Giáo án Lịch sử 7 - Bài 23: Kinh tế, văn hóa thế kỉ XVI - XVIII

Ngày soạn: 23/2/2012
Ngày giảng: 27/2/2012
Tiết 50 - Bài 23
KINH TẾ - VĂN HOÁ THẾ KỈ XVI - XVIII
II. VĂN HOÁ
I.MỤC TIÊU 
1.Kiến thức: Tuy nho giáo vẫn được chính quyền phong kiến đề cao, nhưng nhân dân trong làng xã vẫn bảo tồn và phát huy nếp sống truyền thống của dân tộc. Đạo Thiên Chúa được truyền bá vào nước ta, đồng thời với việc thương nhân Châu Âu đến nước ta tìm nguồn lợi và tài nguyên, chữ quốc ngữ ra đời xuất phát từ nhu cầu truyền đạo của các giáo sư.
2.Kỹ năng: Mô tả một lễ hội hoặc một vài trò chơi của làng mình.
3.Tư tưởng: Hiểu được truyền thống văn hoá của dân tộc, luôn phát triển trong bất kỳ hoàn cảnh nào. Bồi dưỡng ý thức bảo vệ truyền thống văn hoá của dân tộc.
II. TÀI LIỆU - PHƯƠNG TIỆN
 GV: Một số tư liệu các lễ hội (địa phương, trong nước)
 HS : Đọc sách giáo khoa.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
 1. Ổn định lớp
 2. Kiểm tra bài cũ: Hãy nêu nhận xét tình hình kinh tế nông nghiệp Đàng trong và Đàng ngoài?
 3. Bài mới 
 Tõ thÕ kØ XVI - XVIII, t×nh h×nh ®Êt n­íc ta kh«ng æn ®Þnh, xung ®ét gi÷a c¸c tËp ®oµn phong kiÕn diÔn ra hµng thÕ kØ. Tuy vËy, nÒn kinh tÕ vÉn ®¹t møc ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh. Bªn c¹nh ®ã ®êi sèng v¨n ho¸ vµ tinh thÇn cña nh©n d©n ta rÊt phong phó vµ ®a d¹ng, ®¹t nhiÒu thµnh tùu rùc rì, mang ®Ëm b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. §Ó t×m hiÓu t×nh h×nh v¨n ho¸ thêi k× nµy, c« cïng c¸c em t×m hiÓu néi dung bµi häc h«m nay.
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
NỘI DUNG cÇn ®¹t
? Tõ thế kỷ XVI – XVIII nước ta có những tôn giáo nào. Nói rõ sự phát triển của các loại tôn giáo này.
*Ở thế kỉ XV, chính quyền phong kiến ra sức bảo vệ nho giáo, lấy nho giáo làm công cụ thống trị về mặt tinh thần nhằm duỳ trì kỉ cương của XHPK. Nhưng sang thế kỉ XVI, với sự suy thoái của chính quyền phong kiến nho giáo cũng mất dần hiệu lực. Trong hoàn cảnh đó, phật giáo, đạo giáo phát triển trở lại. Điều đó được thể hiện rõ trong tư tưởng và sinh hoạt tinh thần của nhân dân ta.
? Thời kì này, nhân dân ta có những hình thức sinh hoạt văn hoá nào.
? HS qs H.53 SGK.
* Tục thê Thµnh hoµng vµ thê cóng tæ tiªn cña ng­êi VN. Kh«ng ph¶i kh«ng cã lÝ khi cho r»ng viÖc thê cóng tæ tiªn cña ng­êi VN mang ®Ëm nÐt nh÷ng biÓu hiÖn cña 1 tÝn ng­ìng ( lËp bµn thê trong tõng gia ®×nh, x©y nhµ thê hä, ®Òn thê thµnh hoµng, cóng b¸i cÇu mong tæ tiªn phï hé...). Nh­ng vÒ thùc chÊt, viÖc thê cóng tæ tiªn lµ sù thÓ hiÖn mét ®¹o lÝ VN - ®¹o lÝ biÕt ¬n - ®èi víi c¸c ®Êng sinh thµnh, hiÓu theo nghÜa réng tõ trong gia ®×nh, dßng téc ra ®Õn lµng xãm (thê Thµnh hoµng) vµ chung c¶ n­íc (thê vua Hïng), víi quyÕt t©m kÕ thõa, ph¸t huy c«ng lao dùng n­íc vµ gi÷ n­íc cña tiÒn nh©n.
 Nh­ vËy, viÖc thê cóng tæ tiªn võa lµ viÖc thµnh kÝnh thiªng liªng, võa lµ ý thøc tr¸ch nhiÖm cña mçi ng­êi trong viÖc ®Òn ®¸p c«ng ¬n tæ tiªn. ThiÕu t×nh c¶m vµ ý thøc ®ã th× ch¼ng kh¸c nµo 1 sù béi b¹c, v« ¬n, xa rêi céi nguån; ®ã lµ ®iÒu tèi kÞ trong ®êi sèng v¨n ho¸, tinh thÇn cña ng­êi VN tõ ngµn x­a.
 ? C¸c h×nh thøc sinh ho¹t v¨n ho¸ ®ã cã t¸c dông g×.
? Câu ca dao nói lên điều gì. Kể một vài câu ca dao có nội dung tương tự.
? §¹o thiªn chóa b¾t nguån tõ ®©u vµ du nhËp vµo n­íc ta trong hoµn c¶nh nµo.
*§¹o thiªn chóa ®­îc truyÒn b¸ vµo n­íc ta trong bèi c¶nh c¶ n­íc ®ang diÔn ra cuéc chiÕn tranh t­¬ng tµn gi÷a c¸c tËp ®oµn phong kiÕn M¹c-TrÞnh-NguyÕn vµ ®êi sèng cña c¸c tÇng líp nh©n d©n v« cïng cùc khæ lµ m«i tr­êng cho ®¹o thiªn chóa th©m nhËp.
? Thái độ của chính quyền Trịnh - Nguyễn đối với đạo thiên chúa?
?Ch÷ Quèc ng÷ ra ®êi trong hoµn c¶nh nµo.
? V× sao ch÷ c¸i La-Tinh ghi ©m tiÕng ViÖt trë thµnh ch÷ Quèc ng÷ cña n­íc ta cho ®Õn ngµy nay.
*Ch÷ Quèc ng÷ cßn ph¶i tr¶i qua nhiÒu thö nghiÖm míi trë thµnh ch÷ viÕt chÝnh thøc cña d©n téc vµ gãp phÇn ®¾c lùc vµo viÖc truyÒn b¸ khoa häc, ph¸t triÓn v¨n ho¸ trong c¸c thÕ kØ sau, v­ît xa ý ®Þnh ban ®Çu cña nh÷ng ng­êi ''latinh ho¸'' tiÕn ViÖt.
? Tõ thÕ kØ XVI - XVIII n­íc ta cã nh÷ng lo¹i v¨n häc nµo?
? H·y kÓ tªn c¸c t¸c phÈm th¬ n«m, truyÖn n«m mµ em biÕt.
* Thiªn Nam ng÷ lôc lµ bé lÞch sö diÔn ca ®Çu tiªn víi h¬n 8000 c©u th¬ lôc b¸t b»ng ch÷ n«m vµ 31 bµi th¬ b»ng ch÷ H¸n, b¾t ®Çu tõ thêi Hång Bµng vµ kÕt thóc khi nhµ M¹c thÊt b¹i. §©y lµ t¸c phÈm lín cã gi¸ trÞ vÒ v¨n häc vµ sö häc.
- Th¹ch Sanh lµ c©u chuyÖn ®Ò cao tµi n¨ng vµ tÝnh trung thùc cña ng­êi n«ng d©n nghÌo, thiÕt tha ho¹t ®éng v× lîi Ých cña nh©n d©n vµ ®Êt n­íc, nãi lªn lßng m¬ ­íc cña nh©n d©n nghÌo khæ mong muèn tho¸t khái c¶nh ®ãi c¬m r¸ch o¸, ca ngîi t×nh yªu chung thuû, bÊt chÊp mäi rµng buéc cña lÔ gi¸o phong kiÕn.
?Thêi k× nµy cã nh÷ng nhµ th¬ tiªu biÓu nµo.
?H·y cho biÕt nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ NguyÔn BØnh Khiªm, §µo Duy Tõ.
?Th¬ N«m xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo ®èi víi tiÕng nãi vµ v¨n ho¸ d©n téc.
? Em có nhận xét gì về văn học dân gian thời kỳ này: Về thể loại, nội dung?
*Tr¹ng Quúnh thÓ hiÖn s©u s¾c trÝ th«ng minh, s¸ng t¹o cña nh©n d©n. Tõ 1 nh©n vËt cã thËt( NguyÔn Quúnh, ng­êi Thanh ho¸, sèng kho·ng gi÷a thÕ kØ XVIII) häc giái cã tµi ch©m biÕm, nh©n d©n ®· bæ sung, h­ cÊu,®Æt thªm nhiÒu chuyÖn g¾n cho nh©n vËt cña m×nh, qua ®ã mµ ®¶ kÝch bän quan l¹i phong kiÕn.
- Tr¹ng Lîn xoay quanh c©u chuyÖn 1 anh chµng con nhµ b¸n thÞt lîn, dèt ®Æc c¸n mai, nh­ng may m¾n ®ç tr¹ng nguyªn, lµm quan to trong triÒu, ®i sø næi tiÕng. Chñ ®Ò cña t¸c phÈm nh»m ®¶ kÝch bän quan l¹i dèt n¸t, nhê hèi lé mµ thi ®ç lµm quan.
- TiÕu L©m lµ 1 tËp s¸ch s­u tÇm c¸c truyÖn ng¾n l­u hµnh trong nh©n d©n. Mçi chuyÖn nªu lªn 1 khÝa c¹nh xÊu xa cña bobj quan l¹i, thÇy cóng, thÇy mo, s­ s·i... 
?C¸c t¸c phÈm nµy ph¶n ¸nh ®iÒu g×.
?Tr×nh bµy sù ph¸t triÓn cña nghÖ thuËt d©n gian trong c¸c thÕ kØ XVII-XVIII.
? Néi dung c¸c vë chÌo, tuång...ph¶n ¸nh ®iÒu g×.
1. Tôn giáo 
- Nho giáo: Được đề cao
- Phật giáo, đạo giáo: §ược phục hồi
- §¹o thiªn chóa: 
+ N¨m 1533 c¸c gi¸o sÜ theo thuyÒn bu«n ph­¬ng t©y ®Õn n­íc ta truyÒn ®¹o.
2. Sù ra ®êi ch÷ Quèc ng÷.
- XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu truyÒn ®¹o cña c¸c gi¸o sÜ ®¹o thiªn chóa. Hä dïng ch÷ c¸i La-Tinh ghi ©m tiÕng ViÖt.
- Nhê tiÖn lîi, dÔ häc => trë thµnh ch÷ viÕt chÝnh thøc cña d©n téc
3. V¨n häc vµ nghÖ thuËt d©n gian.
a. V¨n häc
- V¨n häc ch÷ n«m: Thiªn Nam ng÷ lôc, Th¹ch sanh, Ph¹m c«ng cóc hoa...
- Văn học dân gian: Tr¹ng Quúnh, Tr¹ng Lîn, TruyÖn tiÕu l©m...
=> Ph¶n ¸nh phong phó vµ sinh ®éng cuéc sèng x· héi ®­¬ng thêi, m¬ ­íc nguyÖn väng nh©n d©n. 
b. NghÖ thuËt d©n gian: Ph¸t triÓn phong phó, ®a d¹ng
 - Nghệ thuật điêu khắc: T­îng PhËt Bµ Quan ¢m ngh×n m¾t ngh×n tay...
 - Nghệ thuật sân khấu: ChÌo, tuång, h¸t ¶ ®µo...
 4. Cñng cè: Qua bµi häc h«m nay, em l¾m ®­îc nh÷ng néi dung g×.
 5. DÆn dß: Häc bµi cò, lµm bµi tËp, ®äc tr­íc bµi míi.