Giáo án Lịch sử 6 - Bài 4: Các quốc gia cổ đại phương đông

Tuần: 4 Ngày soạn: 16/9/2015
Tiết: 4 Ngày dạy: 19/09/2015
Bài 4: CÁC QUỐC GIA CỔ ĐẠI PHƯƠNG ĐÔNG + BÀI 6 MỤC 1
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức:
Nêu sự xuất hiện các quốc gia cổ đại phương Đông (thời điểm, địa điểm).
Trình bày sơ lược về tổ chức và đời sống xã hội ở các quốc gia cổ đại phương Đông.
Trình bày được những thành tựu chính của nền văn hóa cổ đại phương Đông (lịch, chữ tượng hình, toán học, kiến trúc).
2. Thái độ:
 - Xã hội cổ đại phương Đông phát triển cao hơn xã hội nguyên thuỷ, bước đầu ý thức về sự bất bình đẳng, sự phân chia giai cấp trong xã hội và về nhà nước chuyên chế.
3. Kỹ năng:
 - Rèn kỹ năng quan sát tranh ảnh, chỉ, xác định các vị trí trên bản đồ.
II. CHUẨN BỊ
 1. Giáo viên: Bản đồ các quốc gia cổ Phương Đông, Giáo án, SGK
 2. Học sinh: Vở ghi, SGK, dụng cụ học tập
III. TIẾN TRÌNH DẠY - HỌC 
1. Kiểm tra bài cũ: (5 phút)
- Người tinh khôn sống như thế nào ?
- Nguyên nhân xã hội nguyên thuỷ tan rã ?
2. Giới thiệu bài mới: (1 phút)
 Sau khi xã hội nguyên thuỷ tan rã, xã hội có giai cấp và nhà nước ra đời. Những nhà nước đầu tiên được hình thành ở đâu? Chúng ta tìm hiểu bài học hôm nay.
3. Bài mới: (33 phút)
HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
Hoạt động 1:Tìm hiểu sự xuất hiện các quốc gia cổ đại Phương Đông. (9 phút)
GV: Gọi học sinh đọc mục 1 Sgk.
? Các quốc gia cổ đại Phương Đông được hình thành ở đâu?
HS thảo luận nhóm 4 phút: Vì sao các quốc gia này lại được hình thành trên lưu vực các con sông? 
GV nhấn mạnh:
 + Đất trồng trọt là đất phù sa màu mỡ, mềm, xốp, dễ canh tác, cho năng suất cao.
 + Nước tưới đầy đủ, quanh năm.
? Các quốc gia cổ đại Phương Đông được hình thành từ bao giờ?
? Kể tên các quốc gia đã được hình thành lúc bấy giờ?
Hoạt động 2: Tìm hiểu sơ lược về tổ chức và đời sống xã hội. (8 phút)
? Hình thái kinh tế chính của các quốc gia này là gì?
GV phân tích: Sản xuất phát triển -> năng suất cao -> của cải dư thừa -> xã hội có giai cấp => nhà nước ra đời.
? Xã hội cổ đại Phương Đông bao gồm những tầng lớp nào?
HS: Dựa vào sgk trả lời
? Em biết gì về tầng lớp qúy tộc, nông dân công xã, nô lệ ? 
? Nguyên nhân đưa đến những lần nỗi dậy của nô lệ và dân nghèo? 
HS: (Lao động cực khổ, làm việc không công, bị áp bức, bóc lột nặng nề )
HS: đọc điều luật 42,43 của vua Hammurabi
? Qua hai điều luật trên, em thấy người cày thuê ruộng phải làm việc như thế nào?
 + Nhà nước quan tâm và khuyến khích sản xuất nông nghiệp.
 + Nông dân phải tích cực cày cấy, không được bỏ ruộng hoang
Hoạt động 3: Tìm hiểu về tổ chức bộ máy Nhà nước. (8 phút)
GV: Ở mỗi nước, quá trình hình thành và phát triển không giống nhau, nhưng cùng theo một thể chế chung.
? Thế nào là chế độ quân chủ chuyên chế?
? Ở các nước Phương Đông, nhà vua có những quyền hành gì? . Đặt ra luật pháp
 . Chỉ huy quân đội
 . Xét xử những người phạm tội
 . Là người đại diện cho thần thánh.
Giáo viên giải thích : mỗi nước có cách gọi khác nhau về vua.
 + Ai Cập : Pharaon (ngôi nhà lớn )
 + Trung Quốc: Hoàng đế, Đại vương-> Thiên tử.
 + Lưỡng Hà: En-si ( người đứng đầu ).
GV: Giúp việc cho vua là lực lượng nào?
HS: Dựa vào SGK trả lời
Hoạt động 4: Tìm hiểu thành tựu văn hóa của các quốc gia cổ đại phương Đông. (8 phút)
GV: cho học sinh nhắc lại kiến thức cũ.
? Người Phương Đông dựa vào đâu để sáng tạo ra lịch?
HS: Quan sát sự chuyển động của Mặt trăng, Mặt trời để tính thời gian -> sáng tạo ra lịch
? Có mấy cách tính lịch ? Đơn vị tính thời gian theo công lịch?
? Ngoài ra người PĐ còn có những thành tựu khoa học và nghệ thuật nào?
HS: quan sát hình 11 Sgk 
GV: Chữ tương hình là dùng một hình ảnh nào đó để biểu thị một thông tin 
? Chữ tượng hình được viết ở đâu ?
HS: (Người Ai Cập – giấy pa –pi rút, Lưỡng Hà- đất sét nung khô, TQ- mai rùa, thẻ tre )
? Học sinh quan sát hình 12, 13 trang 17,18 -> thể hiện những nội dung gì ?
1. Sự xuất hiện các quốc gia cổ đại Phương Đông.
- Địa điểm: trên lưu vực các dòng sông lớn như:
+ Sông Nin - Ai Cập.
+ Sông Ơ-phơ-rát và Ti-gơ-rơ ở Lưỡng Hà.
+ Sông Ấn và sông Hằng ở Ấn Độ.
+ Sông Hoàng Hà và Trường Giang ở TQ.
- Thời gian xuất hiện: Từ cuối thiên niên kỷ IV đến đầu thiên niên kỷ III TCN.
2. Sơ lược về tổ chức và đời sống xã hội ở các quốc gia cổ đại.
 a. Đời sống kinh tế: 
- Ngành kinh tế chính là nông nghiệp.
- Biết làm thuỷ lợi, đắp đê để ngăn lũ, đào kênh máng dẫn nước.
b. Các tầng lớp xã hội:
- Xã hội gồm ba tầng lớp:
+ Qúy tộc: có nhiều của cải và quyền thế, gồm vua, quan lại, tăng lữ.
+ Nông dân công xã : Chiếm số đông, là lực lượng sản xuất chính.
+ Nô lệ: là người hầu hạ, phục dịch quý tộc.
3. Tổ chức bộ máy Nhà nước.
- Theo chế độ quân chủ chuyên chế=> do vua đứng đầu
+ Vua đứng đầu, có quyền đặt ra luật pháp, chỉ huy quân đội, xét xử những người có tội.....
+ Giúp việc cho vua là bộ máy hành chính từ trung ương đến địa phương do qúy tộc đứng đầu.
4. Thành tựu văn hóa của các quốc gia cổ đại phương Đông.
 - Biết làm ra lịch và dùng lịch âm.
- Làm đồng hồ để tính thời gian
- Sáng tạo chữ viết, gọi là chữ tượng hình.
- Toán học: phát minh ra phép đếm đến 10. - Tính được số Pi = 3,16.
- Kiến trúc: Kim tự tháp (Ai Cập), thành Ba-bi-lon (Lưỡng Hà).
 * GV sơ kết bài: Sau khi xã hội nguyên thuỷ tan rã, các quốc gia cổ đại phương Đông sớm được hình thành trên lưu vực các con sông lớn. Vì ở đây điều kiện tự mhiên thuận lợi. Cùng với sự ra đời của nhà nước là sự xuất hiện các tầng lớp thống trị, bị trị  Tầng lớp thống trị là vua: đứng đầu, nắm mọi quyền hành. Đó là nhà nước quân chủ chuyên chế.
4. Củng cố: (5 phút) 
* Bài tập
 1. Nhà nước chuyên chế cổ đại Phương Đông là :
 a. Nhà nước do vua đứng đầu có quyền cao nhất.
 b. Vua tự đặt ra luật pháp, chỉ huy quân đội, xét xử người có tội.
 c. Giúp việc cho vua có bộ máy hành chính từ trung ương đến địa phương.
 d. Tất cả đều đúng.
 2. Hoàn thành bảng sau:
Tên sông
Tên các quốc gia
Sông Nin
Sông Ơphơrát và Ti gơ rơ
Sông Ấn và sông Hằng
Sông Hoàng Hà và sông Trường Giang
 5. Hướng dẫn học tập ở nhà:(1 phút)
Học bài theo câu hỏi 1, 2, 3 Sgk trang 13.
Làm bài tập - bài 4.
Chuẩn bị bài tiếp theo : Bài 5 – Các quốc gia cổ đại phương tây SGK/ 15
IV. RÚT KINH NGHIỆM:
......