Giáo án môn Lịch sử lớp 6 - Bài 21: Khởi nghĩa Lý Bí - Nước Vạn Xuân (542 - 602)

Tuần: 23 Ngày soạn: 26/01/2013
Tiết: 22 Ngày dạy: 28/01/2013
Bài 21: KHỞI NGHĨA LÝ BÍ - NƯỚC VẠN XUÂN (542 – 602)
I. Mục tiêu bài học.
1. Kiến thức: HS cần nắm:
 - Chính sách đô hộ của nhà Lương đối với nước ta.
 - Lý Bí và nước Vạn Xuân:
 - Diễn biến khởi nghĩa (sự ủng hộ các hào kiệt khắp nơi, khởi nghĩa bùng nổ, Lý Bí lên ngôi Hoàng đế, 
 đặt tên nước là Vạn Xuân).
2. Tư tưởng: HS thấy rõ:
 - Sau hơn 600 năm chịu sự thống trị của phong kiến phương Bắc, khởi nghĩa Lý Bí thắng lợi và nước 
 Vạn Xuân ra đời chứng tỏ sức sống mãnh liệt của dân tộc ta.
3. Kỹ năng: 
- HS biết đánh giá sự kiện và rèn kỹ năng cơ bản về đọc bản đồ lịch sử.
II. Chuẩn bị: 
1. GV: Lược đồ khởi nghĩa Lý Bí và lược đồ khởi nghĩa Lý Bí (để trống). 
2. HS: Bảng niên đại.
III. Tiến trình dạy - học.
1. Kiểm tra bài cũ’:
 - Trình bày nguyên nhân, diễn biến và kết quả cuộc khởi nghĩa Bà Triệu năm 248?
 2. Giới thiệu bài: Sau khi cuộc khởi nghĩa của Bà Triệu bị đàn áp, đất nước ta tiếp tục bị phong kiến phương Bắc thống trị. Dưới ách thống trị tàn bạo của nhà Lương – nhân dân ta quyết không cam chịu cảnh nô lệ đã vùng lên theo Lý Bí khởi nghĩa và giành thắng lợi - nước Vạn Xuân ra đời. Vậy cuộc khởi nghĩa diễn ra như thế nào? (vào bài).
3. Bài mới.
Hoạt động của GV – HS
Nội dung kiến thức cần đạt
Hoạt động 1: Tìm hiểu những chính sách của nhà Lương khi cai trị nước ta.
*GV yêu cầu HS dựa vào thông tin mục 1 tìm hiểu:
- H: Nhà Lương đô hộ nước ta thời gian nào?
- H: Nhà Lương đã làm gì khi cai trị đất nước ta?
- HS: Chia nhỏ đơn vị hành chính.
=>GV treo lược đồ khởi nghĩa Lý Bí yêu cầu HS xác định vị trí các đơn vị hành chính mới.
- H: Vì sao nhà Lương chia lại các đơn vị hành chính?
- HS: Để dễ bề cai trị và bóc lột được nhiều hơn.
- H: Trong việc tổ chức bộ máy nhà nước, nhà Lương có chủ trương gì?
- HS: Thực hiện chế độ sĩ tộc - chỉ sử dụng tôn thất và người thuộc dòng họ lớn giữ chức quan trọng.
=>GV giải thích “tôn thất”, gọi HS đọc thông tin đoạn in nghiêng/58 và yêu cầu 
* HS trao đổi bàn (1’):
? Nhận xét thái độ nhà Lương với nhân dân ta?
- HS trả lời và GV lấy ví dụ như Tinh Thiều.
- H: Em biết gì về Tiêu Tư và chính sách cai trị của nhà Lương?
- HS: Tiêu Tư là thứ sử Giao Châu và đặt thuế vô lí (trồng dâu, bán vợ đợ con đều phải nộp thuế).
- H: Qua chính sách cai trị của nhà Lương, em có nhận xét gì?
=>HS rút ra từ đoạn cuối, GV chuẩn kiến thức và chuyển ý: Đó là nguyên nhân cơ bản dẫn đến cuộc khởi nghĩa Lý Bí (mục 2).
Hoạt động 2: Tìm hiểu cuộc khởi nghĩa Lý Bí.
*GV yêu cầu HS dựa vào thông tin mục 2 cho biết:
- H: Nguyên nhân nào dẫn đến cuộc khởi nghĩa Lý Bí?
- HS: rút ra từ mục 1.
* GV treo lược đồ khởi nghĩa Lý Bí cho HS tìm hiểu:
- H: Cho biết thời gian và địa điểm diễn ra cuộc khởi nghĩa?
- H: Vì sao hào kiệt và nhân dân khắp nơi hưởng ứng?
-HS: Vì nhân dân căm phẫn chế độ thống trị của nhà Lương.
=>Yêu cầu HS xác định vị trí nổ ra cũng như một số vùng có hào kiệt và nhân dân hưởng ứng.
- H: Với khí thế đó, cuộc khởi nghĩa diễn ra như thế nào? Kết quả?
- HS: rút ra từ thông tin đoạn đầu /59,
- H: Cho biết phản ứng của nhà Lương?
- H: Nghĩa quân làm gì khi nhà Lương kéo sang?
- HS: Ta chủ động tấn công và giải phóng thêm Hoàng Châu.
- H: Sau thất bại nhà Lương làm gì? Kết quả?
- H: Kết quả cuộc khởi nghĩa Lý Bí?
- HS: Quân giặc “mười phần chết đến bảy tám phần”, tướng giặc bị giết gần hết.
*HS trao đổi bàn (2’):
? Em nhận xét gì về tinh thần chiến đấu của quân khởi nghĩa?
=>HS trả lời và bổ sung, GV chuẩn xác và chốt lại: Nghĩa quân đã chủ động đánh giặc, kiên quyết, thông minh, sáng tạo và có hiệu quả ->quân Lương nhanh chóng thất bại.
Hoạt động 3: Tìm hiểu sự ra đời nước Vạn Xuân.
* GV gọi HS đọc đoạn còn lại/60, yêu cầu HS dựa vào đó cho biết:
- H: Lý Bí làm gì sau khi khởi nghĩa thắng lợi?
- HS: Lên ngôi hoàng đế, đặt tên nước, dựng kinh đô.
*HS thảo luận nhóm (3’) với 2 câu hỏi:
1. Việc Lý Bí lên ngôi hoàng đế chứng tỏ điều gì?
- HS: Nước ta có giang sơn bờ cõi riêng, không lệ thuộc vào Trung Quốc.
2. Việc đặt tên nước là Vạn Xuân có ý nghĩa gì?
- HS: Mong muốn đất nước hoà bình độc lập lâu dài với hàng vạn mùa xuân.
=>Đại diện nhóm HS trả lời và bổ sung, GV nhận xét giải thích về “Thiên Đức – đức của trời” và chốt lại: Ý thức độc lập của dân tộc Việt Nam đậm nét (Trung Quốc có hoàng đế đứng đầu thì Vạn Xuân cũng có hoàng đế, ta không thua kém gì Trung Quốc).
- H: Nhà nước Vạn Xuân được tổ chức như thế nào?
- HS: 2 ban văn võ (Tinh Thiều đứng đầu ban văn và Phạm Tu đứng đầu ban võ, Triệu Túc giúp vua cai quản mọi việc).
=>GV nhấn mạnh: Đây là bộ máy nhà nước phong kiến độc lập trung ương tập quyền sơ khai, thể hiện tinh thần và ý chí độc lập của nhân dân ta.
1. Chính sách đô hộ của nhà Lương.
* Đầu TK VI, nhà Lương đô hộ Giao Châu:
- Chia lại đơn vị hành chính.
- Phân biệt đối xử.
- Vơ vét của cải và đặt ra hàng trăm thứ thuế.
=> Tàn bạo và mất lòng dân.
2. Khởi nghĩa Lý Bí - nước Vạn Xuân thành lập
a. Khởi nghĩa Lý Bí:
* Nguyên nhân:
- Do ách thống trị tàn bạo của nhà Lương.
* Diễn biến:
- Mùa xuân 542, Lý Bí phất cờ khởi nghĩa ở Thái Bình, hào kiệt khắp nơi hưởng ứng.
- Gần 3 tháng, nghĩa quân chiếm hầu hết các quận, huyện.
 ->Tiêu Tư bỏ chạy về Trung Quốc.
- 4/542, nhà Lương phản công nhưng thất bại.
- 543, nhà Lương phản công lần hai
->Ta chủ động đón đánh và giành thắng lợi.
* Kết quả:
- Quân Lương đại bại.
- Ta giành thắng lợi.
b. Nước Vạn Xuân thành lập:
* Mùa xuân 544:
- Lý Bí lên ngôi hoàng đế.
- Đặt tên nước là Vạn Xuân, niên hiệu Thiên Đức.
- Đóng đô ở vùng cửa sông Tô Lịch (Hà Nội).
- Lập triều đình mới với hai ban văn, võ.
4. Củng cố:
* GV treo lược đồ khởi nghĩa Lý Bí (để trống), yêu cầu HS chọn các bảng thời gian gắn vào lược đồ để 
 mô tả diễn biến cuộc khởi nghĩa Lý Bí.
 => GV kết luận: Tinh thần yêu nước của nhân dân ta tiếp tục thể hiện qua cuộc khởi nghĩa Lý Bí. Vậy sau khi nước Vạn Xuân thành lập, Lý Bí làm gì? Cuộc kháng chiến chống quân Lương xâm lược diễn ra như thế nào? (bài sau).
5. Hướng dẫn về nhà:
 - Học bài theo các nội dung.
 - Đọc và xem trước bài 22.
I.V Rút kinh nghiệm:
ĐÁP ÁN VÀ BIỂU ĐIỂM 15’ SỬ 6
 Câu 1(8đ): a. Nguyên nhân: (2đ
 - Do ách áp bức bóc lột nặng nề ->nhân dân nổi dậy đấu tranh.
 b. Diễn biến: (6đ)
 - Năm 248, Khởi nghĩa bùng nổ ở Phú Điền (Hậu Lộc – Thanh Hoá)
 - Nghĩa quân đánh phá các thành ấp của quân Ngô ở Cửu Chân rồi khắp Giao Châu.
 - Lục Dận đem 6000 quân sang Giao Châu đàn áp.
 *Mỗi ý đúng (2đ)
 c. Kết quả: (2đ)
 - Thất bại do lực lượng giặc mạnh và nhiều mưu kế hiểm độc.
 Câu 2(2đ): Các cuộc khởi nghĩa liên tiếp nổ ra chứng tỏ:
 - Tinh thần yêu nước, ý chí quyết tâm giành lại độc lập của dận tộc ta.
 - Báo hiệu thế lực phong kiến phương Bắc không thể cai trị vĩnh viễn đất nước ta
 *Mỗi ý đúng (1đ).