Giáo án Ngữ văn 6, tập 2 - Bài 24: Hoán dụ - Phạm Thị Thơm

TUẦN 27 HOÁN DỤ
TIẾT 
Ngày dạy.
I.MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
Giúp học sinh :
- Nắm được khái niệm hoán dụ và các kiểu hoán dụ.
- Bước đầu phân tích tác dụng của hoán dụ.
II. CHUẨN BỊ.
GV: Bảng phụ, giáo án, nghiên cứu về hoán dụ.
HS: Soạn bài và học bài cũ.
III. CÁC BƯỚC LÊN LỚP
1. Ổn định lớp.
2. kiểm tra bài cũ.
3. Hoạt động bài mới.
Vào bài: Các em đã được tìm hiểu thế nào là biện pháp tu từ : so sánh, nhân hóa,ẩn dụ ở các tiết học trước hôm nay cô trò ta sẽ đi tìm hiểu thêm một phép tu từ nũa. Đó là hoán dụ.
NỘI DUNG
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY
HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ 
I. HOÁN DỤ LÀ GÌ?
1. Xét ví dụ (sgk)
Ao nâu liền với áo xanh
 Nông thôn cùng với thị thành đứng lên
2. Nhận xét
- Áo nâu dùng để chỉ những người nông dân.
- Áo xanhð những người công nhân
- Dựu vào quan hệ gữa đặc điểm, tính chất với sự vật có đặc điểm tính chất đó.
- Nông thôn ð những người sống ở nông thôn.
-Thành thịð những người sống ở thành thị
- Dựa vào quan hệ vật chứa đựng 
với vật bị chứa đựng 
3. Tác dụng
Nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt
4. VD
Thời áo trắng thật là hồn nhiên và vô tư.
5. Kết luận 
Ghi nhớ sgk
II. CÁC KIỂU HOÁN DỤ
1. Xét ví dụ. 
2.Nhận xét.
a) Bàn tay – một bộ phận của con người ð người lao đông .
+ Quan hệ bộ phận ð toàn thể
b) Một, ba – số lượng cụ thểðsố ít và số nhiều nói chung .
+ Quan hệ cụ thể ð trừu tượng.
c) Đổ máu - dấu hiệu của sự hi sinh mất mát nói chung.
+ Quan hệ dấu hiệu của sự vật ð sự vật.
3. Kết luận.
Ghi nhớ (sgk)
III. LUYỆN TẬP .
1. Bài tập 1.
a. Làng xóm ð những người nông dân ( qh vật chứa đựng với vật bị chứa đựng)
b.-mười năm ð thời gian trước mắt.
 - trăm năm ð thời gian lâu dài
( qh giữa với cái cụ thể cái trừu tượng)
2. Bài tập 2.
So sánh hoán dụ với ẩn dụ
ẨN DỤ
HOÁN DỤ
Giống nhau
- Gọi tên sự vật hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác.
- Nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm
Khác nhau
Dựa vào quan hệ tương đồng về : hình thức, cách thức thực hiện, phẩm chất, cảm giác.
Dựa vào quan hệ tương cận về : bộ phận- toàn thể ; vật chứa đựng – vật bị chứa đựng ;dấu hiệu của sự vật – sự vật ; cụ thể - trừu tượng.
-Để tìm hiểu thế nào là hoán dụ chúng ta đi phần I
-Treo bảng phụ
-Gọi hs đọc câu thơ
?Các từ in đậm : « áo nâu », «  áo xanh » trong câu thơ chỉ ai ?
- Áo nâu dùng để chỉ những người nông dân.
- Áo xanh---những người công nhân
? Giữa áo nâu, áo xanh với sự vật được gọi có mối quan hệ như thế nào ?
?Các từ in đậm : nông thôn, thị thành dùng chỉ ai ?
- Nông thôn –những người sống ở nông thôn.
-Thành thị -- những người sống ở thành thị
? Giữa nông thôn, thị thành với sự vật được chỉ có mối quan hệ như thế nào ?
? Hãy nêu tác dụng của cách diễn đạt này ?
Lấy vd giống như cách diên đạt như trên ?
Một tay anh ấy xây dựng lên cô đô.
Gọi hs đọc ghi nhớ sgk
Các em đã hiểu thế nào là hoán dụ vậy hoán dụ thường có bao nhiêu kiểu chúng ta cùng tìm hiểu qua mục II
- Gọi hs đọc các ví dụ a,b,c.
Phân câu hỏi cho các tổ thảo luận.
 Tổ1? Giữ bàn tay với sự vật mà nó biểu thị trong ví dụ a có mối quan hệ như thế nào ? 
 Tổ2? Ở vd b một và ba với số lượng mà nó biểu thị có mối quan hệ như thế nào ?
Tổ 3? Nêu mối quan hệ của từ đổ máu với hiện tượng mà nó biểu thị như thế nào ?
? Từ những ví dụ đã phân tích ở phần I, II, hãy liệt kê một số kiểu quan hệ thường được sử dụng để tọa phép hoán dụ ?.
Gọi hs đọc bài tập 1 ý a, b.
Gọi trả lời ý a, b
Gọi hs đọc bài tập 2.
Cho hs thảo luận 
Treo bảng phụ
Gv kết luận bằng kết quả trên bảng phụ làm sẵn.
Nghe
-Chú ý trên bảng phụ
-Đọc câu thơ
(Chú ý các từ in đậm)
-Nghe - Trả lời
 nhận xét
nghe -- trả lời 
 nhận xét
Nêu tác dụng cách diễn đạt trên.
Lấy vd : tay quần vợt, chân sút, đội quân tóc dài, bạch đầu quân.. 
 Đọc ghi nhớ sgk 
Nghe và ghi đề mục 
Đọc các ví dụ a,b,c.
Thảo luận theo 3 tổ trinh bày kết quả ở giấy lớn.
a) Bàn tay – một bộ phận của con người ð người lao đông( quan hệ bộ phận- toàn thể).
b) Một, ba – số lượng cụ thểðsố ít và số nhiều nói chung( quan hệ cụ thể - trừu tượng).
c) Đổ máu - dấu hiệu ðsự hi sinh mất mát nói chung( quan hệ dấu hiệu của sự vật).
-Dự vào viếc vừa phân tích nêu ra các kiểu hoán dụ.
Theo ghi nhớ sgk phần II
Đọc bài tập 1 ý a, b.
Lần lượt trả lời bài tập 1y a, b.
Đọc bài tập 2
Thảo luận – trinh bày kết quả thảo luận trên giấy khổ lớn.
 Quan sát kết quả trên bảng phụ của giáo viên.
4. Củng cố, dặn dò.
Yêu cầu hs
- Nhắc lại khái niệm hoán dụ và lấy ví dụ, nêu tác dụng của hoán dụ trong ví dụ đó.
- Về nhà học thuộc khái niệm và lấy ví dụ rồi chỉ ra phếp hoán dụ và mối quan hệ trong mỗi ví dụ : làm bài tập 3 còn lại sgk.