Giáo án môn Ngữ văn 8 - Tiết 80: Văn bản: Quê hương (tiếp)

Ngày soạn: 12/01/2016
Ngày giảng: 16/01/2016(8A4); /1(8A3)
Tiết 80 
: Văn bản :
QUÊ HƯƠNG ( Tiếp)
I. Mục tiêu cần đạt:
*Mức độ cần đạt:
- HS cảm nhận được nguồn cảm hứng lớn trong thơ Tế Hanh nói chung và ở bài thơ này: tình yêu quê hương đằm thắm.
- Hình ảnh khỏe khoắn, đầy sức sống của con người và sinh hoạt lao động; lời thơ bình dị, gợi cảm xúc trong sáng, tha thiết.
- HS có kĩ năng nhận biết được tác phẩm thơ lãng mạn; đọc diễn cảm tác phẩm thơ; phân tích được những chi tiết miêu tả, biểu cảm đặc sắc trong bài thơ.
- HS bồi dưỡng tình yêu quê hương đất nước, yêu cuộc sống.
* Trọng tâm kiến thức kỹ năng:
1. Kiến thức:
- HS cảm nhận được nguồn cảm hứng lớn trong thơ Tế Hanh nói chung và ở bài thơ này: tình yêu quê hương đằm thắm. Hình ảnh khỏe khoắn, đầy sức sống của con người và sinh hoạt lao động; lời thơ bình dị, gợi cảm xúc trong sáng, tha thiết.
2. Kĩ năng:
- HS có kĩ năng nhận biết được tác phẩm thơ lãng mạn; đọc diễn cảm tác phẩm thơ; phân tích được những chi tiết miêu tả, biểu cảm đặc sắc trong bài thơ.
II. Các kĩ năng cơ bản được giáo dục trong bài:
- Giao tiếp , suy nghĩ sáng tạo, xác định giá trị bản thân.
 III. Chuẩn bị: 
GV: Tranh ảnh minh họa; tài liệu tham khảo; phiếu giao việc.
HS: Soạn bài và sưu tầm thơ viết về quê hương.
IV. Phương pháp và kĩ thuật dạy học:
 Đọc, phân tích, bình giảng, học theo nhóm, động não, liên tưởng tưởng tượng.
V. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy - học:
1. Ổn định :1p
2. Kiểm tra: 15p
Hỏi: 
Câu 1: Nêu những nét chính về tác giả Tế Hanh? 
Câu 2: Phân tích hình ảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá?
Đáp án:
Câu 1: Tác giả Tế Hanh (1921 - 2009) quê Quảng Ngãi. Ông viết nhiều về quê hương, được coi là nhà thơ của quê hương (3đ)
Câu 2:
- Từ ngữ gợi tả cảnh tượng bầu trời cao rộng, trong trẻo nhuốm nắng hồng bình minh và hình ảnh người dân chài khỏe mạnh ra khơi đánh cá (3đ).
- Hình ảnh so sánh và từ ngữ chọn lọc diễn tả khí thế dũng mãnh của con thuyền ra khơi, toát lên sức sống mạnh mẽ, vẻ đẹp hùng tráng. Bốn câu thơ khắc họa bức tranh lao động đầy hứng khởi, dạt dào sức sống trong khung cảnh thiên nhiên tươi sáng( 4đ) .
3.Bài mới:
Hoạt động của thầy và trò
TG
Nội dung
*Hoạt động1: Khởi động
 GV khái quát lại kiến thức về hình ảnh người dân làng chài ra khơi đánh cá, dẫn dắt vào bài mới:
 *Hoạt động 2: Đọc – Tìm hiểu chú thích: 
 *Hoạt động 3: Chia bố cục:
 *Hoạt động 4: Tìm hiểu văn bản:
*HS đọc khổ thơ 3 và quan sát tranh (HS miêu tả).
 Hỏi: Cảnh dân làng đón thuyền về bến được tái hiện qua chi tiết nào ?Phân tích biện pháp nghệ thuật trong câu thơ? Từ đó em thấy không khí trong buổi đón đoàn thuyền đánh cá trở về ntn? 
(Dùng đảo ngữ ồn ào trên bến đỗ, từ láy ồn ào, tấp nập).
Hỏi: Vì sao câu thơ “Nhờ ơn trời biển lặng cá đầy ghe” lại đặt trong ngoặc kép?Ý nghĩa? 
 HS trình bày, chia sẻ
 GV kết luận
(trích nguyên văn lời cảm tạ của dân chài).
Hỏi: Hình ảnh người dân chài hiện lên qua những chi tiết nào? Em nhận xét gì về hình ảnh miêu tả này?
(Hình ảnh miêu tả độc đáo, tinh tế-> con người khoẻ mạnh, dạn dày nắng gió biển khơi, thân hình vạm vỡ thấm đẫm vị mặn mòi của biển cả).
Hỏi: Hình ảnh chiếc thuyền được miêu tả ở trạng thái nào? Nghệ thuật ?Tác dụng ?
 HS trình bày, chia sẻ
 GV kết luận
Hỏi: Vì sao tác giả cảm nhận tinh tế đến vậy ?
(Là người tinh tế, tài hoa, gắn bó sâu nặng với con người và cuộc sống lao động làng chài quê hương).
*HS đọc 4 câu thơ cuối.
Hỏi: Khổ thơ cuối khi nhớ về quê hương, tác giả nhớ những hình ảnh nào?
Hỏi: Nhận xét gì về hình ảnh ấy? 
 HS trình bày, chia sẻ
 GV kết luận
(Hình ảnh giản dị, quen thuộc, gắn bó chứng tỏ tác giả yêu quê hương, da diết, thiết tha).
Hỏi: Em cảm nhận thế nào về tình cảm của tác giả với quê hương ? 
 HS trình bày, chia sẻ
*GV bình, mở rộng: Mỗi chúng ta đều có quê hương và khi đi xa, ai cũng nhớ da diết:
 Quê hương nếu ai không nhớ
 Sẽ không lớn nổi thành người.
Quê hương là chùm khế ngọt, là con đò nhỏ...là những gì rất cụ thể, gần gũi. Quê hương của tác giả cũng vậy, đó là vị mặn mòi của biển, vị tanh của cá, cánh buồm và con thuyền thân yêu, là những người dân chài khỏe khoắn. Những hình ảnh ấy cứ hiện lên thường trực trong tâm trí chàng trai trẻ Tế Hanh khi xa quê. Đó chính là mùi vị nồng nàn đặc trưng của quê hương lao động miền biển, cái hương vị riêng đầy quyến rũ đối với những người con vô cùng yêu quý quê hương mình.
Hỏi: Em đã được học tp nào nói về lòng yêu quê hương, đất nước bắt nguồn từ những hình ảnh thân thuộc, giản dị như Tế Hanh?
( Lòng yêu nước của – Ê-ren- bua- L6)....
*Hoạt động 5: Hướng dẫn tổng kết:
Mục tiêu: 
HS khái quát, rút ra ghi nhớ.
 Hỏi: Bài thơ viết theo phương thức nào?
 (GV áp dụng kĩ thuật dạy học động não).
(Bài thơ trữ tình, nhưng phần lớn số câu thơ là miêu tả. Yếu tố miêu tả phục vụ cho biểu cảm, trữ tình. Vì vậy, phương thức biểu đạt bao trùm bài thơ là biểu cảm). 
Hỏi: Theo em bài thơ có đặc sắc nghệ thuật gì nổi bật? 
(Sáng tạo hình ảnh thơ khi chính xác không tô vẽ cầu kì, khi lãng mạn, bay bổng, có hồn).
Hỏi: Hãy nhận xét về tình cảm của tác giả đối với cảnh vật, cuộc sống và con người của quê hương ông.
- HS đọc ghi nhớ, GV chốt.
*Hoạt động 6 : Hướng dẫn luyện tập 
Mục tiêu :
Hs đọc diễn cảm bài thơ, biết sưu tầm một số câu thơ viết về quê hương.
- Giáo viên gọi 1-2 học sinh đọc diễn cảm bài thơ.
 - Giáo viên gọi một số em đọc những câu bài thơ sưu tầm được.
 - Giáo viên, học sinh nhận xét bổ sung.
H: Tìm những câu thơ viết về quê hương?
1p
20p
1p
5p
I. Đọc, tìm hiểu chú thích
II. Bố cục: 
.
III. Tìm hiểu văn bản
1. Giới thiệu chung về làng biển.
2. Cảnh dân chài ra khơi đánh cá.
3. Cảnh thuyền đánh cá trở về.
 ...ồn ào trên bến đỗ
 ... tấp nập đón ghe về.
- Cảnh đón đoàn thuyền đánh cá trở về:
Biện pháp đảo ngữ, từ láy diễn tả sự đông vui, náo nhiệt, phấn khởi của mọi người đón thuyền cá.
 “Nhờ ơn trời biển lặng cá đầy ghe”
- Lời cảm tạ chân thành trời yên biển lặng cho chuyến ra khơi thắng lợi.
- Hình ảnh người dân chài: 
 Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng.
 Cả thân hình nồng thở vị xa xăm
 Miêu tả độc đáo, tinh tế làm nổi bật hình ảnh người dân chài dạn dày nắng gió, tràn đầy sức sống.
- Hình ảnh con thuyền sau chuyến ra khơi: 
 Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm
 Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ.
 - Hình ảnh nhân hoá độc đáo, con thuyền trở nên có hồn, mệt mỏi nhưng vẫn say sưa ngẫm nghĩ nghe được chất muối mặn mà của biển khơi.
4. Nỗi lòng tác giả:
- Màu nước xanh, cá bạc, buồm vôi, con thuyền, mùi nồng mặn -> hình ảnh quen thuộc, gần gũi, gắn bó. 
cuối.
- Luôn tưởng nhớ -> da diết, khôn nguôi.
* Nỗi nhớ quê thật giản dị, tự nhiên, chân thành da diết được thốt ra từ sâu thẳm trái tim.
IV. Ghi nhớ: Sgk tr18
- NT:
 + Sáng tạo nên những hình ảnh của cuộc sống lao động thơ mộng.
+ tạo liên tưởng, so sánh, lời thơ bay bổng giầu cảm xúc
V. Luyện tập: 
Bài 1: Đọc diễn cảm bài thơ
Bài 2: Ví dụ: 
- Thủa còn thơ ngày hai buổi đến trường
 Yêu quê hương qua từng trang sách nhỏ. 
 (Quê hương – Giang Nam)
- Quê hương là chùm khế ngọt 
 Cho con trèo hái mỗi ngày.... 
 (Quê hương - Đỗ Trung Quân)
 Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè
Tỏa nắng xuống lòng sông lấp loáng...
 (Nhớ con sông quê hương – Tế Hanh)
4 . Củng cố : 2p
- GV khái quát lại nội dung cả 2 tiết học 79+80
Hỏi: Bài thơ giúp em cảm nhận điều gì về cuộc sống và con người quê hương tác giả?Viết một đoạn văn xuôi nói lên tình cảm của em với quê hương mình.
5. Hướng dẫn học bài : 1p
 - Học thuộc bài thơ, nắm được giá trị nghệ thuật và nội dung của bài.
 - Chuẩn bị bài: Khi con tu hú ( Đọc kĩ, tìm hiểu tác giả tác phẩm, tìm bố cục, trả lời câu hỏi sách giáo khoa, vì sao bài thơ có nhan đề là khi con tu hú? ; tại sao mở đầu và kết thúc bài thơ tg luôn nhắc tới tiếng chim tu hú?).
 -----------------------------------------------