Giải đáp bài tập môn Tin học 8

r×nh tÝnh diÖn tÝch vµ chu vi ®­êng trßn cã b¸n kÝnh r, trong ®ã r lµ mét sè nguyªn d­¬ng ®­îc nhËp tõ bµn phÝm.
H­íng dÉn tr¶ lêi
XÐt vÒ mÆt lËp tr×nh, biÕn ®¹i l­îng ®­îc dïng ®Ó l­u tr÷ d÷ liÖu vµ d÷ liÖu ®­îc biÕn l­u tr÷ cã thÓ thay ®æi trong khi thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh. XÐt vÒ mÆt l­u tr÷ d÷ liÖu, cã thÓ xem biÕn lµ “tªn” cña mét vïng nhí ®­îc dµnh s½n ®Ó l­u d÷ liÖu trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh.
G¸n gi¸ trÞ cho mét biÕn vÒ thùc chÊt lµ l­u d÷ liÖu t­¬ng øng vµo vïng nhí ®­îc ®Æt tªn vµ dµnh riªng cho biÕn. ViÖc thùc hiÖn c¸c tÝnh to¸n vµ xö lÝ víi biÕn cã nghÜa lµ thùc hiÖn tÝnh to¸n vµ xö lÝ víi d÷ liÖu ®­îc g¸n ®ã.
Gi¶ sö X ®­îc khai b¸o lµ biÕn víi kiÓu d÷ liÖu sè nguyªn vµ X ®­îc g¸n d÷ liÖu lµ sè 5. Sau khi khai b¸o, ch­¬ng tr×nh sÏ dµnh riªng mét vïng nhí nµo ®ã cho biÕn X, vµ khi g¸n 5 cho X th× vïng nhí ®ã l­u d÷ liÖu 5. LÖnh ghi X ra mµn h×nh cã nghÜa lµ ghi sè 5 ra mµn h×nh.
L­u ý. Khi mét vïng nhí ®­îc khai b¸o ®Ó l­u d÷ liÖu lµm gi¸ trÞ cña mét biÕn, vïng nhí ®ã sÏ kh«ng ®­îc phÐp sö dông vµo môc ®Ých kh¸c. Do vËy, mét trong nh÷ng kÜ n¨ng lËp tr×nh lµ sö dông cµng Ýt biÕn cµng tèt, nhÊt lµ trong nh÷ng tr­êng hîp viÖc sö dông bé nhí bÞ h¹n chÕ. Nh­ng víi c«ng nghÖ hiÖn nay, bé nhí m¸y tÝnh ®· cã dung l­îng rÊt lín nªn vÊn ®Ò h¹n chÕ sö dông biÕn trong ch­¬ng tr×nh ®· kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò cÊp thiÕt.
ViÖc khai b¸o biÕn gåm: Khai b¸o tªn biÕn vµ khai b¸o kiÓu d÷ liÖu cña biÕn.
Khi khai b¸o biÕn, ngoµi viÖc tªn biÕn ®­îc ®­a vµo danh s¸ch c¸c ®èi t­îng qu¶n lÝ, m¸y tÝnh (th«ng qua ch­¬ng tr×nh dÞch) sÏ x¸c ®Þnh kiÓu cña biÕn vµ dµnh mét vïng nhí cã ®é lín thÝch hîp víi ph¹m vi kiÓu cña biÕn ®Ó l­u gi¸ trÞ cña biÕn. VÝ dô, còng ®Ó l­u c¸c gi¸ trÞ lµ sè nguyªn, khi khai b¸o biÕn kiÓu byte, m¸y tÝnh chØ dµnh vïng nhí cã ®é lín 1 byte, nh­ng khi khai b¸o biÕn kiÓu nguyªn, m¸y tÝnh sÏ dµnh vïng nhí cã ®é lín 2 byte, hoÆc vïng nhí 6 byte ®­îc dµnh cho biÕn ®­îc khai b¸o víi kiÓu sè thùc,... Nhê thÕ viÖc sö dông bé nhí sÏ hiÖu qu¶ h¬n. Ngoµi ra m¸y tÝnh sÏ biÕt ¸p dông c¸c phÐp to¸n thÝch hîp ®èi víi gi¸ trÞ cña biÕn.
§¸p ¸n: a) Hîp lÖ; b) Kh«ng hîp lÖ; c) Hîp lÖ; d) Kh«ng hîp lÖ. 
MÆc dï ®Òu cïng ph¶i khai b¸o tr­íc khi cã thÓ sö dông trong ch­¬ng tr×nh, sù kh¸c nhau gi÷a biÕn vµ h»ng lµ ë chç gi¸ trÞ cña h»ng kh«ng thay ®æi trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh, cßn gi¸ trÞ cña biÕn th× cã thÓ thay ®æi ®­îc t¹i tõng thêi ®iÓm thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh.
Kh«ng thÓ g¸n l¹i gi¸ trÞ 3.1415 cho Pi trong phÇn th©n ch­¬ng tr×nh v× gi¸ trÞ cña h»ng kh«ng thay ®æi trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh. 
a) Hîp lÖ; b) Kh«ng hîp lÖ v× tªn biÕn kh«ng hîp lÖ; c) Kh«ng hîp lÖ v× h»ng ph¶i ®­îc cho gi¸ trÞ khi khai b¸o; d) c) Kh«ng hîp lÖ v× biÕn kh«ng ®­îc g¸n gi¸ trÞ khi khai b¸o, c¸ch g¸n gi¸ trÞ còng kh«ng ®óng có ph¸p.
C¸c lçi trong ch­¬ng tr×nh: (1) Thõa dÊu b»ng ë dßng 1 (chØ cÇn dÊu hai chÊm); (2) Thõa dÊu hai chÊm ë dßng 2 (víi h»ng chØ cÇn dÊu b»ng); (3) ThiÕu dÊu chÊm phÈy ë dßng 4; (4) Khai b¸o kiÓu d÷ liÖu cña biÕn b kh«ng phï hîp: Khi chia hai sè nguyªn, kÕt qu¶ lu«n lu«n lµ sè thùc, cho dï cã chia hÕt hay kh«ng. Do ®ã cÇn ph¶i khai b¸o biÕn b lµ biÕn cã kiÓu d÷ liÖu sè thùc.
C¸ch khai b¸o hîp lý:
C¸c biÕn a vµ h lµ kiÓu sè nguyªn; biÕn S: kiÓu sè thùc.
C¶ bèn biÕn a, b, c vµ d lµ c¸c kiÓu sè nguyªn.
CÇn sö dông c¸c biÕn sau ®©y víi mçi häc sinh trong líp: Ten lµ biÕn kiÓu x©u, Diem lµ biÕn kiÓu sè nguyªn vµ Trungbinh lµ biÕn kiÓu sè thùc.
Ch­¬ng tr×nh Pascal cã thÓ nh­ sau ®©y:
uses crt;
var r: integer; C,S: real;
begin
clrscr;
write('Nhap ban kinh r = '); readln(r);
C:=2*Pi*r;
S:=Pi*r*r;
writeln(' Chu vi duong tron bang ',C:8:2);
writeln('Dien tich hinh tron bang ',S:8:2);
end.
Bµi 5. Tõ BµI TO¸N §ÕN CH¦¥NG TR×NH
C©u hái vµ bµi tËp
H·y chØ ra INPUT vµ OUTPUT cña c¸c bµi to¸n sau:
X¸c ®Þnh sè häc sinh trong líp cïng mang hä TrÇn.
TÝnh tæng cña c¸c phÇn tö lín h¬n 0 trong d·y n sè cho tr­íc.
T×m sè c¸c sè cã gi¸ trÞ nhá nhÊt trong n sè ®· cho.
Gi¶ sö x vµ y lµ c¸c biÕn sè. H·y cho biÕt kÕt qu¶ cña viÖc thùc hiÖn thuËt to¸n sau:
B­íc 1. x ¬ x + y
B­íc 2. y ¬ x - y
B­íc 3. x ¬ x - y
Cho tr­íc ba sè d­¬ng a, b vµ c. H·y m« t¶ thuËt to¸n gi¶i ghi kÕt qu¶ ba sè ®ã cã thÓ lµ ba c¹nh cña mét tam gi¸c hay kh«ng.
Cho hai biÕn x vµ y. H·y m« t¶ thuËt to¸n ®æi gi¸ trÞ cña c¸c biÕn nãi trªn ®Ó x vµ y cã gi¸ trÞ t¨ng dÇn. 
Cho ba biÕn x, y vµ z. H·y m« t¶ thuËt to¸n ®æi gi¸ trÞ cña c¸c biÕn nãi trªn ®Ó x, y vµ z cã gi¸ trÞ t¨ng dÇn. H·y xem l¹i VÝ dô 5 ®Ó tham kh¶o.
H·y m« t¶ thuËt to¸n tÝnh tæng c¸c phÇn tö cña d·y sè a1, a2,..., an cho tr­íc. 
H·y m« t¶ thuËt to¸n nhËp n sè a1, a2, ..., an tõ bµn phÝm vµ ghi ra mµn h×nh sè nhá nhÊt c¸c sè ®ã. Sè n còng ®­îc nhËp tõ bµn phÝm.
H·y m« t¶ thuËt to¸n gi¶i c¸c bµi to¸n sau:
§Õm sè c¸c sè d­¬ng trong d·y sè A = {a1, a2,.., an} cho tr­íc. 
H·y m« t¶ thuËt to¸n tÝnh tæng c¸c sè d­¬ng trong d·y sè A = {a1, a2,..., an} cho tr­íc.
H­íng dÉn tr¶ lêi
§¸p ¸n:
INPUT: Danh s¸ch hä cña c¸c häc sinh trong líp.
OUTPUT: Sè häc sinh cã hä TrÇn.
INPUT: D·y n sè.
OUTPUT: Tæng cña c¸c phÇn tö lín h¬n 0.
INPUT: D·y n sè.
OUTPUT: Sè c¸c sè cã gi¸ trÞ nhá nhÊt.
Sau ba b­íc, x cã gi¸ trÞ ban ®Çu cña y vµ y cã gi¸ trÞ ban ®Çu cña x, tøc gi¸ trÞ cña hai biÕn x vµ y ®­îc ho¸n ®æi cho nhau.
M« t¶ thuËt to¸n:
INPUT: Ba sè d­¬ng a >0, b >0 vµ c >0.
OUTPUT: Th«ng b¸o “a, b vµ c cã thÓ lµ ba c¹nh cña mét tam  gi¸c” hoÆc th«ng b¸o “a, b vµ c kh«ng thÓ lµ ba c¹nh cña mét tam  gi¸c”.
B­íc 1: TÝnh a + b. NÕu a + b ≤ c, chuyÓn tíi b­íc 5.
B­íc 2: TÝnh b + c. NÕu b + c ≤ c, chuyÓn tíi b­íc 5.
B­íc 3: TÝnh a + c. NÕu a + c ≤ b, chuyÓn tíi b­íc 5.
B­íc 4: Th«ng b¸o “a, b vµ c cã thÓ lµ ba c¹nh cña mét tam  gi¸c” vµ kÕt thóc thuËt to¸n.
B­íc 5: Th«ng b¸o “a, b vµ c kh«ng thÓ lµ ba c¹nh cña mét tam  gi¸c” vµ kÕt thóc thuËt to¸n.
Cã thÓ gi¶i bµi to¸n nµy b»ng c¸ch sö dông mét biÕn phô hoÆc kh«ng dïng biÕn phô.
ThuËt to¸n 1. Sö dông biÕn phô z.
INPUT: Hai biÕn x vµ y.
OUTPUT: Hai biÕn x vµ y cã gi¸ trÞ t¨ng dÇn.
B­íc 1: NÕu x ≤ y, chuyÓn tíi b­íc 5.
B­íc 2: z ¬ x. 
B­íc 3: x ¬ y.
B­íc 4: y ¬ z.
B­íc 5: KÕt thóc thuËt to¸n.
ThuËt to¸n 2. Kh«ng sö dông biÕn phô (Xem Bµi tËp 2 ë trªn).
INPUT: Hai biÕn x vµ y.
OUTPUT: Hai biÕn x vµ y cã gi¸ trÞ t¨ng dÇn.
B­íc 1: NÕu x ≤ y, chuyÓn tíi b­íc 5.
B­íc 2: x ¬ x + y. 
B­íc 3: y ¬ x - y.
B­íc 4: x ¬ x - y.
B­íc 5: KÕt thóc thuËt to¸n.
Tr­íc hÕt, nÕu cÇn, ta ho¸n ®æi gi¸ trÞ hai biÕn x vµ y ®Ó chóng cã gi¸ trÞ t¨ng dÇn. Sau ®ã lÇn l­ît so s¸nh z víi x vµ z víi y, sau ®ã thùc hiÖn c¸c b­íc ho¸n ®æi gi¸ trÞ cÇn thiÕt (xem l¹i VÝ dô 5 trong Bµi 5, SGK).
INPUT: Ba biÕn x, y vµ z.
OUTPUT: Ba biÕn x, y vµ z cã gi¸ trÞ t¨ng dÇn.
B­íc 1: NÕu x ≤ y, chuyÓn tíi b­íc 3.
B­íc 2: z ¬ x, x ¬ y, y ¬ z. (Sau b­íc nµy x vµ y cã gi¸ trÞ t¨ng dÇn.)
B­íc 3: NÕu y ≤ z , chuyÓn tíi b­íc 6.
B­íc 4: NÕu z < x, t ¬ x , x ¬ z vµ z ¬ t, (víi t lµ biÕn trung gian) vµ chuyÓn ®Õn b­íc 6.
B­íc 5: t ¬ y , y ¬ z vµ z ¬ t.
B­íc 6: KÕt thóc thuËt to¸n.
ThuËt to¸n tÝnh tæng c¸c phÇn tö cña d·y sè A = {a1, a2,..., an} cho tr­íc.
INPUT: n vµ d·y n sè a1, a2,..., an.
OUTPUT: Tæng S = a1 + a2 +... + an.
B­íc 1: S ¬ 0; i ¬ 0.
B­íc 2: i ¬ i + 1.
B­íc 3: NÕu i ≤ n, S ¬ S + ai vµ quay l¹i b­íc 2. 
B­íc 4: Th«ng b¸o S vµ kÕt thóc thuËt to¸n.
ThuËt to¸n t×m sè nhá nhÊt trong d·y n sè a1, a2, ..., an cho tr­íc. ThuËt to¸n nµy t­¬ng tù nh­ thuËt to¸n t×m gi¸ trÞ lín nhÊt trong d·y n sè ®· cho (xem VÝ dô 6, Bµi 5). §iÒu kh¸c biÖt lµ thªm c¸c b­íc nhËp sè n vµ d·y n sè a1, a2, ..., an.
INPUT: n vµ d·y n sè a1, a2,..., an.
OUTPUT: Min = Min{ a1, a2, ..., an}
B­íc 1: NhËp n vµ d·y n sè a1, a2,..., an.
B­íc 2: G¸n Min ¬ a1; i ¬ 1.
B­íc 3: i ¬ i + 1.
B­íc 4: NÕu i > n, chuyÓn ®Õn b­íc 5.
B­íc 5: NÕu ai < Min, g¸n Min ¬ ai råi quay l¹i b­íc 3. Trong tr­êng hîp ng­îc l¹i, quay l¹i b­íc 3. 
B­íc 6: Ghi gi¸ trÞ Min ra mµn h×nh vµ kÕt thóc thuËt to¸n.
a) §Õm sè c¸c sè d­¬ng trong d·y sè A = {a1, a2,.., an} cho tr­íc.
INPUT: n vµ d·y n sè a1, a2,..., an.
OUTPUT: Soduong = Sè c¸c sè ai > 0.
B­íc 1: G¸n Soduong ¬ 0.
B­íc 2: i ¬ i + 1.
B­íc 3: NÕu i > n, chuyÓn ®Õn b­íc 5.
B­íc 4: NÕu ai > 0, g¸n Soduong ¬ Soduong +1 råi quay l¹i b­íc 2. Trong tr­êng hîp ng­îc l¹i, quay l¹i b­íc 2. 
B­íc 5: Th«ng b¸o gi¸ trÞ Soduong vµ kÕt thóc thuËt to¸n.
b) TÝnh tæng c¸c sè d­¬ng trong d·y sè A = {a1, a2,..., an} cho tr­íc.
INPUT: n vµ d·y n sè a1, a2,..., an.
OUTPUT: S = Tæng c¸c sè ai > 0 trong d·y a1, a2,..., an.
B­íc 1: S ¬ 0; i ¬ 0.
B­íc 2: i ¬ i + 1.
B­íc 3: NÕu ai > 0, S ¬ S + ai; ng­îc l¹i, gi÷ nguyªn S. 
B­íc 4: NÕu i ≤ n, vµ quay l¹i b­íc 2.
B­íc 5: Th«ng b¸o S vµ kÕt thóc thuËt to¸n.
Bµi 6. C¢U LÖNH §IÒU KIÖN
C©u hái vµ bµi tËp
Em h·y nªu mét vµi vÝ dô vÒ c¸c ho¹t ®éng h»ng ngµy phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn.
H·y cho biÕt c¸c ®iÒu kiÖn hoÆc phÐp so s¸nh sau ®©y cho kÕt qu¶ ®óng hay sai:
123 lµ sè chia hÕt cho 3.
NÕu ba c¹nh a, b vµ c cña mét tam gi¸c tháa m·n c2 > a2 + b2 th× tam gi¸c ®ã cã mét gãc tï (> 90o).
152 > 200.
n! ≤ n2 víi mäi sè tù nhiªn n.
x2 < 1.
Hai ng­êi b¹n cïng ch¬i trß ®o¸n sè. Mét ng­êi nghÜ trong ®Çu mét sè tù nhiªn nhá h¬n 10. Ng­êi kia ®o¸n xem b¹n ®· nghÜ sè g×. NÕu ®o¸n ®óng, ng­êi ®o¸n sÏ ®­îc céng thªm 1 ®iÓm, nÕu sai sÏ kh«ng ®­îc céng ®iÓm. Lu©n phiªn nhau nghÜ vµ ®o¸n. Sau 10 lÇn, ai ®­îc nhiÒu ®iÓm h¬n, ng­êi ®ã sÏ th¾ng. 
H·y ph¸t biÓu c¸c ®iÒu kiÖn ë trß ch¬i lµ g×? Ho¹t ®éng nµo sÏ ®­îc thùc hiÖn, nÕu ®iÒu kiÖn ®ã tho¶ m·n? Ho¹t ®éng nµo sÏ ®­îc thùc hiÖn, nÕu ®iÒu kiÖn ®ã kh«ng tho¶ m·n?
Mét trß ch¬i m¸y tÝnh rÊt høng thó ®èi víi c¸c em nhá lµ høng trøng. Mét qu¶ trøng r¬i tõ mét vÞ trÝ ngÉu nhiªn trªn cao. Ng­êi ch¬i dïng c¸c phÝm mòi tªn ® hoÆc ¬ ®Ó ®iÒu khiÓn mét biÓu t­îng chiÕc khay di chuyÓn theo chiÒu ngang ®Ó høng qu¶ trøng. NÕu høng tr­ît, qu¶ trøng bÞ r¬i, vì vµ ng­êi ch¬i tiÕp tôc di chuyÓn khay ®Ó høng qu¶ trøng kh¸c.
§iÒu kiÖn ®Ó ®iÒu khiÓn chiÕc khay trong trß ch¬i lµ g×? Ho¹t ®éng nµo sÏ ®­îc thùc hiÖn, nÕu ®iÒu kiÖn ®ã tho¶ m·n? Ho¹t ®éng nµo sÏ ®­îc thùc hiÖn, nÕu ®iÒu kiÖn ®ã kh«ng tho¶ m·n?
C¸c c©u lÖnh Pascal sau ®©y ®­îc viÕt ®óng hay sai?
if x:=7 then a=b;
if x>5; then a:=b; 
if x>5 then; a:=b; 
if x>5 then a:=b; m:=n; 
if x>5 then a:=b; else m:=n; 
if n>0 then begin a:=0; m:=-1 end else c:=a; 
Sau mçi c©u lÖnh sau ®©y
if (45 mod 3)=0 then X:=X+1;
if X>10 then X:=X+1; 
gi¸ trÞ cña biÕn X sÏ lµ bao nhiªu, nÕu tr­íc ®ã gi¸ trÞ cña X b»ng 5?
Gi¶ sö cÇn viÕt ch­¬ng tr×nh nhËp mét sè tù nhiªn vµo m¸y tÝnh vµ ghi ra mµn h×nh kÕt qu¶ sè ®· nhËp lµ sè ch½n hay lÎ, ch¼ng h¹n “5 lµ sè lΔ, “8 lµ sè ch½n”. H·y m« t¶ c¸c b­íc cña thuËt to¸n ®Ó gi¶i quyÕt bµi to¸n trªn vµ viÕt ch­¬ng tr×nh Pascal ®Ó thùc hiÖn thuËt to¸n ®ã.
ViÕt ch­¬ng tr×nh nhËp sö dông hai biÕn X vµ Y ®Ó l­u hai sè nhËp tõ bµn phÝm, sau ®ã ®æi gi¸ trÞ cña c¸c biÕn ®ã ®Ó X vµ Y cã gi¸ trÞ t¨ng dÇn (xem Bµi tËp 3, Bµi 5).
H·y m« t¶ thuËt to¸n vµ viÕt ch­¬ng tr×nh nhËp ba sè thùc a, b vµ c tõ bµn phÝm vµo m¸y tÝnh, sau ®ã s¾p xÕp vµ ghi c¸c sè ®ã ra mµn h×nh theo thø tù t¨ng dÇn (xem Bµi tËp 8 vµ thuËt to¸n trong VÝ dô 5, Bµi 5).
H·y m« t¶ thuËt to¸n vµ viÕt ch­¬ng tr×nh nhËp ba sè thùc a, b vµ c tõ bµn phÝm vµo m¸y tÝnh, sau ®ã kiÓm tra ba sè ®ã cã thÓ lµ c¸c c¹nh cña tam gi¸c ®Òu, tam gi¸c c©n hoÆc tam gi¸c vu«ng hay kh«ng vµ ghi kÕt qu¶ ra mµn h×nh (xem Bµi 3, Bµi thùc hµnh 4).
H­íng dÉn tr¶ lêi
Cã thÓ nªu rÊt nhiÒu vµi vÝ dô vÒ c¸c ho¹t ®éng h»ng ngµy phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn. D­íi ®©y lµ mét sè vÝ dô:
NÕu ®¹t ®iÓm tæng kÕt c¶ n¨m cao h¬n 8.5, em sÏ ®¹t danh hiÖu “Häc sinh giái”.
NÕu kh«ng ®­îc c¾m ®iÖn, m¸y tÝnh ®Ó bµn cña em sÏ kh«ng ho¹t ®éng ®­îc.
NÕu bÞ bÖnh, em (cÇn ph¶i) ®i ®Õn phßng kh¸m ®Ó b¸c sÜ kh¸m bÖnh.
NÕu kh«ng ®­îc t­íi ®ñ n­íc ®óng thêi k× ph¸t triÓn, lóa sÏ kh«ng cho thu ho¹ch cao.
§¸p ¸n: a) §óng; b) §óng; c) Sai; d) Sai; e) Sai, nÕu x ≥ 1.
Gi¶ sö §iÓm_1 lµ sè ®iÓm cña ng­êi thø nhÊt vµ §iÓm_2 lµ sè ®iÓm cña ng­êi thø hai, ngoµi ra mét ng­êi thø nhÊt trong ®Çu mét sè tù nhiªn n < 10. 
§iÒu kiÖn ë trß ch¬i lµ ng­êi thø hai ®o¸n ®óng sè n. Khi ®ã §iÓm_2 ®­îc céng thªm 1; ng­îc l¹i, §iÓm_2 ®­îc gi÷ nguyªn. T­¬ng tù, nÕu ng­êi thø hai nghÜ sè tù nhiªn m, vµ ®iÒu kiÖn thø hai lµ ng­êi thø nhÊt ®o¸n ®óng sè m ®ã. Khi ®ã §iÓm_1 ®­îc céng thªm 1; ng­îc l¹i, §iÓm_1 ®­îc gi÷ nguyªn. 
§iÒu kiÖn ë trß ch¬i lµ sau 10 lÇn, nÕu §iÓm_1 > §iÓm_2 th× ng­êi thø nhÊt ®­îc tuyªn bè th¾ng cuéc; ng­îc l¹i, ng­êi thø hai th¾ng. Tr­êng hîp §iÓm_1 = §iÓm_2 th× kh«ng cã ng­êi th¾ng vµ ng­êi thua.
§iÒu kiÖn ®Ó ®iÒu khiÓn chiÕc khay trong trß ch¬i ng­êi ch¬i nhÊn phÝm mòi tªn ® hoÆc ¬. NÕu ng­êi ch¬i nhÊn phÝm ®, biÓu t­îng chiÕc khay sÏ di chuyÓn sang ph¶i mét ®¬n vÞ kho¶ng c¸ch; nÕu phÝm ¬ ®­îc nhÊn, biÓu t­îng chiÕc khay sÏ di chuyÓn sang tr¸i. NÕu mét phÝm kh¸c ngoµi hai phÝm mòi tªn trªn ®­îc nhÊn, chiÕc khay vÉn gi÷ nguyªn vÞ trÝ. 
§¸p ¸n: a) Sai (thõa dÊu hai chÊm); b) Sai (thõa dÊu chÊm ph¶y thø nhÊt); c) Sai (thõa dÊu chÊm ph¶y sau tõ then); d) §óng, nÕu phÐp g¸n m:=n kh«ng phô thuéc ®iÒu kiÖn x>5; ng­îc l¹i, sai vµ cÇn ®­a hai c©u lÖnh a:=b; m:=n; vµo gi÷a cÆp tõ khãa begin vµ end; e) Sai (thõa dÊu chÊm ph¶y thø nhÊt); f) §óng.
a) V× 45 chia hÕt cho 3, ®iÒu kiÖn ®­îc tháa m·n nªn gi¸ trÞ cña X ®­îc t¨ng lªn 1, tøc b»ng 6; b) §iÒu kiÖn kh«ng ®­îc tháa m·n nªn c©u lÖnh kh«ng ®­îc thùc hiÖn, tøc X gi÷ nguyªn gi¸ trÞ 5.
ThuËt to¸n:
B­íc 1. NhËp sè n. 
B­íc 2. NÕu n chia hÕt cho 2, ghi ra mµn h×nh “n lµ sè ch½n”; ng­îc l¹i, ghi ra mµn h×nh “n lµ sè lΔ. 
B­íc 3. KÕt thóc thuËt to¸n.
Ch­¬ng tr×nh Pascal:
uses crt;
var X,Y,Z: real;
begin
clrscr;
write('Nhap so X = '); readln(Y);
write('Nhap so Y = '); readln(Y);
if X>Y then begin Z:=X; X:=Y; Y:=Z;
writeln(X,’ ’,Y);
readln
end.
ThuËt to¸n:
B­íc 1. NhËp ba sè A, B vµ C. 
B­íc 2. NÕu A > B, X ¬ A, A ¬ B, B ¬ X. 
B­íc 3. NÕu C > A, X ¬ A, A ¬ C, C ¬ X. 
B­íc 4. NÕu C < B, X ¬ B, B ¬ C, C ¬ X. 
B­íc 5. Ghi gi¸ trÞ c¸c biÕn theo thø tù A, B vµ C vµ kÕt thóc thuËt to¸n.
Ch­¬ng tr×nh Pascal:
uses crt;
var 	A, B, C, X: integer; 
begin
clrscr;
write('Nhap so A: '); readln(A);
write('Nhap so B: '); readln(B);
write('Nhap so C: '); readln(C);
if A>B then begin X:=A; A:=B; B:=X end;
if C<A then begin X:=A; A:=C; C:=X end;
if C<B then begin X:=B; B:=C; C:=X end;
writeln(A,' ',B,' ',C);
readln;
end.
ThuËt to¸n:
B­íc 1. NhËp ba sè A, B vµ C. 
B­íc 2. NÕu A + B < C hoÆc B + C < A hoÆc C + A < B, th«ng b¸o A, B vµ C kh«ng ph¶i lµ ba c¹nh cña mét tam gi¸c vµ chuyÓn tíi b­íc 5. 
B­íc 3. NÕu A2 + B2 = C hoÆc B2 + C2 = A2 hoÆc C2 + A2 = B, th«ng b¸o A, B vµ C lµ ba c¹nh cña mét tam gi¸c vu«ng vµ chuyÓn tíi b­íc 5. 
B­íc 4. NÕu A = B vµ B = C, th«ng b¸o A, B vµ C lµ ba c¹nh cña mét tam gi¸c ®Òu; ng­îc l¹i, nÕu A = B hoÆc B = C hoÆc A = C, th«ng b¸o A, B vµ C lµ ba c¹nh cña mét tam gi¸c c©n.
B­íc 5. KÕt thóc thuËt to¸n. 
Ch­¬ng tr×nh Pascal:
program Sap_xep;
uses crt;
var 	A, B, C, X: integer;
begin
clrscr;
write('Nhap so A: '); readln(A);
write('Nhap so B: '); readln(B);
write('Nhap so C: '); readln(C);
if (A+B<C) or (B+C<A) or (A+C<B)
 then writeln('Day khong la ba canh cua mot tam giac') else
 if (A*A=B*B+C*C) or (B*B=A*A+C*C) or (C*C=A*A+B*B)
 then writeln('Day la ba canh cua tam giac vuong') else
 if (A=B) and(B=C) and (A=C)
 then writeln('Day la ba canh cua tam giac deu') else
 if (A=B) or (B=C) or (C=A)
 then writeln('Day la ba canh cua tam giac can') else
 writeln('Day chi la ba canh cua tam giac thuong');
readln;
end.
Bµi 7. C¢U LÖNH lÆp
C©u hái vµ bµi tËp
Cho mét vµi vÝ dô vÒ ho¹t ®éng ®­îc thùc hiÖn lÆp l¹i trong cuéc sèng hµng ngµy!
H·y m« t¶ c¸c b­íc cña thuËt to¸n ®Ó vÏ h×nh ... a) vµ ... b) sau ®©y:
H×nh ...a)
H×nh ... b)
Thao t¸c lÆp cÇn thùc hiÖn ®Ó cã c¸c h×nh trªn vµ ®iÒu kiÖn ®Ó kÕt thóc thao t¸c ®ã lµ g×
H·y cho biÕt t¸c dông cña c©u lÖnh lÆp!
Chóng ta nãi r»ng khi thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng lÆp, ch­¬ng tr×nh kiÓm tra mét ®iÒu kiÖn. Víi lÖnh lÆp 
for := to do ;
cña Pascal, ®iÒu kiÖn cÇn ph¶i kiÓm tra lµ g×?
Ch­¬ng tr×nh Pascal sau ®©y thùc hiÖn ho¹t ®éng nµo?
var i: integer;
begin
for i:=1 to 1000 do;
end.
H·y m« t¶ thuËt to¸n ®Ó tÝnh tæng sau ®©y (n lµ sè tù nhiªn ®­îc nhËp vµo tõ bµn phÝm):
A = 
C¸c c©u lÖnh Pascal cã hîp lÖ kh«ng, v× sao?
a) for i:=100 to 1 do writeln(’A’);
b) for i:=1.5 to 10.5 do writeln(’A’);
c) for i=1 to 10 do writeln(’A’);
d) for i:=1 to 10 do; writeln(’A’);
e) var x: real; for x:=1 to 10 do writeln(’A’);
Mét sè ng«n ng÷ lËp tr×nh, vÝ dô Pascal, kh«ng cã s½n hµm tÝnh lòy thõa. H·y m« t¶ thuËt to¸n vµ sö dông c©u lÖnh lÆp víi sè lÇn x¸c ®Þnh tr­íc ®Ó viÕt ch­¬ng tr×nh Pascal tÝnh lòy thõa bËc n cña sè nguyªn X.
ViÕt ch­¬ng tr×nh Pascal nhËp n sè nguyªn tõ bµn phÝm vµ ghi ra mµn h×nh sè lín nhÊt trong c¸c sè ®ã. Sè n còng ®­îc nhËp vµo tõ bµn phÝm. (Xem m« t¶ thuËt to¸n trong VÝ dô 6, Bµi 5.) 
ViÕt ch­¬ng tr×nh Pascal nhËp n sè nguyªn tõ bµn phÝm vµ ghi ra mµn h×nh sè c¸c sè d­¬ng trong c¸c sè ®ã. Sè n còng ®­îc nhËp vµo tõ bµn phÝm. (Xem Bµi tËp 5a, Bµi 5.) 
H­íng dÉn tr¶ lêi
Cã thÓ nªu rÊt nhiÒu vµi vÝ dô vÒ c¸c ho¹t ®éng lÆp. D­íi ®©y lµ mét sè vÝ dô:
Hµng ngµy em ®Æt ®ång hå b¸o thøc lóc 6 giê ®Ó dËy sím tËp thÓ dôc.
Hµng ngµy (hoÆc hµng tuÇn) b¸c l¸i xe kh¸ch l¸i xe ®Ó chuyªn chë hµnh kh¸ch xuÊt ph¸t tõ mét thêi gian vµ ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh vµ ®i theo mét tuyÕn ®­êng ®· ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc.
Mçi lÇn ®­îc khëi ®éng, m¸y tÝnh cña em sÏ thùc hiÖn cïng c¸c ho¹t ®éng tù kiÓm tra c¸c thµnh phÇn m¸y tÝnh, sau ®ã khëi ®éng hÖ ®iÒu hµnh theo mét tr×nh tù ®· ®­îc quy ®Þnh tr­íc. 
a) Cã thÓ thÊy, ®Ó vÏ ®­îc h×nh ...a), thao t¸c chÝnh cÇn thùc hiÖn lµ vÏ nöa ®­êng trßn theo h­íng nhÊt ®Þnh. Ta gäi thao t¸c vÏ nöa ®­êng trßn theo h­íng A lµ vÏ nöa ®­êng trßn cã b¸n kÝnh 1 ®¬n vÞ b¾t ®Çu tõ mét ®iÓm x¸c ®Þnh, ®­êng kÝnh nèi ®iÓm ®Çu vµ ®iÓm cuèi cña nöa ®­êng trßn vu«ng gãc víi h­íng A vµ nöa ®­êng trßn “cong vÒ h­íng A” (h×nh...). Ta chØ xÐt A lµ c¸c h­íng lªn trªn, xuèng d­íi, sang tr¸i, sang ph¶i. 
Víi c¸c h­íng, ta ®Þnh nghÜa phÐp to¸n sau: lªn trªn + 1 = sang tr¸i, sang tr¸i +1 = xuèng d­íi, xuèng d­íi +1 = sang ph¶i, sang ph¶i +1 = lªn trªn. Khi ®ã cã thÓ m« t¶ c¸c b­íc cña thuËt to¸n ®Ó vÏ h×nh ... a) nh­ sau:
H×nh ...
H×nh ...
Cã thÓ m« t¶ c¸c b­íc cña thuËt to¸n ®Ó vÏ h×nh ... a) nh­ sau:
B­íc 1. X¸c ®Þnh ®iÓm b¾t ®Çu vÏ lµ X. 
B­íc 2. §Æt i = 0 vµ ®Æt h­íng = lªn trªn.
B­íc 3. VÏ nöa ®­êng trßn theo h­íng ®· ®Æt. 
B­íc 4. i = i + 1. 
B­íc 5. NÕu i > 4, chuyÓn b­íc 6; ng­îc l¹i, ®Æt h­íng = h­íng + 1 vµ quay l¹i b­íc 3.
B­íc 6. KÕt thóc thuËt to¸n. 
L­u ý. Khi tr×nh bµy thuËt to¸n lÇn ®Çu tiªn cho häc sinh kh«ng nªn ®Þnh nghÜa c¸c phÐp to¸n víi c¸c h­íng mµ chØ nªn liÖt kª ®ñ bèn h­íng trong thuËt to¸n.
b) ThuËt to¸n t­¬ng tù nh­ trªn. Thao t¸c chÝnh cÇn lÆp l¹i lµ vÏ h×nh vu«ng. T¹i mçi b­íc, gi÷ nguyªn t©m h×nh vu«ng vµ thay ®æi h­íng vÏ mét gãc 30o.
C©u lÖnh lÆp cã t¸c dông lµm ®¬n gi¶n vµ gi¶m nhÑ c«ng søc cña ng­êi viÕt ch­¬ng tr×nh!
Chóng ta nãi r»ng khi thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng lÆp, ch­¬ng tr×nh kiÓm tra mét ®iÒu kiÖn. Víi lÖnh lÆp 
for := to do ;
cña Pascal, ®iÒu kiÖn cÇn ph¶i kiÓm tra chÝnh lµ gi¸ trÞ cña biÕn ®Õm lín h¬n gi¸ trÞ cuèi. NÕu ®iÒu kiÖn kh«ng ®­îc tháa m·n, c©u lÖnh ®­îc tiÕp tôc thùc hiÖn; ng­îc l¹i, chuyÓn sang c©u lÖnh tiÕp theo trong ch­¬ng tr×nh.
Tuy cã vßng lÆp 1000 lÇn, nh­ng ch­¬ng tr×nh Pascal nãi trªn kh«ng thùc hiÖn bÊt k× mét ho¹t ®éng nµo. Tuy nhiªn ®©y vÉn lµ c©u lÖnh hîp lÖ.
ThuËt to¸n tÝnh tæng
A = 
B­íc 1. G¸n A ¬ 0, i ¬ 1. 
B­íc 2. A ¬ .
B­íc 3. i ¬ i + 1. 
B­íc 4. NÕu i ≤ n, quay l¹i b­íc 2. 
B­íc 5. Ghi kÕt qu¶ A vµ kÕt thóc thuËt to¸n.
Trõ d), tÊt c¶ c¸c c©u lÖnh ®Òu kh«ng hîp lÖ: a) Gi¸ trÞ ®Çu ph¶i nhá h¬n gi¸ trÞ cuèi; b) C¸c gi¸ trÞ ®Çu vµ gi¸ trÞ cuèi ph¶i lµ sè nguyªn; c) ThiÕu dÊu hai chÊm khi g¸n gi¸ trÞ ®Çu; d) Thõa dÊu chÊm ph¶y thø nhÊt, nÕu nh­ ta muèn lÆp l¹i c©u lÖnh writeln(’A’)m­êi lÇn, ng­îc l¹i c©u lÖnh lµ hîp lÖ; e) BiÕn x ®· ®­îc khai b¸o nh­ lµ biÕn cã d÷ liÖu kiÓu sè thùc vµ v× thÕ kh«ng thÓ dïng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ®Çu vµ gi¸ trÞ cuèi trong c©u lÖnh lÆp.
ThuËt to¸n:
B­íc 1. NhËp c¸c sè n vµ x. 
B­íc 2. A ¬ 1, i ¬ 0 (A lµ biÕn l­u lòy thõa bËc n cña x). 
B­íc 3. i¬i + 1, A ¬ A.x. 
B­íc 4. NÕu i < n, quay l¹i b­íc 3.
B­íc 5. Th«ng b¸o kÕt qu¶ A lµ lòy thõa bËc n cña x vµ kÕt thóc thuËt to¸n.
Ch­¬ng tr×nh Pascal cã thÓ nh­ sau:
var n,i,x: integer; a: longint;
begin
write('Nhap x='); readln(x);
write('Nhap n='); readln(n);
A:=1;
for i:=1 to n do A:=A*X;
writeln(x,' mu ',n,' bang ',A);
end.
ThuËt to¸n:
B­íc 1. NhËp sè n. 
B­íc 2. A¬ -32768 (g¸n sè nhá nhÊt cã thÓ trong c¸c sè kiÓu nguyªn cho A), i¬1. 
B­íc 3. NhËp sè thø i vµ g¸n gi¸ trÞ ®ã vµo biÕn A.
B­íc 4. NÕu Max < A, Max ¬ A. 
B­íc 5. i¬i + 1.
B­íc 6. NÕu i ≤ n, quay l¹i b­íc 3.
B­íc 7. Th«ng b¸o kÕt qu¶ Max lµ sè lín nhÊt vµ kÕt thóc thuËt to¸n.
Ch­¬ng tr×nh Pascal cã thÓ nh­ sau:
uses crt;
var n,i,Max,A: integer;
begin
clrscr;
write('Nhap N='); readln(n);
Max:=-32768;
for i:=1 to n do
 begin write('Nhap so thu ',i,':'); readln(A);
 if Max<A then Max:=A end;
writeln('So lon nhat: ',Max);
end.
L­u ý. Trong ch­¬ng tr×nh trªn chóng ta chØ sö dông hai biÕn A vµ Max ®Ó gi¶i bµi to¸n. Mét c¸ch tù nhiªn, ®Ó nhËp n sè chóng ta cÇn tíi n biÕn. Tuy nhiªn, ë ®©y viÖc xö lÝ c¸c gi¸ trÞ trong d·y sè cã thÓ thùc hiÖn b»ng c¸ch chØ cÇn so s¸nh c¸c gi¸ trÞ ®· ®­îc nhËp vµo, do ®ã chóng ta chØ cÇn mét biÕn ®Ó l­u lÇn l­ît c¸c gi¸ trÞ nhËp vµo lµ ®ñ. Mét c¸ch gi¶i quyÕt kh¸c lµ sö dông biÕn m¶ng (xem Bµi tËp 6, Bµi 9).
Lêi gi¶i bµi nµy t­¬ng tù nh­ lêi gi¶i cña Bµi 9 ë trªn. Xem thuËt to¸n trong lêi gi¶i Bµi tËp 5a, Bµi 5. Ch­¬ng tr×nh Pascal cã thÓ nh­ sau:
uses crt;
var n,i,SoDuong,A: integer;
begin
clrscr;
write('Nhap N='); readln(n);
if n>0 then
 begin
 SoDuong:=0;
 for i:=1 to n do
 begin write('Nhap so thu ',i,':'); readln(A);
 if A>0 then SoDuong:=SoDuong+1 end;
 wr