Giáo án Ngữ văn 6 - Tuần 24 - Bài 23 - Nguyễn Thị Bình - Trường THCS Trần Quốc Toản

TIẾNG VIỆT : HOÁN DỤ
I. Mục tiờu cần đạt : Giỳp học sinh
- Nắm được khỏi niệm hoỏn dụ, cỏc kiểu hoỏn dụ .
- Bứơc đầu biết phõn tớch tỏc dụng của hoỏn dụ.
II. Chuẩn bị 
 - GV :SGK, SGV ; Bảng phụ viết VD
 - HS : ễn tập kĩ bài cũ, đồ dựng học tập .
III. Tiến trỡnh tổ chức cỏc hoạt động dạy - học 
 1. Ổn định :
 2. Bài cũ : 
- Hãy tìm ẩn dụ trong câu ca dao sau và nêu ý nghĩa cảu ẩn dụ đó?
 Con cò ăn bãi rau răm
 Đắng cay chịu vậy, đãi đằng cùng ai?
 (Ca dao )
3/ Bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
HĐ 1 :Đề bài
- 
HĐ 2 :Tỡm hiểu đề
Cho học sinh thảo luận 3 phỳt tỡm hiểu yờu cầu của đề
? Đề bài thuộc phương thức biểu đạt nào?
? Tả nội dung gỡ?
? Cỏch viết: tả theo trỡnh tự nào?
HĐ 3 : ND tiến hành
Dành 5 phỳt cho học sinh đọc lại bài làm
? Yờu cầu 2 hs lờn bảng lập dàn bài?
GV nhận xột chung.
- GV hướng dẫn HS chữa lại những lỗi sai sút. 
- HS thảo luận
- HS trả lời : miờu tả
- HS trả lời : Loài cõy mà em thớch, sõn trường vào buổi sỏng 
- HS trả lời : Theo trỡnh tự thời gian, khụng gian .
- HS đọc lại bài
- HS lập : 2 HS lờn bảng .
HS lắng nghe.
HS tự sủa lỗi
II.Tỡm hiểu đề
- Phương thức: miờu tả (cảnh)
- Nội dung: Tả loài cõy mà em thớch, sõn trường vào buổi sỏng .
- Cỏch viết: Theo trỡnh tự thời gian, khụng gian.
III.Nội dung tiến hành:
1/ Phỏt bài :
2/ Dàn bài :Đó lập tiết trước
3/ Nhận xột chung:
a) Ưu điểm: Đa số HS nắm được phương thức làm bài, nội dung, cỏch viết.
- 1 số em diễn đạt tốt, cú tiến bộ nhiều 
- 1 số em dựng từ hay, sử dụng cỏc thao tỏc miờu tả hợp lý
b) Tồn tại: 
- Một vài em chưa đi vào trọng tõm yờu cầu của đề, diễn đạt cũn yếu, trỡnh bày bố cục chưa rừ, dựng từ chưa chớnh xỏc. 
- Một vài em viết sai lỗi chớnh tả.
4 /Chữa lỗi sai sút:
a) Lỗi dựng từ: 
- Bỏo động giờ ra chơi -> Bỏo hiệu 
- Sõn trường khụng cũn lộng lẫy nữa -> sõn trường khụng cũn nhộn nhịp ồn ào .
- Rế cõy ngoằn nghoốo như những con rắn khổng lồ. -> Rế cõy ngoằn ngoốo như những con rắn khổng lồ.
b) Lỗi chớnh tả:
- Sụn sao -> xụn xao
- Chăn chỳc -> chen chỳc
- Ngồi sõn trường -> ngoài sõn trường.
4. Củng cố : Muốn làm bài văn tả cảnh tốt, ta cần phải làm gỡ?
5. Dặn dũ :Học bài; Chuẩn bị: “Tập làm thơ 5 chữ”
* Rút kinh nghiợ̀m: HS tự sửa lỗi và kiểm tra chộo bài của nhau.
.	......................
	......................
	......................
Văn bản: Lượm
 (Tố Hữu)
 Mưa 
 (Trần Đăng Khoa) 
I. Mục tiờu cần đạt :Giỳp học sinh
Giúp HS cảm nhận được vẻ đẹp hồn nhiên, vui tươi, trong sáng của hình ảnh Lượm ; í nghĩa cao cả về sự hi sinh của nhân vật, nghệ thuật miêu tả nhân vật kết hợp với kể và biểu hiện cảm xúc.
Thấy tài năng quan sát, miêu tả trận mưa rào mùa hè ở nông thôn miền Bắc VN qua cái nhìn và cảm nhận của một thiếu niên 9-10 tuổi.
- Luyện kĩ năng đọc diễn cảm thơ, quan sát cảnh vật thiên nhiên, kĩ năng tìm hiểu và phân tích ý nghĩa các từ láy, các loại hoán dụ và đối thoại trong thơ tự sự.
 II. Chuẩn bị 
 - GV : Nghiờn cứu sgk, sgv, đụ̀ dùng dạy học , ra đề cho HS tập núi.
 - HS : Học bài cũ,chuẩn bị bài mới 
III. Tiến trỡnh tổ chức cỏc hoạt động dạy - học 
 1. Ổn định :
 2. Bài cũ : 
- Đọc thuộc lòng và diễn cảm bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ”.
- Nờu giỏ trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
 3. Bài mới 
 Thiếu nhi Việt Nam, trong các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, tiếp bước cha anh, người nhỏ chí lớn, trung dũng kiên cường mà vẫn luôn hồn nhiên, vui tươi. Lượm là một trong những em bé - đồng chí nhỏ như thế.
 Lượm
 (Tố Hữu)
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
Hoạt động 1: Đọc -tỡm hiểu chung .
? Dựa vào hiểu biết em hóy nờu sự hiểu biết của em về tỏc giả Tố Hữu ?
- GV nhấn mạnh một số điểm
? Bài thơ sỏng tỏc khi nào?
* GV hướng dẫn HS đọc bài thơ:
- Giọng vui tươi, sôi nổi, nhí nhảnh ở đoạn đầu và đoạn điệp khúc cuối cùng .
- Giọng đối thoại giữa 2 chú cháu.
- Giọng ngắt ngừng ở những câu thơ đặc biệt 2 tiếng.
* GV đọc mấu – gọi HS đọc
*GV nhận xột .
? Bài thơ được viết theo thể thơ nào, em có nhận xét gì về nhịp thơ ?.
GV: Đây là một thể thơ tự sự, giống như bài Đêm nay Bác không ngủ. Ngôi kể thứ 3, nhưng khác ở chỗ, ở bài Lượm, tác giả vừa là người kể chuyện vừa là nhân vật trực tiếp liên quan đến nhân vật chính.
? Theo em bố cục của bài thơ như thế nào?
Hoạt động 2: Đọc - tỡm hiểu văn bản .
- GV cho HS đọc đoạn đầu .
?Hoàn cảnh gặp gỡ giữa Lượm với nhà thơ có gì đáng chú ý?
- Đoạn thơ gợi lên trước mắt người đọc hình ảnh chú bé Lượm như thế nào (hỡnh dỏng , trang phục ....)?
 ? Em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả Lượm trên các phương diện: Quan sát và tưởng tượng?
? Đặc sắc trong cách dùng từ?
? Đường vàng là con đường như thế nào?
?Hình ảnh so sánh Lượm với con chim chích nhảy trên đường vàng đẹp và hay ở chỗ nào?
?Những lời thơ miêu tả Lựơm như thế đã làm nổi rõ hình ảnh Lượm với những đặc điểm nào?
? Ngôn ngữ đối thoại của hai chú cháu có gì đáng chú ý?
- GV cho HS đọc đoạn hai .
? Những lời thơ nào miêu tả Lượm đang làm nhiệm vụ?
? Theo em, lời thơ nào gây ấn tượng nhất cho em?
? Em có n.xét gì về cách dùng từ của t/ giả?
GV: Câu hỏi tu từ
 Sợ chi hiểm nghèo?
phần nào nói lên khí phách kiên cường, dũng cảm của Lượm – một chỳ bộ. 
? Cái chết của Lượm được miêu tả ntn?
? H/ ảnh Lượm bất ngờ trúng đạn ngã xuống nằm trên đồng lúa gợi cho em cảm xúc gì?
GV: Cái chết có đổ máu nhưng lại được miêu tả như một giấc ngủ bình yên của trẻ thơ giữa cánh đồng quê hương thơm hương lúa.
? Tình cảm và tâm trạng của tác giả khi trở về sự hi sinh của Lượm như thế nào?
? Nêu ý nghĩa của đoạn thơ điệp khúc này?
Hoạt động 3:Tổng kết
? Bài thơ đó sử dụng những biện phỏp nghệ thuật nào?
? Em cảm nhận được những ý nghĩa nội dung sâu sắc nào từ bài thơ?
GV gọi HS đọc 
ghi nhớ
- HS nờu : Là nhà cỏch mạng và nhà thơ lớn
- HS trả lời : Năm1949, trong thời kỳ khỏng chiến chống Phỏp .
- HS đọc .
- HS nhận xột .
- HS trả lời : thể thơ 4 tiếng, nhịp 2/2 .
- HS trả lời : 3 phần 
+ Năm khổ thơ đầu: Cuộc gặp gỡ tình cờ giữa nhà thơ và Lượm.
+ Bảy khổ giữa: Chuyến công tác và sự hi sinh anh dũng của Lượm.
+ Hai khổ cuối: Hình ảnh Lượm sống mãi với non sụng và đất nước. 
- HS đọc
- HS trả lời.
- HS trao đổi cặp
- HS trả lời : Tác giả quan sát trực tiếp bằng mắt nhìn và tai nghe
- Từ láy gợi hình có tác dụng gợi tả hình ảnh Lượm nhỏ nhắn, nhanh nhẹn, vui tươi và nhí nhảnh, nghịch ngợm.
- HS trả lời : Đường vàng không còn là hình ảnh hoàn toàn cụ thể mà còn là con đường trong hồi tưởng nhà thơ. Đó là con đường cát vàng, con đường nắng vàng, con đường bên cánh đồng lúa vàng, con đường hàng Bè ngập đầy lá vàng...
- HS trả lời : Có gía trị gợi hình (Tả rất đúng về hình dáng Lượm: Nhỏ nhắn, hiếu động, tươi vuigiữa không gian cánh đồng lúa vàng). Ngoài ra nó còn có giá trị biểu cảm thể hiện tình cảm yêu mến của nhà thơ đối với Lượm.
- HS trả lời : Tự nhiờn, chõn thực, nhanh nhẹn ...
- HS trả lời: cuộc trò chuyện ngắn ngủi nhưng rất gần gũi, thân mật giữa hai chú cháu.
- HS đọc .
- HS dựa vào sgk và chỉ ra : Bỏ thư vào bao;Vụt qua mặt trận ;Đạn bay vèo vèo ;Thư đề “Thượng khẩn” ;Ca lô chú bé ; Nhấp nhô trên đồng ...
- HS trả lời :Vụt qua mặt trận ;Đạn bay vèo vèo
- HS trả lời : dựng cỏc động từ và tớnh từ
- HS trả lời :
+ Một dòng máu tươi
+ Cháu nằm trên lúa
+Tay nắm chặt bông
+Lúa thơm mùi sữa
+Hồn bay giữa đồng...
- HS trả lời :Lượm ngã ngay trên đất quê hương... Hương thơm của lúa cũng như hương của dòng sữa mẹ đưa em vào giấc ngủ vĩnh hẵng. Linh hồn bé nhỏ và anh hùng ấy đã hoá thân vào non sông đất nước.
- HS trả lời : Ngạc nhiên, bàng hoàng, đau đớn, nghẹn ngào.
- Khẳng định Lượm vẫn sống mói với đất nước, trong lũng mọi người
*HS trả lời :
- Trong thơ cú thể kết hợp miờu tả + biểu cảm.
- Thể thơ 4 tiếng, gieo vần cuối cõu.
- Cú thể dựng nhiều từ lỏy và cầu trỳc cõu đặc biệt gợi hỡnh biểu cảm.
*HS trả lời :
- Khắc họa hỡnh ảnh đẹp của một em bộ liờn lạc.
- Biểu hiện tỡnh cảm quớ mến và cảm phục của tỏc giả.
- Ước vọng hũa bỡnh cho trẻ em.
- HS đọc ghi nhớ.
I. Đọc - tỡm hiểu chung 
 1/ Tỏc giả :
- Tố Hữu tên là Nguyễn Kìm Thàmh, (1920- 2002) -Quê ở : Thừa Thiên Huế, - Là mhà cách mạng, nhà thơ lớn của thơ ca hiện đại VN.
1/ Tỏc phẩm :
a/ H/cảnh sỏng tỏc : 1949 
b/ Thể thơ : 4 tiếng, nguồn gốc ở thể vè dân gian, nhịp thơ 2/2 chẵn, ngắn rất thích hợp với lối kể chuyện.
c/ Bố cục : 3 phần 
II . Đọc - tỡm hiểu vb .
1. H/ ảnh Lượm trong lần gặp gỡ tình cờ với t/g:
- Hoàn cảnh: "Huế đổ máu" - >Trong hoàn cảnh chiến đấu chống thực dân Pháp.
- Hình dáng: Loắt choắt,chân thoăn thoắt, đầu nghênh ngênh, cười híp mí, má đỏ bồ quân.
- Trang phục: 
Cái xắc xinh xinh 
Ca lô đội lệch 
- Cử chỉ:
 Mồm huýt sáo vang 
 Như con chim chích
 Nhảy trên đường vàng
Lời nói: 
 Cháu đi liên lạc 
 Vui lắm chú à
 Ở Đồn Mang Cá
 Thích hơn ở nhà
ị Tác giả quan sát trực tiếp Lượm bằng mắt nhìn và tai nghe.Do đó Lượm được miêu tả rất cụ thể, sống động.
ị Hồn nhiên, nhanh nhẹn, yêu đời.
2. H/ ảnh Lượm trong chuyến đi liên lạc:
* Lượm đang làm n/vụ:
- Bỏ thư vào bao
- Vụt qua mặt trận
 - Đạn bay vèo vèo
- Thư đề “Thượng khẩn”
- Ca lô chú bé 
- Nhấp nhô trên đồng ...
ị Động từ ô vụt ằ, tính từ ô vèo vèo ằ , miêu tả chính xác hành động dũng cảm của Lượm và sự ác liệt của chiến tranh.
* Cái chết của Lượm:
- “Hồn bay .đồng”
=>Cái chết của Lượm gợi cho người đọc vừa xót thương, vừa cảm phục. Một cái chết dũng cảm nhưng nhẹ nhàng thanh thản. Sự hi sinh thiờng liờng, cao cả, linh hồn đó húa thõn vào thiờn nhiờn đất nước .
III.Tổng kết:
1/ Nghệ thuật :
2/Nội dung :
* Ghi nhớ. ( SGK/77)
4. Củng cố : Nhắc lại hỡnh ảnh Lượm .
5. Dặn dũ : 
-Đọc thuộc lũng và diễn cảm bài thơ.
-Viết đoạn văn về cảm nhận của em qua hỡnh ảnh Lượm?
* Rút kinh nghiợ̀m: Tập trung làm rừ giỏ trị và tỏc dụng của cỏc cõu đặc biệt :Ra thế ; Lượm ơi! .... 
	......................
	......................
	......................
 Mưa 
 (Trần Đăng Khoa) 
 (TỰ HỌC Cể HƯỚNG DẪN )
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
HĐ 1 :Đọc – tỡm hiểu chung
- GV cho HS đọc giới thiệu SGK
GV đọc mẫu và cho HS đọc
- Gọi HS đọc
- Bài thơ làm theo thể thơ gì?
- Bài thơ tả cảnh mưa vào mùa nào? Thuộc vùng nào?
? Bài thơ miờu tả cơn mưa theo trỡnh tự nào ?
HĐ 2 :Đọc – tỡm hiểu VB
? Bức tranh đú được miờu tả qua những phương diện nào?
? Tỡm những nột tiờu biểu về hỡnh dỏng hoạt động của sự vật trước cơn mưa ? 
? Chỉ ra cỏi hay, cỏi độc đỏo trong phộp nhõn hoỏ trờn ?
? Tg đã miêu tả mỗi sự vật rất nổi bật, tiêu biểu, rõ từng nét riêng về hình dáng, hành động trong cơn mưa?
? TG đó sử dụng nghệ thuật tiờu biểu nào?
? Gần hết bài thơ chỉ miờu tả thiờn nhiờn đến cuối bài thơ mới xuất hiện hỡnh ảnh con người được đặt trong sự tương phản thế nào ? ( cảnh - người )
? Biện phỏp n/ thuật ?
? Em nhận xột ý nghĩa của hỡnh ảnh đú ?
- HS đọc và nờu
- HS lắng nghe
- HS đọc
- HS trả lời : tự do
- HS trả lời : Cảnh thiên nhiên, cảnh trận mưa rào mùa hạ ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ.
- Trỡnh tự thời gian :
+ Từ đầu... trọc lốc: Quang cảnh lỳc sắp mưa.
+ Tiếp... cõy lỏ hả hờ: Cảnh trong cơn mưa
+Cũn lại: Hỡnh ảnh con 
người trong cơn mưa
- HS trả lời : Hỡnh dỏng, động tỏc của nhiều loài vật và cảnh vật
- HS trả lời : Mối trẻ;Bay cao ;Gà con ;Ẩn nấp ; ễng mặt trời ; Mặc ỏo giỏp đen ra trận...
- HS trả lời : Tạo cảnh
 tượng một cuộc ra trận dữ dội với khớ thế mạnh mẽ khẩn trương của đoàn quõn.
- HS trả lời ngắn gọn : Mưa, rào rào, ù ù, rơi lộp bộp, cóc nhảy 
- HS trả lời : Nhõn hoỏ.
- HS trả lời :
Bố em đi cày về
Đội sấm
Đội chớp
Đội cả trời mưa 
 - HS trả lời : ẩn dụ)
- HS trả lời :Tư thế con ngời bao trựm tất cả
I . Đọc – tỡm hiểu chung :
1/ Tỏc giả :
- Trần Đăng Khoa sinh năm 1958 
-Quê Nam Sách - Hải Dương 
- Hiện đang công tác ở tạp chí Quân đội.
2/ Tỏc phẩm :
- Bài thơ sáng tác năm 1967 rỳt từ tập " Gúc sõn và khoảng trời"
-Thể thơ tự do, các câu văn ngắn.
- Bài thơ tả cảnh thiên nhiên, cảnh trận mưa rào mùa hạ ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ.
II. Đọc – tỡm hiểu VB
1/ Bức tranh thiờn nhiờn trước và trong cơn mưa:
-Cảnh trước khi mưa: Đàn mối bay ra, mối trẻ, mối già, đàn kiến tránh mưa, bầu trời đầy mây đen, cây mía múa gươm.
=> Tạo cảnh
 tượng một cuộc ra trận dữ dội với khớ thế mạnh mẽ khẩn trương của đoàn quõn.
- Cảnh trong khi mưa: Mưa, rào rào, ù ù, rơi lộp bộp, cóc nhảyị Từng sự vật đều được tả chính xác ở nét nổi bật nhất, rất phù hợp với chúng kể cả về hình dáng và trong hoạt động.
2/ Hỡnh ảnh con người:
- Con người mới xuất hiện trên cái nền thiên nhiên dữ dội, hựng vĩ.
=> Hỡnh ảnh được xõy dựng theo lối ẩn dụ, khoa trương
=> Dựng lờn hỡnh ảnh con ngươỡ cú tầm vúc lớn lao và tư thế hiờn ngang, sức mạnh to lớn cú thể sỏnh với thiờn nhiờn vũ trụ.
4. Củng cố : Nhắc lại hỡnh ảnh con người .
5. Dặn dũ : 
-Viết đoạn văn về cơn mưa em đó được chứng kiến sau khi húc xong bài
 “ Mưa” – Trần Đăng Khoa.
- Chuẩn bị bài “Hoỏn dụ”
* Rút kinh nghiợ̀m: Đi vào tỡm hiểu cỏc cơ quan cảm giỏc được sử dụng trong bài thơ. Việc sử dụng đem lại hiệu quả.
	......................
	......................