Giáo án Ngữ văn 6, tập 2 - Tiết 93, 94: Đêm nay Bác không ngủ

Tiết 93-94
Ngày soạn:
Ngày dạy:
 Văn bản: ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ
	 Minh Huệ
I-MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:Giúp học sinh
	-Cảm nhận được tình yêu thương lớn lao của Bác Hồ dành cho bộ đội, dân công và tình cảm của người chiến sĩ đối với Người.
	-Nắm được những nét đặc sắc trong nghệ thuật miêu tả, kể chuyện.
II-CHUẨN BỊ:
1.Giáo viên: Nghiên cứu SGK, SGV, ảnh tác giả.
	2.Học sinh: Học bài, xem bài mới
III-TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY-HỌC:
NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN
HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH
Tiết 1
HOẠT ĐỘNG 1 (5’)
²Khởi động
-Oån định
-Kiểm tra bài cũ
Bài mới
-Kiểm tra sỉ số lớp
HỎI:
1/Trong truyện thầy giáo Ha-men nói”.....khi một dân tộc rơi vào vòng...lao tù..”. Em hiểu như thế nào và có suy nghĩ gì về lời nói ấy?
2/Em có nhận xét gì về nét đặc sắc của nghệ thuật bài văn?
-Y/c HS nhận xét và bổ sung
-GV nhận xét và công bố điểm
Trong cuộc đời hoạt động của Bác Hồ có rất nhiều bài thơ nói về việc Bác không ngủ như Cảnh khuya, Không ngủ được,
-Ghi tựa bài lên bảng
-Báo cáo sỉ số
-Cá nhân trả lời:
1/Giá trị thiêng liêng, sức mạnh to lớn của tiếng nói dân tộc trong cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do. Phải biết yêu quý và giữ gìn, học tập để nắm vững tiếng nói của dân tộc mình.
 2/Truyện đã xây dựng thành công nhân vật thầy giáo Ha-men và chú bé Phrăng qua miêu tả ngoại hình, cử chỉ, lời nói và tâm trạng của họ.
 -HS nhận xét và bổ sung
-Lắng nghe
-Ghi tựa bài vào tập
HOẠT ĐỘNG 2 (’)
²Đọc và hiểu văn bản
I-TÌM HIỂU CHUNG.
1.Tác giả:
-Minh Huệ tên khai sinh là Nguyễn Thái, sinh năm 1927, quê ở tỉnh Nghệ An, làm thơ từ thời kháng chiến chống thực dân Pháp.
2.Hoàn cảnh sáng tác:Bài thơ dựa trên sự kiện có thực trong cuộc chiến dịch Biên giới cuối năm 1950, Bác Hồ trực tiếp ra mặt trận theo dõi và chỉ huy cuộc chiến đấu của bộ đội và nhân dân ta.
II-PHÂN TÍCH.
1.Cái nhìn và tâm trạng của anh đội viên đối với Bác Hồ.
-Thương yêu cảm phục trước tấm lòng yêu thương bộ đội của Bác.
-Sự bồn chồn lo cho sức khoẻ của Bác.
2.Hình tượng Bác Hồ.
-Hình dáng, tư thế:ngồi lặng yên bên bếp lửa, vẻ mặt trầm ngâm, ngồi đinh ninh.
-Cử chỉ, hành động:đốt lửa sưởi ấm cho chiến sĩ, đi dém chăn.
-Lời nói:
“Chú cứ việc đánh giặc
Bác thương đoànmau mau”.
ðtấm lòng yêu thương mênh mông, sâu nặng, chăm lo ân cần chu đáo đối với chiến sĩ và đồng bào
-Y/c HS đọc chú thích SGK
HỎI:Dựa vào chú thích hãy nêu vài nét sơ lược về:
+Tác giả?
+Hoàn cảnh sáng tác bài thơ?
-GV hướng dẫn học sinh đọc bài thơ:nhịp chậm, giọng thấp (Đoạn đầu), nhịp nhanh hơn, giọng lên cao hơn từ “Lần thứ bacùng Bác”, đọc chậm, mạnh như khẳng định một chân lí (Đoạn cuối)
-GV đọc mẫu một đoạn
-Y/c HS đọc tiếp bài thơ
-GV nhận xét về cách đọc bài thơ
HỎI:Bài thơ kể lại câu chuyện gì?
HỎI:Hoàn cảnh, thời gian, địa điểm diễn ra câu chuyện như thế nào? 
HỎI:Trong bài thơ có mấy nhân vật? Nhân vật trung tâm trong bài thơ là ai?
HỎI:Hình tượng Bác Hồ trong bài thơ được miêu tả qua cảm nghĩ của ai?
HỎI:bài thơ kể lại hai lần anh đội viên thức dậy nhìn thấy Bác không ngủ. Trong lần dậy thứ nhất, tâm trạng, cảm nghĩ của anh được thể hiện như thế nào?
HỎI:Biện pháp nghệ thuật nào đã được sử dụng?
HỎI:Em có nhận xét gì về câu thơ “Bóng Bác cao lồng lộng
Aám hơn ngọn lửa hồng”
Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Với biện pháp nghệ thuật đó có tác dụng gì?
HỎI:Qua các chi tiết đó đã toát lên tình cảm nào của anh đối với Bác?
HỎI:Từ sự xúc động đó, tâm trạng của anh còn thể hiện qua những chi tiết nào nữa?
HỎI:Tâm tư của anh đội viên trong lần thức dậy thứ ba được diễn tả bằng các chi tiết nào?
HỎI:Em có nhận xét gì về cấu tạo của lời thơ:
“Mời Bác ngủ Bác ơi!
Bác ơi! Mời Bác ngủ”
Có tác dụng gì trong việc thể hiện tâm trạng của người chiến sĩ?
HỎI:Em có nhận xét gì về từ láy “nằng nặc” có ý nghĩa gì?
HỎI:Em có nhận xét gì về lời thơ:”Lòng vui sướng ..cùng Bác”?
HỎI:Vì sao trong bài thơ không kể lần thứ hai?
HỎI:Qua cảm nghĩ của anh đội viên, hình ảnh Bác Hồ và tấm lòng của Bác được khắc hoạ sâu đậm như thế nào?
-GV treo tranh Bác Hồ (SGK)
HỎI:Hình ảnh Bác Hồ được hiện ra qua cái nhìn của anh đội viên được miêu tả như thế nào về:
+Hình dáng, tư thế?
+Cử chỉ, hành động?
+Lời nói?
HỎI:Qua các chi tiết đó, em có nhận xét gì về hình tượng Bác Hồ?
HỎI:Hãy cho biết vì sao trong đoạn kết nhà thơ lại viết:
“Đêm nay Bác không ngủ..
Bác là Hồ Chí Minh” ?
-Cá nhân đọc
-Cá nhân trả lời:
+Tác giả:Minh Huệ tên khai sinh là Nguyễn Thái, sinh năm 1927, quê ở tỉnh Nghệ An, làm thơ từ thời kháng chiến chống thực dân Pháp.
+Hoàn cảnh sáng tác:Bài thơ dựa trên sự kiện có thực trong cuộc chiến dịch Biên giới cuối năm 1950, Bác Hồ trực tiếp ra mặt trận theo dõi và chỉ huy cuộc chiến đấu của bộ đội và nhân dân ta.Năm 1951, tác giả ở Nghệ An gặp một người là bộ đội từ Việt Bác về và kể cho nhà thơ kỉ niệm được gặp Bác trong một đêm trên đường đi chiến dịch Biên giới, tác giả xúc động đã dựa vào đó để sáng tác bài thơ.
-Lắng nghe
-Lắng nghe
-Cá nhân đọc
-Lắng nghe.
-Cá nhân trả lời:kể về một đêm không ngủ của Bác Hồ trên đường đi chiến dịch trong kháng chiến chống thực dân Pháp.
-Cá nhân trả lời:
+Hoàn cảnh:trên đường đi chiến dịch, trời mưa lâm thâm, lạnh.
+Thời gian:một đêm khuya, từ lúc anh đội viên thức dậy lần đầu cho đến lúc anh thức dậy lần thứ ba để rồi thức luôn cùng Bác.
+Địa điểm:trong mái lều tranh xơ xác.
-Cá nhân trả lời:Bác Hồ và anh đội viên (chiến sĩ). Bác Hồ là nhân vật trung tâm được hiện lên qua cái nhìn, tâm trạng của anh chiến sĩ.
-Cá nhân trả lời:của anh đội viên.
-Cá nhân trả lời:
+Anh đội viên.anh nằm.
+Anh đội viênlửa hồng.
+Anh nằm lo..hoài.
-Cá nhân trả lời:biện pháp nghệ thuật so sánh.
-Cá nhân trả lời:so sánh, gợi sự lớn lao, vĩ đại (cao lồng lộng) nhưng hết sức gần gũi của Bác ðthể hiện tình cảm thân thiết và sự ngưỡng mộ của anh đội viên đối với Bác.
-Cá nhân trả lời:thương yêu, cảm phục trước tấm lòng yêu thương bộ đội của Bác Hồ.
-Cá nhân trả lời:”Thổn thức cảkhông?”ðlo lắng trong lòng vì sức khoẻ của Bác.
-Cá nhân trả lời:
+Anh hốt hoảng..phắc.
+Anh vội vàngngủ.
+Anh đội viên nhìnBác.
-Cá nhân trả lời:đảo trật từ từ, lặp các cụm từðsự thiết tha, năn nỉ của anh, sự bồn chồn, thấm thía tấm lòng mênh mông của Bác với nhân dân.
-Cá nhân trả lời:xin cho kì được.
-Cá nhân trả lời:niềm vui của anh được thức cùng Bác trong đêm Bác không ngủ.
-Cá nhân trả lời:anh đội viên nhiều lần tỉnh thức và lần nào cũng chứng kiến Bác không ngủ.Từ lần một đến lần ba, tâm trạng và cảm nghĩ của anh mới có sự biến đổi rõ rệt.
-Cá nhân trả lời:tấm lòng cao đẹp, ngồi êm lặng trong đêm, tâm trạng đang suy nghĩ, tấm lòng thương yêu rộng lớn.
-Quan sát tranh
-Cá nhân trả lời:
+Hình dáng, tư thế:ngồi lặng yên bên bếp lửa, vẻ mặt trầm ngâm, ngồi đinh ninh.
+Cử chỉ, hành động:đốt lửa sưởi ấm cho chiến sĩ, đi dém chăn.
+Lời nói:
“Chú cứ việc đánh giặc
Bác thương đoànmau mau”.
-Cá nhân trả lời:tình yêu thương, chăm sóc ân cần, tỉ mỉ của Bác đối với chiến sĩbộc lộ nỗi lòng, sự lo lắng đối với bộ đội và nhân dân,
-Cá nhân trả lời:đây chỉ là một đêm vô vàn những đêm không ngủ của Bác. Bác không ngủ vì lo việc nước, thương bộ đội, dân công,Bác là vị lãnh tụ của dân tộc,
HOẠT ĐỘNG 3 (10’)
III-TỔNG KẾT.
-Nội dung:Tấm lòng thương yêu sâu sắc, rộng lớn của Bác đối với bộ đội và nhân dân, thể hiện tình cảm yêu kính, cảm phục của người chiến sĩ đối với lãnh tụ.
-Nghệ thuật:thể thơ 5 chữ, có vần liền, kết hợp miêu tả, kể, biểu cảm
HỎI:Qua câu chuyện về một đêm không ngủ của Bác trên đường đi chiến dịch, bài thơ đã thể hiện điều gì?
HỎI:Bài thơ được làm theo thể thơ gì?
HỎI:Em có nhận xét gì về số tiếng, số dòng, cách gieo vần ở một khổ thơ và giữa hai khổ thơ?
HỎI:Tìm những từ láy trong bài và cho biết giá trị biểu cảm của một số từ láy mà em cho là đặc sắc?
-Cá nhân trả lời:Tấm lòng thương yêu sâu sắc, rộng lớn của Bác đối với bộ đội và nhân dân, thể hiện tình cảm yêu kính, cảm phục của người chiến sĩ đối với lãnh tụ.
-Cá nhân trả lời:thể thơ 5 tiếng (chữ)
-Cá nhân trả lời:
+Mỗi khổ 4 dòng
+Vần liền ở chữ cuối dòng 2 và dòng 3. Chữ cuối của dòng cuối mỗi khổ lại vần với chữ cuối của dòng đầu khổ tiếp theo (vần trắc).
-Cá nhân trả lời:lâm thâm, xơ xác, trầm ngâm, phăng phắc, nằng nặc, đinh ninh, lồng lộng, mơ màng, thầm thìðtăng giá trị biểu cảm, tình cảm và cảm xúc
HOẠT ĐỘNG 4
²Củng cố-Dặn dò
-Về nhà học bài và học thuộc lòng 5 khổ thơ đầu của bài thơ.
-Xem và chuẩn bị bài Aån dụ cần nắm:
+Khái niệm ẩn dụ, các kiểu ẩn dụ
+Tác dụng, phân tích ý nghĩa tác dụng của ẩn dụ.
+Biết tạo ra một số ẩn dụ.
-Nhận xét lớp học
-Nghe tiếp thu để chuẩn bị.