Giáo án môn Ngữ văn 6 - Tiết 77: Sông nước Cà Mau

 Ngày soạn: 
 Tiết 77 
 Văn bản 
SÔNG NƯỚC CÀ MAU
 ( Trích Đất rừng Phương Nam )
 Đoàn Giỏi
I – MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
- Bổ sung kiến thức về tác giả và tác phẩm văn học hiện đại.
- Hiểu và cản nhận được sự phong phú và độc đáo của thiên nhiên sông nước Cà Mau, qua đó thấy được tình cảm gắn bó của tác giả đối với vùng đất này.
- Thấy được hình thức nghệ thuật độc đáo được sử dụng trong đoạn trích.
II – TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG
 1. Kiến thức
- Sơ giản về tác giả và tác phẩm Đất rừng phương Nam.
- Vẻ đẹp của thiên nhiên và cuộc sống con người một vùng đất phương Nam.
- Tác dụng của một số biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong đoạn trích.
 2. Kỹ năng:
- Nắm bắt nội dung văn bản truyện hiện đại có yếu tố miêu tả kết hợp thuyết minh.
- Đọc diễn cảm phù hợp với nội dung văn bản.
*Kĩ năng sống: 
 + Tự nhận thức và xác định cách ứng xử: sống khiêm tốn và biết tôn trọng người khác.
 + Giao tiếp phản hồi lắng nghe cảm nhận trình bày suy nghĩ của bản thân về nội dung và nghệ thuật của truyện.
* GDMT: Liên hệ. Môi trường tự nhiên hoang dã.
3.Thái độ: - Nhận biết các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn bản và vận dụng chúng khi làm văn miêu tả cảnh thiên nhiên.
III. CHUẨN BỊ
 1. Giáoviên:
 + Soạn bài
 + Đọc sách giáo viên và sách bài soạn.
 + Bản đồ VN
 + Ảnh nhà văn, tác phẩm
 2. Họcsinh 
 + Soạn bài
 + Bảng phụ, hoạt động nhóm
VI. LÊN LỚP:
 1. Ổn định tổ chức.
 2. Kiểm tra bài cũ:
 1. Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn là gì? Em suy nghĩ gì về câu nói cuối cùng của DC?
 3. Bài mới 
 HĐ 1: Khởi động
 - GV: Chỉ trên bản đồ vị trí địa lí của Cà mau
Đây là vùng đất tận cùng của TQ. Hôm nay chúng ta sẽ đến với vùng đất đó qua văn bản Sông. nước Cà Mau.
Hoạt động 2: 
- Nêu những hiểu biết của em về tác giả? tác phẩm?
* GV: giới thiệu chân dung nhà văn Đoàn Giỏi và tác phẩm Đất rừng phương Nam.
* GV giới thiệu cách đọc sau đó đọc mẫu đoạn 1.
- Yêu cầu đọc: giọng hăm hở, liệt kê, giới thiệu nhấn mạnh các tên riêng
* GV cho HS tìm hiểu chú thích 3,5,10,11,12,15.
? Em hãy nhận xét về ngôi kể và so sánh với ngôi kể của bài trước?
? Tác dụng của ngôi kể?
? Hãy tìm bố cục của đoạn trích và nêu nội dung chính của từng đoạn?
Hoạt động 3:
? Tả cảnh Cà Mau qua cái nhìn và cảm nhận của bé An, tác giả chú ý đến những ấn tượng gì nổi bật?
? Những từ ngữ hình ảnh nào làm nổi bật rõ màu sắc riêng biệt của vùng đất ấy?
? Qua những âm thanh nào?
? Gợi cho người đọc cảm giác ntn?
? Em hình dung như thế nào về cảnh sông nước Cà Mau qua ấn tượng ban đầu của tác giả?
- Để mt cảnh sống động, nhà văn thường dùng các chất liệu đời sống được cảm nhận trực tiếp qua các 
giác quan, nhất là thính giác và thị giác, hai cơ quan có khả năng nắm 
bắt nhanh nhạy nhất các đặc điểm 
của đối tượng.
? Hãy tìm những danh từ riêng chỉ 
tên các địa phương trong đoạn văn?
? Cách đặt tên của các địa phương 
có gì đặc biệt?
- Những cái tên rất riêng ấy góp phần tạo nên màu sắc địa phương không thể trộn lẫn với các vùng sông nước khác.
? Những địa danh đó gợi ra đặc điểm về thiên nhiên và cuộc sống ở nơi đây?
- Đoạn văn không chỉ tả cảnh mà còn xen kẻ thể loại văn thuyết minh. Giới thiệu cụ thể, chi tiết về cảnh quan, tập quán, phong tục một vùng đất nước
? Dòng sông và rừng đước Năm Căn được tác giả miêu tả bằng những chi tiết nổi bật nào?
? Cách tả cảnh ở đây có gì độc đáo? 
? Tác dụng của cách tả này?
? Em có nhận xét gì về cách dùng động từ của tác giả ở câu văn: "Thuyền chúng tôi chèo thoắt qua kênh bọ mắt, đổ ra con sông cửa lớn, xuôi về Năm Căn".
- Một câu văn dùng tới 3 động từ (thoát, đổ, xuôi) chỉ các trạng thái hoạt động khác nhau của con thuyền trong những không gian khác nhau. Þ Cách dùng từ như vậy vừa tinh tế, vừa chính xác. 
? Đoạn văn tả cảnh sông và đước Năm Căn đã tạo nên một thiên nhiên như thế nào trong tâm tưởng của em? 
- Cà Mau không chỉ độc đáo ở cảnh thiên nhiên sông nước mà còn hấp dẫn ở cảnh sinh hoạt cộng đồng nơi chợ búa.
? Quang cảnh chợ Năm Căn vừa quen thuộc, vừa lạ lùng, nét quen thuộc ở đây là gì? 
? Nét lạ lùng thể hiện ở chỗ nào?
? Ở đoạn văn trước tác giả chú ý đến miêu tả. Ở đoạn văn này tác giả chú ý đến kể chuyện. ở đây bút pháp kể được tác giả sử dụng như thế nào ?
? Qua cách kể của tác giả, em hình 
dung như thế nào về cảnh chợ Năm Căn?
Hoạt động 4
? Qua đoạn trích Sông nước Cà Mau, Em cảm nhận được gì về vùng đất?
? Em có nhận xét gì về cách miêu tả của tác giả qua văn bản này?
- Em học tập được gì từ nghệ thuật tả cảnh của tác giả
Hoạt động 5:
I. ĐỌC. TÌM HIỂU CHUNG
 1.Tác giả - tác phẩm:
 - Tác giả ( 1925 - 1989) quê ở tỉnh Tiền Giang, viết văn từ thời kháng chiến chống Pháp.Ông thường viết về thiên nhiên và cuộc sống con người Nam Bộ.
 - Tác phẩm Đất rừng phương Nam (1957) là truyện dài nổi tiếng nhất của Đoàn Giỏi
 - Văn bản Sông nước Cà Mau trích chương 18 truyện này.
 2. Đọc và giải nghĩa từ khó:
 - Ngôi kể thứ nhất: nhân vật bé An đồng thời là người kể chuyện, kể những điều mắt thấy, tai nghe.
Þ Tác dụng : thấy được cảnh quan vùng sông nước Cà Mau qua cái nhìn và cảm nhận hồn nhiên, tò mò của một đứa trẻ thông minh ham hiểu biết.
 3. Bố cục : Đoạn trích chia làm 4 đoạn
- Đoạn 1: Khái quát về cảnh sông nước Cà Mau.
- Đoạn 2: Cảnh kênh rạch, sông nước được giới thiệu tỉ mỉ, cụ thể, thấm đậm màu sắc địa phương.
- Đoạn 3: Đặc tả cảnh dòng sông Năm Căn.
- Đoạn 4: Cảnh chợ Năm Căn.
II. ĐỌC - TÌM HIỂU CHI TIẾT:
 1. Cảnh khái quát:
- Một vùng sông ngòi kênh rạch rất nhiều, bủa giăng chằng chịt như mạng nhện. Þ So sánh sát hợp.
- Màu sắc riêng biệt: Màu xanh của trời nước, cây, lá rừng tạo thành một thế giới xanh, xanh bát ngát , vui mắt.
- Âm thanh rì rào của gió, rừng, sóng biển đều ru vỗ triền miên.
- Cảm giác lặng lẽ, buồn buồn, đơn điệu, mòn mỏi...
à Cảnh sông nước Cà Mau có rất nhiều kênh rạch, sông ngòi, cây cối, tất cả phủ kín một màu xanh. Một thiên nhiên còn hoang sơ, đầy hấp dẫn và bí ẩn.
2. Cảnh kênh rạch, sông ngòi:
 - Tên các địa phương: Chà Là, Cái Keo, Bảy Háp, Mái Giầm, Ba khía...
-> Cái tên dân dã mộc mạc theo lối dân gian. 
àThiên nhiên ở đây phong phú đa dạng, hoang sơ; thiên nhiên gắn bó với cuộc sống lao động của con người.
3. Cảnh dòng sông Năm Căn: 
 - Dòng sông: Nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác; cá hàng đàn đen trũi như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng.
 - Rừng đước: Dựng cao ngất như hai dãy trường thành vô tận; cây đước ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh..
 NT: Tả trực tiếp bằng thị giác, thính giác. Dùng nhiều so sánh -> Cảnh hiện lên cụ thể, sinh động, người đọc dễ hình dung. 
à Cách dùng từ tinh tế, chính xác. Thiên nhiên mang vẻ đẹp hùng vĩ, nên thơ, trù phú, một vẻ đẹp chỉ có thời xa xưa.
4. Tả cảnh chợ Năm Căn:
 - Quen thuộc: Giống các chợ kề bên vùng Nam Bộ, lều lá nằm cạnh nhà tầng; gỗ chất thành đống, rất nhiều thuyền trên bến.
 - Lạ lùng: Nhiều bến, nhiều lò than hầm, gỗ đước; nhà bè như những khu phố nổi, như chợ nổi trên sông; bán đủ thứ, nhiều dân tộc
- Tác giả chú trọng liệt kê hàng loạt chi tiết về chợ Năm Căn: Những nhà, những lều, những bến, những lò, những ngôi nhà bè, những người con gái, những bà cụ... 
à Cảnh tượng đông vui tấp nập, hấp dẫn.
III. TỔNG KẾT: (SGK - TR23)
- Thiên nhiên phong phú hoang sơ mà tươi đẹp; Sinh hoạt độc đáo mà hấp dẫn.
Tình yêu đất nước sâu sắc và vốn hiểu biết rất phong phú đã giúp tác giả miêu tả, giới thiệu sông nước Cà Mau tường tận, hấp dẫn đến như vậy.
Biết quan sát, so sánh, nhận xét về đối tượng miêu tả
IV. Luyện tập
- Viết đoạn văn nêu cảm nhận của em về vùng đất Cà Mau qua văn bản Sông nước Cà Mau ( 5 câu).
 4. Củng cố: 
 - Ấn tượng ban đầu về sông nước Cà Mau của em ntn?
 - Cảnh chợ Năm Căn có gì độc đáo?
 5. Hướng dẫn học ở nhà:
Học bài, Hoàn thiện bài tập.
Xem trước bài: So sánh: -So sánh là gì?