Giáo án Lịch sử 10 - Bài 28: Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam thời phong kiến

Bài 28
TRUYỀN THỐNG YÊU NƯỚC CỦA DÂN TỘC VIỆT NAM 
THỜI PHONG KIẾN
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1. Kiến thức:
- Biết được trong các thế kỷ trước năm 1858, cha ông ta đã để lại cho đời sau một truyền thống yêu nước quý giá và rất đáng tự hào.
- Hiểu được truyền thống yêu nước là sự kết tinh của nhiều nhân tố, sự kiện đã diễn ra trong một thời kỳ lịch sử lâu dài.
- Hiểu rõ trong hoàn cảnh của chế độ phong kiến do tác động của tiến trình lịch sử dân tộc với những nét riêng biệt yếu tố chống ngoại xâm, bảo vệ nền độc lập của Tổ quốc, trở thành nét đặc trưng của truyền thống yêu nước Việt Nam thời phong kiến.
2. Kỹ năng:
Rèn luyện kỹ năng phân tích, liên hệ.
3. Thái độ:
- Bồi dưỡng lòng yêu nước và ý thức dân tộc, lòng biết ơn các ah hùng dân tộc.
- Bồi dưỡng ý thức phát huy lòng yêu nước.
II. THIẾT BỊ VÀ TÀI LIỆU DẠY HỌC:
- Lược đồ Việt Nam thời Minh Mạng.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC:
1. Kiểm tra bài cũ:
- Gọi 3 HS lên bảng vẽ sơ đồ bộ máy nhà nước thời Lý - Trần, Lê sơ, Nguyễn.
- Gọi 1 HS trả lời câu hỏi: Hãy trình bày lại một cuộc kháng chiến trong lịch sử dân tộc từ X – XVIII.
2. Giới thiệu bài mới:
Trong lịch sử gần 3.000 năm dựng nước và giữ nước, dân tộc Việt Nam đã tạo nên những truyền thống tốt đẹp, trong đó nổi bật lên là truyền thống yêu nước - một truyền thống cao quý vửa được hun đúc và phát huy qua hàng ngàn năm lịch sử, vừa thấm đượm vào cuộc sống đang từng ngày vươn cao của dân tộc. Để hiểu được quá trình hình thành, phát triển và tôi luyện của truyền thống yêu nước trong thời kỳ phong kến độc lập ta cùng tìm hiểu bài 28.
3. Tổ chức các hoạt động dạy và học:
Hoạt động của thầy và trò
Kiến thức cơ bản
* Hoạt động 1: Tìm hiểu sự hình thành của truyền thống yêu nước Việt Nam.
- GV đặt câu hỏi: Em hiểu thế nào về hai khái niệm: Truyền thống và truyền thống yêu nước?
- HS trả lời.
- GV nhận xét và kết luận.
- GV ví dụ về một số truyền thống dân tộc: Truyền thống yêu nước, lao động cần cù, chịu khó, chịu đựng gian khổ, đoàn kếttính lịch sử và phong tục truyền thống như: nhuộm răng, ăn trầu. Nổi bật nhất là truyền thống yêu nước.
- HS nghe, ghi chép.
- GV trình bày: Truyền thống yêu nước có nguồn gốc từ lòng yêu nước. Vậy lòng yêu nước có nguồn gốc từ đâu? (bắt nguồn từ tình cảm nào?) và truyền thống yêu nước được hình thành như thế nào?
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK để lý giải những vấn đề đặt ra.
- HS trả lời.
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận.
- GV giảng: Lòng yêu nước ở thời kỳ này được biểu hiện ở ý thức có chung cội nguồn: cùng là con rồng cháu tiên, cùng sinh ra từ “Quả bầu mẹ), ở ý thức xây dựng, bảo vệ quốc gia dân tộc Việt, văn Lang – Âu Lạc.
- HS nghe, ghi nhớ.
* Hoạt động 2: Tìm hiểu sự phát triển và tôi luyện truyền thống yêu nước trong các thế kỷ phong kiến độc lập.
- GV giảng giải: Sau hơn một nghìn năm Bắc thuộc và đấu tranh chống Bắc thuộc, đến thế kỷ X đất nước trở lại độc lập tự chủ với lãnh thổ, tiếng nói, phong tục, tập quán của quá trình đấu tranh bền bỉ của dân tộc. Bước sang thời kỳ độc lập, bối cảnh lịch sử mới cũng đặt ra những thách thức với lòng yêu nước của người Việt.
- GV phát vấn: Em hãy nêu bối cảnh lịch sử của dân tộc và cho biết bối cảnh ấy đặt ra yêu cầu gì?
- HS trả lời.
- GV nhận xét, bổ sung, phân tích thêm: Xây dựng đất nước và bảo vệ Tổ quốc là một thử thách với lòng yêu nước của người Việt Nam ® Lòng yêu nước càng được phát huy cao độ.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK để trả lời câu hỏi: Trong 9 thế kỷ độc lập, truyền thống yêu nước được thể hiện như thế nào?
- HS trả lời.
- GV chốt ý, HS nghe, ghi chép.
- GV giải thích:Yêu nước gắn với thương dân vì truyền thống yêu nước ngày càng mang yếu tố nhân dân “Người chở thuyền là dân, lật thuyền cũng là dân” ® Khoan thư sức dân để làm kế sâu rễ, bền gốc, là “Thượng sách để giữ nước”.
- GV tiểu kết: Như vậy trong các thế kỷ phong kiến độc lập, truyền thống yêu nước càng được phát huy và tôi luyện, đã làm nên những kỳ tích anh hùng chiến thắng vẻ vang của dân tộc.
* Hoạt động 3: Tìm hiểu những nét đặc trưng của truyền thống yêu nước Việt Nam thời phong kiến.
- GV đặt vấn đề: Qua tìm hiểu ta thấy truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam được biểu hiện đa dạng ở những mức độ khác nhau:
+ Hy sinh, xả thân vì nước.
+ Tự hào về đất nước, tôn kính những vị anh hùng dân tộc.
+ Giữ gìn di sản văn hóa của dân tộc.
- GV hỏi: Tại sao có thể xem nét đặc trựng cơ bản của truyền thống yêu nước Việt Nam thời phong kiến là chống ngoại xâm, bảo vệ độc lập dân tộc?
- HS theo dõi SGK trả lời.
- GV bổ sung, kết luận.
- GV yêu cầu HS điểm lại tất cả các cuộc kháng chiến và khởi nghĩa giành và giữ độc lập dân tộc của nhân dân ta trước thế kỷ XIX.
- GV tiểu kết: Như vậy rõ ràng ta thấy truyền thống yêu nước được biểu hiện rõ nét nhất trong cuộc đấu tranh chống ngoại xâm. Vì vậy đấu tranh chống ngoại xâm trở thành nét đặc trưng của truyền thống yêu nước Việt Nam.
1. Sự hình thành của truyền thống yêu nước Việt Nam.
- Khái niệm: 
+ Truyền thống là những yếu tố về sinh hoạt xã hội, phong tục tập quán, lối sống, đạo đức, của một dân tộc được hình thành trong quá trình hình thành và phát triển của đất nước, được lưu truyền từ đời này sang đời khác.
+ Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam: Là nét nổi bật trong đời sống văn hóa tinh thần của người Việt, là di sản quý báu của dân tộc được hình thành rất sớm, được củng cố và phát huy qua hàng ngàn năm lịch sử.
- Lòng yêu nước bắt nguồn từ những tình cảm đơn giản, trong một không gian nhỏ hẹp như: Tình yêu gia đình, yêu quê hương nơi chôn nhau cắt rốn, nơi mình sinh sống gắn bó (Đó là những tình cảm gắn với địa phương).
- Từ khi hình thành quốc gia dân tộc Việt: Văn Lang – Âu Lạc những tình cảm gắn bó đoàn kết, mang tính địa phương phát triển thành tình cảm rộng lớn – lòng yêu nước.
- Ở thời kỳ Bắc thuộc, lòng yêu nước biểu hiện qua ý thức bảo vệ những di sản văn hóa dân tộc, ôn kính các vị anh hùng có công với đất nước (Lập đền thờ ở nhiều nơi) và ý thức vùng lên chống bọn đô hộ.
2. Phát triển và tôi luyện truyền thống yêu nước trong các thế kỷ phong kiến độc lập.
* Bối cảnh lịch sử:
- Đất nước trở lại độc lập tự chủ.
- Nhưng sau hơn 1.000 năm Bắc thuộc nền kinh tế trở nên lạc hậu, đói nghèo.
- Các thế lực phương Bắc chưa từ bỏ âm mưu xâm lược phương Nam.
Trong bối cảnh lịch sử ấy lòng yêu nước ngày càng được phát huy tôi luyện.
- Biểu hiện:
+ Ý thức vươn lên xây dựng phát triển nền kinh tế tự chủ, nền văn hóa đậm đà bản sắc truyền thống của dân tộc.
+ Tinh thần chiến đấu chống giặc ngoại xâm bảo vệ độc lập dân tộc của mỗi người Việt Nam.
+ Ý thức đoàn kết mọi tầng lớp nhân dân, mọi dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
+ Lòng tự hào dân tộc, biết ơn tổ tiên.
+ Ý thức vì dân thương dân của giai cấp thống trị tiến bộ - yêu nước gắn với thương dân – mang yếu tố nhân dân.
3. Nét đặc trưng của truyền thống yêu nước Việt Nam thời phong kiến.
- Trong đấu tranh chống giặc ngoại xâm nhân dân Việt Nam đã đoàn kết nhất trí đồng lòng vượt qua gian khổ, hy sinh, phát huy tài năng, trí tuệ, chiến đấu dũng cảm giành thắng lợi cuối cùng.
- Cũng trong chiến đấu chống ngoại xâm, lòng yêu nước trở nên trong sáng chân thành và cao thượng hơn bao giờ hết.
® Đấu tranh chống ngoại xâm, bảo vệ độc lập trở thành nét đặc trưng của truyền thống yêu nước Việt Nam.
4. Củng cố: 
GV yêu cầu HS nêu khái quát:
- Quá trình hình thành, tôi luyện, phát huy truyền thống yêu nước của nhân dân Việt Nam
- Nét đặc trưng cơ bản của truyền thống yêu nước.
5. Dặn dò:
HS học bài, trả lời câu hỏi SGK, đọc trước bài mới.