Giáo án môn Lịch sử lớp 6 - Bài 17: Cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng (năm 40)

NS: 03/01/2015
NG: 6A3: 05/01/2015 6A1: 075/01/2015 6A2,4: 08/01/2015
Chương III
 THỜI KỲ BẮC THUỘC VÀ ĐẤU TRANH GIÀNH ĐỘC LẬP
Tiết 19 - Bài 17:
CUỘC KHỞI NGHĨA HAI BÀ TRƯNG ( năm 40)
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1. Kiến thức: 
- Sau thất bại của ADV, đất nước ta bị PK phương Bắc thống trị, sử gọi là thời kỳ Bắc thuộc, ách thống trị tàn bạo của thế lực PK đối với nước ta là nguyên nhân dẫn đến cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng.
- Cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng được ND ủng hộ đã nhanh chóng thành công. Ách thống trị của PK phương Bắc bị lật đổ, đất nước ta giành được độc lập.
- Diễn biến chính của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng.
2. Kỹ năng
- Trình bày và nhận xét về chính sách chính trị, kinh tế và mục đích thống trị của phong kiến phương Bắc.
- Phân tích được nguyên nhân sâu xa của cuộc khởi nghĩa. Kỹ băng đọc và vẽ lược đồ (KG). 
3. Thái độ
- GD ý thức căm thù quân xâm lược, bước đầu xây dựng ý thức tự hào, tự tôn DT. Lòng biết ơn hai bà Trưng và tự hào về truyền thống phụ nữ VN.
II. CHUẨN BỊ
1. GV: Lược đồ khởi nghĩa hai bà Trưng. Ảnh
2. HS: Đọc trước bài và trả lời câu hỏi SGK. Hoàn thiện sơ đồ H43, điền kí hiệu. Vẽ sơ đồ bộ máy cai trị nhà Hán. 
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC.
1. Ổn định tổ chức. 6A1............... 6A2............... 
 6A3............... 6A4.............. 
2. Kiểm tra. 
a. Bài cũ: Không
b. Bài mới. Nêu nội dung chuẩn bị ở nhà.
3. Bài mới
Năm 179 TCN, An Dương Vương do chủ quan, thiếu phòng bị nên đất nước ta bị Triệu Đà thôn tính. Sau Triệu Đà dưới ách cai trị tàn bạo của nhà Hán đã đẩy ND ta đến trước những thử thách nghiêm trọng, đất nước mất tên, ND có nguy cơ bị đồng hoá, nhưng ND ta không chịu sống trong cảnh nô lệ đã liên tục nổi dậy đấu tranh. Mở đầu là cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng (năm 40). Đây là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu cho ý chí bất khuất của DT ta thời kỳ đầu công nguyên.
Hoạt động của GV - HS
Nội dung 
- GV củng cố nội dung tiết 16
? Thất bại của An Dương Vương đã để lại hậu quả ntn ?
- Nước Âu Lạc mất đất, mất tên và trở thành một bộ phận đất đai của Trung Quốc. Từ đó các triều đại phong kiến Trung Quốc thay nhau thống trị đô hộ nước ta hơn 1000 năm-1000 năm Bắc thuộc.
GV: Treo lược đồ, cung cấp.
- Năm 111 TCN nhà Hán đánh Nam Việt. Nhà triệu chống cự không nổi và bị tiêu diệt, đất đai Âu Lạc chuyển sang tay nhà Hán. Nhà Hán chia nước ta thành 3 quận: Giao Chỉ, Cửu Chân, và Nhật Nam (bao gồm Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ đến Quảng Nam) gộp với 6 quận của TQ thành Châu Giao.
? Nhà Hán gộp Âu Lạc với 6 quận của TQ thành Châu Giao nhằm mục đích gì ?
- Nhà Hán muốn chiếm đóng nước ta lâu dài, xoá tên nước ta, muốn biến nước ta thành một bộ phận lãnh thổ của Trung Quốc.
? Nhà Hán sắp đặt bộ máy cai trị ở châu Giao ntn ?
- Thủ phủ của châu Giao đặt ở Luy Lâu (Thuận Thành- Bắc Ninh); Thứ sử, thái thú là người Hán; từ huyện, xã trở xuống vẫn do người Việt (Lạc tướng) cai trị như trước.
? Em hiểu Thứ sử, Đô uý, Thái thú là gì ?
- Thứ sử là 1chức quan do bọn phong kiến TQ đặt ra để trông coi 1 số quận, hoặc đứng đầu bộ máy cai trị ở nước phụ thuộc.
- Thái thú, Đô uý: là chức quan do bọn phong kiến TQ đặt ra để trông coi 1 quận - Thái thú coi chính trị, Đô uý coi quân sự.
? Nhà Hán thi hành chính sách cai trị như thế nào?
? Em có nhận xét gì về ách thống trị của nhà Hán? (KG)
- Nhà Hán mới bố trí được người cai trị từ cấp quận, còn cấp huyện, xã chúng chưa thể với tới nên buộc phải để người Âu Lạc trị dân như cũ.
? Em có suy nghĩ như thế nào về mục đích, bản chất của ách thống trị này? (KG), 6A2,3,4 TLN
- Bọn quan lại người Hán rất tham lam tàn bạo, điển hình là Tô Định. Đối sử tàn tệ, dã man, thâm độcnhằm biến dân ta thành người Hán. Suy giảm giống nòi.
- Đồng hoá dân ta, “đồng hoá” có nghĩa là làm thay đổi bản chất, làm cho giống như của mình.
ĐVĐ: Dưới ách thống trị tàn bạo của nhà Hán, ND ta đã làm gì ?
HS Đọc 2 -> “Thi Sách bị giết”
? Vì sao 2 gia đình Lạc tướng ở Mê Linh và Chu Diên lại liên kết với nhau để chuẩn bị nổi dậy?
- Vì ách đô hộ tàn bạo của nhà Hán làm cho dân ta căm phẫn muốn nổi dậy chống lại. Đó chính là nguyên nhân của cuộc khởi nghĩa.
- Thi Sách chồng Trưng Trắc bị giết như đổ thêm dầu vào lửa làm cuộc khởi nghĩa bùng nổ nhanh chóng hơn.
- GV Giảng theo SGK - kết hợp chỉ trên bản đồ.
? Khởi nghĩa Hai Bà Trưng nổ ra ở đâu và vào thời điểm nào ?
GV: Đọc 4 câu thơ.
? Qua 4 câu thơ trên, em hãy cho biết mục đích của cuộc khởi nghĩa ?
- Trước là giành độc lập cho Tổ quốc, nối lại sự nghiệp vua Hùng, sau là trả thù cho chồng.
- GV cho HS đọc đoạn chữ in nghiêng SGK, GV chỉ các mũi tên của các địa phương tiến về Mê Linh và tường thuật
- Y/c học sinh lên bảng tường thuật lại diễn biến (KG)
? Theo em khắp nơi kéo quân về Mê Linh nói lên điều gì ?
- Ách thống trị của nhà Hán đối với nhân dân ta khiến mọi người đều căm giận và nổi dậy chống lại. Cuộc khởi nghĩa được nhân dân ủng hộ.
- GV liên môn: 2 Câu thơ miêu tả khí thế của cuộc khởi nghĩa:
Ngàn Tây nổi ánh phong trần
Ầm ầm binh mã xuống gần Long Biên.
? Kết quả, ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa ?
- Sau hơn hai thế kỉ PK phương Bắc cai trị, nhân dân ta đã giành được độc lập.
- GV mở rộng: Đọc lời bình của nhà sử học Lê Văn Hưu (Sgk-49).
? Những nguyên nhân nhân nào dẫn đến thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng (năm 40)?
- GV mở rộng và liên hệ thực tế trong lịch sử Việt Nam.
1. Nước Âu lạc từ thế kỷ II TCN đến TK I có gì thay đổi
- Năm 179 TCN Triệu Đà sát nhập nước Âu Lạc và Nam Việt, chia Âu lạc làm 2 quận: Giao Chỉ và Cửu Chân.
- Năm 111 TCN, nhà Hán chiếm Âu Lạc, chia lại thành 3 quận: Giao Chỉ, Cửu Chân và Nhật Nam, gộp với 6 quận của Trung Quốc thành châu Giao.
- Bộ máy cai trị của nhà Hán: Đứng đầu châu Giao là Thứ sử coi việc chính trị, Đô úy coi việc quân sự và đều là người Hán. Ở các quận, huyện nhà Hán vẫn để các Lạc tướng trị dân như cũ.
- Chính sách thống trị của nhà Hán:
+ Bắt dân ta nộp các loại thuế muối, sắt 
+ Cống nạp những sản vật quý: ngọc trai, sừng tê giác, ngà voi
+ Đưa người Hán sang ở lẫn với dân ta, bắt dân ta theo phong tục Hán.
=> Âm mưu đồng hoá dân tộc ta.
2. Cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng bùng nổ.
a. Nguyên nhân:
- Do ách đô hộ thống trị tàn bạo của nhà Hán.
b. Diễn biến:
- Mùa xuân năm 40, Hai Bà Trưng phất cờ khởi nghĩa ở Hát Môn (Hà Nội), nghĩa quân nhanh chóng làm chủ Mê Linh, tiến về Cổ Loa và Luy Lâu.
c. Kết quả: 
- Tô Định hốt hoảng bỏ thành lẻn trốn về Nam Hải. Quân Hán ở các quận, huyện khác bị đánh tan. Cuộc khởi nghĩa giành thắng lợi.
d. Nguyên nhân thắng lợi:
- Sự hưởng ứng của nhân dân cả nước.
e. Ý nghĩa: 
- Đây là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu cho ý trí bất khuất của DT thời kỳ đầu công nguyên.
- Báo hiệu các thế lực PKPB không thể cai trị vĩnh viễn nước ta.
4. Củng cố:
 - Nguyên nhân cuộc khởi nghĩa HBT năm 40 ?
- Kết quả, ý nghĩa của cuộc KN ?
- Dưới ách thống trị Hán, nhân dân ta nổi dậy đấu tranh, điển hình là cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng. Đây là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu cho ý trí bất khuất của DT thời kỳ đầu công nguyên.
5. Dặn dò:
- Học thuộc bài. Đọc trước bài 18. Vẽ lược đồ H 44.
Bổ sung kiến thức