Giáo án Lịch sử 7 - Bài 25. Phong trào Tây Sơn

Tuần: 29
Tiết: 58
 NS: 22/02/2009
 ND: 11/03/2009
BÀI 25: PHONG TRÀO KHỞI NGHĨA TÂY SƠN
IV. Tõy sơn đỏnh tan quõn Thanh
I/ Mục tiêu: 
 - Kiến thức:
Học sinh nắm được tài thao lược quân sự của Quang Trung và danh tướng Ngô Thì Nhậm; những sự kiện lớn trong chiến dịch phá quân Thanh đặc biệt là đại thắng ở trận Ngọc Hồi - Đống Xa xuân 1789.
 - Tư tưởng:
- Giáo dục lòng yêu nước và tự hào về trang sử vẻ vang của dân tộc ta trong đại phá quân Thanh xâm lược.
 - Cảm phục thiên tài Nguyễn Huệ.
 - Kỹ năng: 
+ Sử dụng lược đồ thuật lại cuộc đại phá quân Thanh .
+ Đánh giá tầm vóc lịch sử của sự kiện xuân Kỉ Dậu 1789
II/ Chuẩn bị:
 1. Tài liệu tham khảo:
	- SGK sử 7 + SGV + cỏc triều đại phong kiến Việt Nam.
 2. Phương phỏp giảng dạy:
	- GV sử dụng phương phỏp nờu vấn đề, phương phỏp thảo luận nhúm, phương phỏp tớch hợp, phõn tớch.
 3. Đồ dựng dạy học:
- Lược đồ Tây Sơn khởi nghĩa chống các thế lực phong kiến và chống quân xâm lược nước ngoài.
- Lược đồ diễn bíen trận đánh Ngọc Hồi - Đống Đa
III/ Tiến trình dạy - học.
 1. Tổ chức:
	- Kiểm tra sĩ số.
 2. Kiểm tra: 
	- Nêu vai trò của Nguyễn Huệ trong phong trào Tây Sơn ?
 	- Yếu tố nào giúp Tây Sơn lật đổ được chính quyền phong kiến Trịnh - Nguyễn
 3. Bài mới :
* Sau khi nghĩa quõn Tõy Sơn đó lật đổ chớnh quyền họ Trịnh bước đầu đó xõy dựng nền tảng cho sự thống nhất đất nước. Song sự xõm lược của quõn Thanh đó đưa nhõn dõn và quõn của quõn tõy sơn bước sang thời kỳ mới. Với những yếu tố này là điều kiện tất yếu cho quõn Tõy Sơn tiến hành khỏng chiến chống quõn xõm lược Thanh.
Hoạt động của Thầy và Trũ
Nội dung
Sau khi Nguyễn Huệ thu phục được Bắc Hà, vua Lê Chiêu Thống đã có hành động gì?
Nhà Thanh có bỏ cơ hội này không?
Nhân cơ giúp vua Lê Chiêu Thống Càn Long thực hiện âm mưu xâm lược nước ta: năm 1788 cử
Giáo viên giới thiệu kí hiệu trên lược đồ H57
* Giáo viên chỉ lược đồ H57 (mũi tên trắng)
* Giáo viên diễn giảng việc Lê Chiêu Thống đón rước quân xâm lược:
1788 nhà Thanh cử Tôn Sĩ Nghị đem 29 vạn quân tiến vào nước ta - chia làm 4 đạo (chỉ theo mũi tên)
-> Tuần phủ Quảng Tây là: Tôn Vĩnh Thanh tâu lên vua Càn Long:"Chi bằng đóng quân không đánh, đợi cho Lê + Tây Sơn đánh nhau, cả hai cùng mệt mỏi, bấy giừo ta sẽ thừa cơ chiếm lấy cũng chưa muộn"
- Cuối cùng Càn Long tán thành ý kiến của Tôn Sĩ Nghị "Nếu phục hưng cho vua Lê rồi (!) ta sẽ đặt thư binh mà giữ lấy mối thế là vừa phụ tụn nhà Lê lại vừa được đất An Nam, Thật là được cả hai việc"
Em có nhận xét gì về sự chuẩn bị của quân Thanh cho cuộc xâm lược này?
Học sinh suy nghĩ trả lời:
- Lực lượng mạnh gồm bộ binh, kị binh, thuỷ binh
- Được bè lũ Lê Chiêu Thống dẫn đường ủng hộ lương thực, quân nhu, quân dụng
- Tướng giặc giỏi, hiếu chiến, hăm hổ muốn "lập công lớn"
Em có suy nghĩa gì về bè lũ Lê Chiêu Thống?
- Vua bán nước à hèn, nhục nhã
- Vì lợi ích cá nhân à bán rẻ tổ quốc
* Trước thế giặc mạnh, quân Tây Sơn đã hành động như thế nào?
* Giáo viên chỉ bản đồ H57 (123) giới thiệu phòng tuyến Tam Điệp Biện Sơn (vị trí - đặc điểm)
- Quân bộ đóng ở Tam Điệp (Ninh Bình)
- Quân Thuỷ ở Lạng Sơn
Vì sao ta phải rút khỏi Thăng Long ? Có ý kiến cho rằng quân Tây Sơn rút khỏi Thăng Long vì hèn nhát, em có đồng ý với ý kiến đó không?
- Đây là kế hoạch sáng suốt, chu đáo
- Bảo toàn lực lượng (quân Thanh đong, hung hăng)
- Chờ thời cơ.
Nhìn trên bản đồ, quan sát phòng tuyến Tam Điệp, Biện Sơn, em có nhận xét gì?
- Phòng tuyến có chiều sâu, liên kết thuỷ bộ vững chắc.
- Là bàn đạp cho quân Tây Sơn hội quân và tấn công ra Thăng Long diệt quân Thanh.
Thái độ quân Thanh khi vào nước ta?
Dựa SGK trả lời (chủ quan, kiêu ngạo)
Nguyễn Huệ đã làm gì khi được tin quân Thanh xâm lược nước ta?
- Tại sao lúc lấy được chính quyền từ tay họ Trịnh, Nguyễn Huệ không lên ngôi mà bây giờ mới lên ngôi?
- Khi ra Bắc lấy khẩu hiệu "Phù Lê diệt Trịnh"
- Lúc này: vua Lê bán nước, quân Thanh xâm lược à Nguyễn Huệ lên ngôi là hợp lòng dân.
- Việc Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế có ý nghĩa gì?
- Tập hợp được lòng dân à tăng người, tạo sức mạnh đoàn kết.
- Khẳng định chủ quyền dân tộc cho quân Thanh biết nước ta có chủ.
* Giáo viên chỉ bản đồ H57
- Mũi tên màu xanh
- Từ Phú Xuân à Tam Điệp, Quang Trung vừa hành quân, vừa bổ sung lực lượng vừa động viên binh sĩ.
* Giáo viên chỉ địa danh Nghệ An, nơi Quang Trung mở cuộc duyệt binh lớn.
Vì sao Quang Trung lại mở cuộc duyệt binh lớn ở Nghệ An ?
Để lấy khí thế, tinh thần cho lính
* Giáo viên chỉ địa danh Thanh Hoá - nơi Quang Trung đọc lời tuyên thề
(Giáo viên giải nghĩa từng câu cho học sinh hiểu)
"Hiếu dụ chiến sĩ"
- Nhận xét lời tuyên thề của Quang Trung?
Thể hiện tinh thần quan tâm chống giặc, bảo vệ độc lập dân tộc.
* Giáo viên chỉ dãy núi Tam Điệp:
Tại đây Quang Trung đã động viên tướng sĩ, ca ngợi kế hoạch của Ngô Thì Nhậm
Quang Trung dự định đánh quân Thanh vào thời gian nào? Vì sao vậy?
Tết Kỉ Dậu à quân Thanh chủ quan lơ là không đề phòng.
* Quang Trung chuẩn bị cho cuộc đại phá quân Thanh nnhư thế nà?
* Giáo viên chỉ bản đồ H 59 (mũi tên xanh)
* Giáo viên chỉ H59 - cung Tây Long
à nhấn mạnh: quân Thanh + Tôn Sĩ Nghị đang chúi đầu vào yến tiệc
* Giáo viên tường thuật theo lược đồ.
Giáo viên chỉ nơi quân ta tập kết ở phía nam Hà Hồi (cánh đồng cung) trên bản đồ à chuẩn bị đánh Ngọc Hồi
* Giáo viên chỉ cánh quân Đô Đốc Bảo tập kết ở Đại áng - phía Tây nam Ngọc Hồi.
Bịt hướng đông Bắc bằng cánh quân nghi binh mở hướng Tây Bắc cho giặc chạy vào Đầm Mục.
* Giáo viên chỉ mũi tên rút chạy của quân Thanh.
- Tại Đầm Mục quân của Đô Đốc Bảo bỗ trí vây ép giặc ở mặt Bắc - Nam tiêu diệt gần như toàn bộ quân địch.
* Giáo viên nhấn mạnh cách tạo tấm lá chắn bằng gỗ quấn rơm tẩm nước để bảo vệ bộ binh.
Chiến thắng Ngọc Hồi có ý nghĩa gì?
- Là vị trí quan trọng của địch ở Nam Thăng Long.
- Đánh bất ngờ giặc hoảng loạn
à Ta khí thế như vũ bão.
* Giáo viên chỉ bản đồ H59 - Tường thuật
Tại sao quân Tây Sơn tấn công đồng loạt vào ngày mồng 5 tết?
- Chỉ đạo của Quang Trung: hiệp đồng tác chiến à Tôn Sĩ Nghị bối rối không kịp điều quân tiếp viện.
* Giáo viên chỉ bản đồ: hướng rút chạy của Tôn Sĩ Nghị (làm cầu phao trốn sang Gia Lâm)
Kết quả của chiến thắng?
* Giáo viên kể chuyện vua Quang Trung gửi cành đào vào Phú Xuân cho Công chúa Ngọc Hân.
Suốt 17 năm (1771-1789) chiến đấu phong trào Tây Sơn đã thu được kết quả như thế nào?
-Vì sao Tây Sơn lại giành được thắng lợi như vậy?
- Nhận xét về Quang Trung?
- Kế hoạch tiến hành cuộc hồng quần thần tốc
- Tuyên đoán mồng 7 khao quân.
- Nghệ thuật chỉ đạo CT: thần tốc, bất ngờ, táo bạo, chỉ đạo tổ chức chiến đấu cơ động à ta phát huy trong khởi nghĩa chống thực dân Pháp, đế quốc Mĩ.
Giáo viên nhấn mạnh: thắng lợi của đại phá quân Thanh: giữ vững độc lập dân tộc, đạp tan cuồng vọng xâm lược của các thế lực quân chủ phương Bắc.
1. Quân Thanh xâm lược nước ta.
a) Hoàn cảnh:
+ Lê Chiêu Thống cầu cứu nhà Thanh
- Cuối năm 1788, nhà Thanh cử Tôn Sĩ Nghị đem 29 vạn quân chia làm 4 đạo tiến vào nước ta.
- Đạo 1: do Tôn Sĩ Nghị chỉ huy từ Quảng Tây qua Lạng Sơn tiến vào.
- Đạo 2: Theo đường Cao Bằng do Sầm Nghi Đống chỉ huy.
- Đạo 3: theo đường Tuyên Quang
- Đạo 4: theo đường Quang Ninh tiến vào Hải Dương.
b) Chuẩn bị của nghĩa quân
- Rút khỏi Thăng Long
- Lập phòng tuyến Tam Điệp, Biện Sơn
2. Quang Trung đại phá quân Thanh (1789)
* Tháng 11-1788 Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế niên hiệu: Quang Trung
* Thần tốc tiến quân ra Bắc đến Nghệ An Quang Trung tuyển thêm quân mở cuộc duyệt binh lớn.
- Tời Thanh Hoá tiếp tục tuyển quân
- Ra Tam Điệp mở tiệc khao quân và tuyên bố " Nay hãy ăn tết trước, đến sang xuân vào Thăng Long mồng 7 sẽ mở tiệc lớn"
* Từ Tam Điệp 
vua Quang Trung chia quân làm 5 đạo tiến ra Bắc
- Đạo chủ lực: do Quang Trung trực tiếp chỉ huy tiến thẳng hướng Thăng Long
- Đạo thứ hai, thứ ba đánh vào Tây Nam Thăng Long và yểm hộ cho đạo chủ lực
- Đạo thứ ta tiến ra phía Hải Phòng
- Đạo thứ năm tiến lên Lạng Giang chăn đường rút lui của địch
- Đêm 30 tết vượt sông Giám khẩu, tiêu diệt ở đồn Tiển Tiêu.
- Đêm mồng 3 tết: vây thành Hà Hồi.
- Ngày 5 tết đánh phía nam Ngọc Hồi
à diệt gần như toàn bộ quân địch.
- Sáng 5 tết đạo quân của Đô Đốc Long tấn công đồn Khương Thượng - Đống Đa
à quân Tây Sơn giáp chiến thiêu cháy doanh trại giặc Sầm Nghi Đống tự tử.
* Kết quả: Quét sạch 29 vạn quân Thanh
3. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử.
a. ý nghĩa
- Lật đổ các tập đoàn phong kiến (Nguyễn - Trịnh - Lê)
- Lập lại thống nhất đất nước (xoá bỏ chia cắt)
- Đánh đuổi ngoại xâm (Xiêm - Thanh)
b. Nguyên nhân:
- Nhân dân ủng hộ
- Quang Trung, bộ chỉ huy lãnh đạo tài tình.
 4. Củng cố:
- Nguyờn nhõn nào dẫn đến quõn Thanh xõm lược nước ? Quõn ta chuẩn bị chiến đấu chống quõn thanh như thế nào?
- Diễn biến của quỏ trỡnh Quang Trung đại phỏ quõn thanh như thế nào?
 5. Hướng dẫn bài tập về nhà: 
- Lập niên biểu: Hoạt động của phong trào Tây Sơn từ năm 1771 - 1789.
- Sưu tầm tranh ảnh, câu chuyện về Quang Trung.
 6. Rỳt kinh nghiệm:
...
...
...