0.5
 Lan vµ TuÊn kh«ng thÓ kÕt h«n.
 Nªu ®­îc: luËt H«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam n¨m 2000 quy ®Þnh: cÊm kÕt h«n gi÷a nh÷ng ng­êi cã hä trong ph¹m vi 3 ®êi.
 Quy ®Þnh vÒ cÊm kÕt h«n cña luËt H«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam n¨m 2000 lµ:
-Ng­êi ®ang cã vî, cã chång;
-Ng­êi mÊt n¨ng lùc hµnh vi d©n sù;
-Gi÷a nh÷ng ng­êi cïng dßng m¸u vÒ trùc hÖ; 
-Gi÷a nh÷ng ng­êi cã hä trong ph¹m vi 3 ®êi;
 -Gi÷a cha, mÑ nu«i víi con nu«i, bè chång víi con d©u, mÑ vî víi con rÓ, bè d­îng víi con riªng cña vî, mÑ kÕ víi con riªng cña chång;
-Gi÷a nh÷ng ng­êi cïng giíi tÝnh. 
0.5
0.25
0.25
0.25
0.25
0.25
0.25
Câu 5.3: (4.0 điểm)
Trong thời gian vừa qua trên các phương tiện thông tin đại chúng đang tổ chức cuộc thi viết về chủ đề “Mái ấm gia đình ”. Để thể hiện lòng tự hào và tinh thần trách nhiệm với gia đình em hãy trình bày suy nghĩ và hành động của mình về vấn đề đó.
ĐÁP ÁN CÂU 5.3 ( 4 điểm )
Yêu cầu học sinh nêu được:
- Hiểu biết của mình về gia đình  
- Nêu được vai trò của gia đình: Là cái nôi nuôi dưỡng con người, là môi trường quan trọng hình thành và giáo dục nhân cách 
- Mối quan hệ giữa gia đình và xã hội là mối quan hệ mật thiết với nhau. gia đình là tế bào của xã hội, gia đình tốt là xã hội tốt, xã hội tốt là điều kiện tốt cho gia đình phát triển 
- Khẳng định việc tổ chức cuộc thi đó là sự thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng,Nhà nước và các tổ chức xã hội về vấn đề gia đình 
* Học sinh nói lên được suy nghĩ của mình là các thành viên trong gia đình phải ý thức được quyền và trách nhiệm của mình đối với gia đình cụ thể:
- Ông bà cha mẹ đối với con cháu: 
+ Cha mẹ có quyền và nghĩa vụ nuôi dạy con thành những công dân tốt, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con, tôn trọng ý kiến của các con, không được phân biệt đối xử giữa các con, không được ngược đãi xúc phạm con, ép buộc con làm những điều trái pháp luật, trái đạo đức.
+ Ông bà nội ngoại có quyền và nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, giáo dục cháu, nuôi dưỡng cháu chưa thành niên hoặc đã thành niên bị tàn tật cháu không có người nuôi dưỡng 
- Quyền của con cháu đối với ông bà cha mẹ: Con cháu có bổn phận yêu quý, kính trọng ,biết ơn cha mẹ ông bà; có quyền và nghĩa vụ chăm sóc nuôi dưỡng cha mẹ ông bà đặc biệt khi ông bà, cha mẹ ốm đau, già yếu. Nghiêm cấm con cháu có hành vi ngược đãi, xúc phạm cha mẹ ông bà 
- Anh chị em có bổn phận yêu thương, chăm sóc giúp đỡ nhau và nuôi dưỡng nhau nếu không còn cha mẹ 
* Hành động:
- Yêu quý, kính trọng, lễ phép, quan tâm, hiếu thảo với ông bà cha mẹ 
- Yêu thương, nhường nhịn anh chị em, tham gia công việc gia đình phù hợp với khả năng 
- Tôn trọng quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình 
- Tích cực học tập, rèn luyện, tránh xa các tệ nạn xã hội 
0,25 đ
0,25 đ
0,25 đ
0,25 đ
0,5 đ
0,5 điểm
0,5 điểm
0,5 đ
0,25 đ
0,25 đ
0,25 đ
0,25 đ
Câu 5.4. (4 điểm)
 a) Tình huống: Chi là một nữ sinh lớp 8. Một lần, Chi nhận lời mời đi chơi xa với một nhóm bạn cùng lớp. Bố mẹ Chi biết chuyện đó can ngăn và không cho Chi đi với lí do nhà trường không tổ chức và cô giáo chủ nhiệm không đi cùng. Chi vùng vằng, giận dỗi và cho rằng cha mẹ đã xâm phạm quyền tự do của Chi. 
 Theo em, ai đúng, ai sai trong trường hợp này? Vì sao? Nếu em là Chi thì em sẽ ứng xử như thế nào?
 b) Em hãy nêu các quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình và liên hệ trách nhiệm của bản thân?
ĐÁP ÁN CÂU 5.4 ( 4 điểm)
a
- Bố mẹ Chi đúng, vì họ không xâm phạm quyền tự do của con vì cha mẹ có nghĩa vụ và quyền quản lí trông nom con.
- Chi sai, vì không tôn trọng ý kiến của cha mẹ.
- Cách cư xử đúng là nghe lời cha mẹ, không đi chơi xa mà không có cô giáo, nhà trường quản lí, nên giải thích cho nhóm bạn hiểu.
0,5
0,5
0,5
b
 - Quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình:
- Ông bà, cha mẹ đối với con cháu: 
+ Cha mẹ có quyền và nghĩa vụ nuôi dạy con thành những công dân tốt, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con, tôn trọng ý kiến của các con, không được phân biệt đối xử giữa các con, không được ngược đãi xúc phạm con, ép buộc con làm những điều trái pháp luật, trái đạo đức.
+ Ông bà nội ngoại có quyền và nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, giáo dục cháu, nuôi dưỡng cháu chưa thành niên hoặc đã thành niên bị tàn tật cháu không có người nuôi dưỡng 
- Quyền của con cháu đối với ông bà cha mẹ: Con cháu có bổn phận yêu quý, kính trọng ,biết ơn cha mẹ ông bà; có quyền và nghĩa vụ chăm sóc nuôi dưỡng cha mẹ ông bà đặc biệt khi ông bà, cha mẹ ốm đau, già yếu. Nghiêm cấm con cháu có hành vi ngược đãi, xúc phạm cha mẹ ông bà 
- Anh chị em có bổn phận yêu thương, chăm sóc giúp đỡ nhau và nuôi dưỡng nhau nếu không còn cha mẹ 
* Liên hệ trách nhiệm bản thân: 
- Yêu quý, kính trọng, lễ phép, quan tâm, hiếu thảo với ông bà cha mẹ. 
- Yêu thương, nhường nhịn anh chị em, tham gia công việc gia đình phù hợp với khả năng 
- Tôn trọng quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình 
 - Tích cực học tập, rèn luyện, tránh xa các tệ nạn xã hội 
 0,25
0,25
0,25
0,25
0,25
0,25
0,25
0,25
 Câu 5 .5( 4 điểm) 
 a) Tình huống: Lâm 13 tuổi. Một lần, Lâm đi xe máy vào đường ngược chiều và đâm phải một người đi xe đạp làm người đó bị thương và hỏng xe. Lâm bị cơ quan công an tạm giữ. Khi cơ quan công an mời bố mẹ Lâm đến để giải quyết việc bồi thường cho người bị đâm xe thì bố mẹ Lâm không chịu đến và nói rằng, mình không làm việc đó nên không chịu trách nhiệm.
 Theo em, bố mẹ Lâm xử sự như vậy có đúng không? Vì sao?
 b) Hãy nêu quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình từ đó liên hệ trách nhiệm của bản thân? 
ĐÁP ÁN CÂU 5.5 ( 4 điểm)
a
-Bố mẹ Lâm cư xử không đúng, cha mẹ phải chịu trách nhiệm về hành vi của con mình.
-Bồi thường thiệt hại do con gây ra cho người khác.
-Lâm vi phạm pháp luật về đi đường.
0,5
0,5
0,5
b
- Quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình:
- Ông bà, cha mẹ đối với con cháu: 
+ Cha mẹ có quyền và nghĩa vụ nuôi dạy con thành những công dân tốt, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con, tôn trọng ý kiến của các con, không được phân biệt đối xử giữa các con, không được ngược đãi xúc phạm con, ép buộc con làm những điều trái pháp luật, trái đạo đức.
+ Ông bà nội ngoại có quyền và nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, giáo dục cháu, nuôi dưỡng cháu chưa thành niên hoặc đã thành niên bị tàn tật cháu không có người nuôi dưỡng 
- Quyền của con cháu đối với ông bà cha mẹ: Con cháu có bổn phận yêu quý, kính trọng ,biết ơn cha mẹ ông bà; có quyền và nghĩa vụ chăm sóc nuôi dưỡng cha mẹ ông bà đặc biệt khi ông bà, cha mẹ ốm đau, già yếu. Nghiêm cấm con cháu có hành vi ngược đãi, xúc phạm cha mẹ ông bà 
- Anh chị em có bổn phận yêu thương, chăm sóc giúp đỡ nhau và nuôi dưỡng nhau nếu không còn cha mẹ 
* Liên hệ trách nhiệm bản thân: 
- Yêu quý, kính trọng, lễ phép, quan tâm, hiếu thảo với ông bà cha mẹ. 
- Yêu thương, nhường nhịn anh chị em, tham gia công việc gia đình phù hợp với khả năng 
- Tôn trọng quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình 
 - Tích cực học tập, rèn luyện, tránh xa các tệ nạn xã hội  
0,25
0,25
0,25
0,25
0,25
0,25
0,25
0,25