Giáo án Ngữ văn 6 - Tập 1 - Ếch ngồi đáy giếng

Tuần 10; Tiết 39: 
Văn bản: 
ẾCH NGỒI ĐÁY GIẾNG 
(Truyện ngụ ngôn)
A. Mức độ cần đạt:
- Có hiểu biết bước đầu về truyện ngụ ngôn.
- Hiểu và cảm nhận được nội dung, ý nghĩa của truyện “Ếch ngồi đáy giếng”.
- Nắm được những nét chính về nghệ thuật của truyện.
B. Trọng tâm kiên thức, kĩ năng
1. Kiến thức: 
- Đặc điểm của nhân vật, sự kiện, cốt truyện trong một tác phẩm ngụ ngôn.
- Ý nghĩa giáo huấn sâu sắc của truyện ngụ ngôn.
- Nghệ thuật đặc sắc của truyện: mượn truyện của loài vật để nói chuyện con người, ẩn bài học triết lý; tình huống bất ngờ, hài hước, độc đáo.
2. Kỹ năng:
- Đọc – hiểu văn bản truyện ngụ ngôn.
- Liên hệ các sự việc trong truyện với những tình huống, hoàn cảnh thực tế
- Kể lại được truyện.
3. Thái độ:
- Nhận thức được tác hại của việc chủ quan, kiêu ngạo.
- Giáo dục cho HS ý thức luôn mở rộng hiểu biết của mình bằng mọi hình thức, không huênh hoang, kiêu ngạo.
C. Chuẩn bị:
 	 - GV: Nghiên cứu bài dạy, chuẩn bị giáo án điện tử
 	 - HS: Đọc, soạn bài
D. Tiến trình tổ chức hoạt động dạy học:
 1) Ổn định:
 2) Kiểm tra bài cũ: Em hãy nêu ý nghĩa của truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng?
 -> Ý nghĩa:
 + Ca ngợi lòng biết ơn đối với người nhân hậu;
 	 + Nêu ra bài học đích đáng cho những kẻ tham lam, bội bạc.
 3) Bài mới:
 	* Giới thiệu bài mới : Nhân dân ta có câu thành ngữ “ Ếch ngồi đáy giếng” đây là một câu thành ngữ có ý nghĩa sâu sắc đối với đời sống con người. Vậy cụ thể nguồn gốc của câu thành ngữ này xuất phát từ đâu, ý nghĩa sâu xa của nó như thế nào và qua đó tác giả dân gian muốn gửi gắm tâm sự gì đối với người đọc. Cô mời các em tìm hiểu trong bài học hôm nay.
Hoạt động của HS
Hoạt động của HS
Nội dung
ÚHoạt động 1: Hướng dẫn HS nắm vững thể loại truyện ngụ ngôn.
- GV yêu cầu học sinh đọc thầm chú thích trong Sgk.
- Em hiểu thế nào là “ngụ ngôn”?
+ “ngụ”: hàm chứa kín đáo
+ “ngôn”: lời nói
=> “ngụ ngôn”: Là lời nói có ngụ ý, kín đáo để người nghe, người đọc tự rút ra để hiểu.
? Như vậy, em hiểu thế nào là truyện ngụ ngôn?
? Theo em, mục đích của các câu truyện ngụ ngôn là gì?
- Khuyên nhủ, răn dạy, giáo huấn con người
* Gọi 1 h/s đọc lại khái niệm truyện ngụ ngôn trong SGK
* GV hướng dẫn cách đọc: Yêu cầu đọc to, rõ ràng; chú ý nhấn mạnh một số từ láy.
- GV đọc mẫu
- Yêu cầu HS đọc truyện (2 em) -> các em hs khác nhận xét bạn đọc.
* Gv yêu cầu học sinh giải thích các từ: chúa tể, dềnh lên, nhâng nháo.
? Theo em, truyện kể về sự việc nào liên quan đến chú ếch?
- Ếch khi ở trong giếng.
- Ếch khi ra khỏi giếng.
?Vậy theo các sự việc chính trên chúng ta có thể chia bố cục của văn bản ra làm mấy phần? Nội dung của từng phần là gì?
*Gv đưa ra các hình ảnh tương ứng với các sự việc trong truyện, yêu cầu học sinh dựa vào các hình ảnh đó kể lại câu chuyện.
- Hs trả lời
- Trình bày khái niệm truyện ngụ ngôn.
- Hs trả lời
- HS đọc truyện (2 em)
- HS nhận xét cách đọc.
- Hs trả lời
I. Tìm hiểu chung: 
1. Khái niệm truyện ngụ ngôn: 
- Là loại truyện kể bằng văn xuôi hoặc văn vần.
- Mượn truyện về loài vật, đồ vật, con người để nói bóng gió, kín đáo chuyện con người
2. Đọc – giải thích từ 
3. Bố cục: 2 phần
- Từ đầu -> “như một vị chúa tể”: Ếch khi ở trong giếng
-Còn lại: Ếch khi ra khỏi giếng
ÚHoạt động 2: Hướng dẫn HS trả lời và thảo luận các câu hỏi đọc - hiểu văn bản.
? Câu văn nào vừa giới thiệu nhân vật, vừa giới thiệu không gian sống? Đó là một không gian như thế nào?
- Không gian sống nhỏ bé, chật hẹp
?Trong cuộc sống ấy, ếch đã có những suy nghĩ gì?
- Bầu trời chỉ bé bằng cái vung.
- Nó thì oai như một vị chúa tể.
*Thảo luận nhóm: ? Theo em, vì sao Ếch lại tưởng bầu trời trên đầu chỉ bé bằng cái vung còn nó thì oai như một vị chúa tể?
- Ếch sống lâu ngày trong một cái giếng->chỉ thấy bầu trời qua miệng giếng.
- Trong giếng chỉ có một vài loài vật nhỏ bé, khi Ếch kêu, tiếng kêu vang động cả giếng khiến cho các loài vật ấy hoảng sợ.
? Vậy, em có nhận xét gì về hoàn cảnh sống của Ếch?
? Chính bởi sống trong một không gian chật hẹp, nhỏ bé như thế, chỉ được tiếp xúc với những con vật nhỏ bé hơn mình mà không biết đến thế giới rộng lớn bên ngoài đã khiến cho Ếch đã có những ngộ nhận về bản thân, về thế giới bên ngoài cũng như tạo nên một thái độ sống không tốt. Vậy em có nhận xét gì về nhận thức và thái độ của Ếch?
? Vậy, em có nhận xét gì về ảnh hưởng của môi trường sống với nhận thức của con người?
? Truyện được tiếp diễn với sự kiện gì?
- Trời mưa to -> nước dềnh lên đưa Ếch ra khỏi giếng.
? Vậy việc Ếch ra khỏi giếng thuộc yếu tố khách quan hay ý muốn chủ quan của Ếch?
- Yếu tố khách quan.
? Không gian sống ở bên ngoài có gì thay đổi so với cuộc sống cũ của Ếch ở giếng?
- Không gian rộng lớn hơn
? Khi ra khỏi giếng, ếch có thái độ như thế nào? Vì sao ếch lại có thái độ như vậy?
- Thái độ: nhâng nháo, nghênh ngang, chủ quan
- Vì: Ếch sống lâu ngày trong giếng, khi ra ngoài cũng tưởng thế giới bên ngoài cũng nhỏ bé như trong giếng.
?Và thái độ nghênh ngang, nhâng nháo ấy của Ếch đã dẫn tới hậu quả gì?
Ếch bị con trâu đi qua giẫm bẹp.
* Thảo luận nhóm: Có ý kiến cho rằng, nguyên nhân dẫn tới cái chết của Ếch là do trời mưa to làm nước dềnh lên đưa Ếch ra khỏi giếng. Em có đồng ý với ý kiến đây không? Vì sao?
- Trời mưa chỉ là yếu tố khách quan
- Nguyên nhân chính là do sự nghênh ngang, nhâng nháo, không để ý đến xung quanh của Ếch (nguyên nhân chủ quan).
? Từ hậu quả mà Ếch phải nhận vì thái độ huênh hoang, nhâng nháo của mình, em rút ra bài học gì cho bản thân?
? Theo em, khi ra khỏi giếng, Ếch có biết về hạn chế của mình không? Hạn chế của Ếch là gì?
- Thiếu hiểu biết, tầm nhìn hạn hẹp
? Vậy, theo em, để khắc phục được hạn chế ấy thì Ếch cần phải làm gì?
- Phải tìm hiểu, mở rộng tầm hiểu biết của mình về thế giới xung quanh
? Qua đó, chúng ta có thể rút ra được bài học gì trong cuộc sống?
? Như vậy, qua câu chuyện về con ếch với những sự việc chúng ta vừa tìm hiểu, chúng ta đã rút ra được những bài học gì trong nhận thức của con người?
(Gv chiếu 3 bài học)
ÚHoạt động 3: Hướng dẫn HS khái quát nội dung văn bản.
? Em có nhận xét gì về cách xây dựng nhân vật của tác giả dân gian? Gần gũi hay xa lạ với cuộc sống? 
? Nét đặc sắc nhất trong truyện là gì? Tác giả đã mượn truyện của ai để khuyên răn con người?
? Mượn truyện loài vật để nói chuyện con người và rút ra bài học sâu sắc cho con người, em thấy cách nói đó có gì đặc sắc?
? Em có nhận xét gì về tình huống truyện?
? Qua truyện “Ếch ngồi đáy giếng” với những nghệ thuật đặc sắc đã góp phần làm nổi bật ý nghĩa của truyện. Vậy, truyện ngụ ngôn “Ếch ngồi đáy giếng có ý nghĩa sâu sắc như thế nào?
ÚHoạt động 4: Luyện tập
? Qua bài học ngày hôm nay, các em đã biết về nguồn gốc của câu thành ngữ “Ếch ngồi đáy giếng”. Vậy theo em, câu thành ngữ này mang ý nghĩa gì?
- “Ếch ngồi đáy giếng” ngụ ý ám chỉ những kẻ có tầm hiểu biết nông cạn, hạn hẹp nhưng lại tỏ vẻ ta đây hơn người, coi thường người khác.
? Em hãy tìm những câu thành ngữ mang ý nghĩa tương tự với câu “Ếch ngồi đáy giếng”?
Coi trời bằng vung
? Em hãy nêu một số hiện tượng trong thực tế học tập ứng với câu thành ngữ “Ếch ngồi đáy giếng”
- Thái độ chủ quan trong học tập, không khiêm tốn
- HS trả lời
- HS nhận xét, bổ sung
- HS trả lời 
- HS trả lời 
- HS trả lời 
- HS trả lời 
- HS trả lời 
- HS trả lời 
- HS trả lời 
- HS trả lời 
- HS trả lời 
- HS trả lời 
- HS trả lời 
II. Đọc - Hiểu văn bản:
1. Ếch khi ở trong giếng:
- Hoàn cảnh sống chật hẹp, hạn hẹp
-> Thiếu hiểu biết, nhận thức nông cạn, hạn hẹp nhưng lại huênh hoang, chủ quan, kiêu ngạo.
=> Hoàn cảnh sống hạn hẹp sẽ ảnh hưởng đến nhận thức về chính mình và thế giới xung quanh.
2. Ếch khi ra khỏi giếng::
- Môi trường thay đổi :rộng lớn, mới lạ.
- Thái độ: nhâng nháo, nghênh ngang, không để ý đến xung quanh
-> bị trâu giẫm bẹp
=> Bài học rút ra:
- Không được chủ quan, kiêu ngạo, coi thường người khác bởi những kẻ đó sẽ phải trả giá đắt, có khi bằng cả mạng sống.
- Phải biết hạn chế của mình và phải mở rộng tầm hiểu biết bằng nhiều hình thức khác nhau.
III. Tổng kết:
1. Nghệ thuât: 
- Xây dựng hình tượng gần gũi với đời sống
- Mượn truyện của loài vật để nói bóng gió, kín đáo chuyện con người
- Cách nói bằng ngụ ngôn, cách giáo huấn tự nhiên, đặc sắc
- Tình huống bất ngờ, hài hước, kín đáo
2. Ý nghĩa: 
 - Phê phán những kể hiểu biết nông cạn nhưng lại huênh hoang.
- Khuyên nhủ chúng ta phải biết mở rộng tầm hiểu biết, không được chủ quan, kiêu ngạo.
III. Luyện tập:
4. Củng cố:
? Em hãy kể lại câu chuyện bằng cách sắp xếp các hình ảnh theo đúng thứ tự các sự việc diễn ra trong truyện.
5. Hướng dẫn tự học:
- HS vẽ sơ đồ tư duy khái quát bài học (GV chiếu sơ đồ mẫu)
- Đọc kĩ truyện, tập kể diễn cảm truyện.
- Học thuộc nội dung và ý nghĩa của truyện.
- Hoàn thành bài tập trong vở bài tập.
- Chuẩn bị bài “Thầy bói xem voi”.