Giáo án Ngữ văn 7, tập 2 - Ca Huế trên sông Hương

Bài 28- tiết 113
 VĂN BẢN: CA HUẾ TRÊN SÔNG HƯƠNG
	 - Hà Ánh Minh - 
A- Mục tiêu cần đạt:
1.Kiến thức
Qua bài học, học sinh:
- Thấy được vẻ đẹp một sinh hoạt văn hoá ở cố đô Huế, một vùng dân ca phong phú về nội dung, giàu có về làn điệu với những con người rất đỗi tài ba.
2. kĩ năng
- Biết cách phân tích văn bản giới thiệu về một nét đẹp văn hoá xã hội. 
3. Thái độ	
- Xác định được ý thức trách nhiệm, yêu quý trân trọng, góp phần giữ gìn và phát huy những di sản văn hoá phi vật thể của dân tộc. 
B. Chuẩn bị của thầy và trò
1. Giáo viên
- Giáo án
- SGK Ngữ văn 7 tập 2
- Bảng phụ
2. Học sinh
- Bài soạn
- SGK Ngữ văn 7 tập 2
C. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học
1. Ổn định tổ chức
 Sĩ số 7c:
2. Kiểm tra bào cũ
Câu hỏi: Nêu giá trị nội dung, nghệ thuật của truyện ngắn “ Những trò lố hay là Varen và Phan Bộ Châu”
Trả lời: Bằng giọng văn sắc sảo, hóm hỉnh và khả năng tượng , hư cấu “ Những trò lố hay là Varen và Phan Bộ Châu” đã khắc họa được hai nhân vật có tính chất đại diện cho hai lực lượng xã hội hoàn toàn đối lập nhau ở nước ta thời kì Pháp thuộc; Varen gian tá, lố bịch, đại diện cho thực dân Pháp, đại diện cho thực dân Pháp phản động ở Đông Dương; Phan Bội Châu kiên cường, bất khuất, xứng đáng là “bậc anh hùng, vị thiên sứ, đấng xả thân vì độc lập”, tiêu biểu cho khí phách dân tộc Việt Nam. 
3. Bài mới 
* Vào bài: 
Các em đã từng đến Huế bao giờ chưa ? Nếu chưa từng đặt chân lên mặt đất cổ kính, đẹp kì diệu này thì qua phim ảnh, sách báoem có thể kể vài nét cảm nhận của em về xứ Huế cho cô và các bạn cùng biết
 Như chúng ta đã biết : Cố đô Huế được UNESCO công nhận là di sản văn hoá thế giới. Xứ Huế còn được biết đến với những danh lam thắng cảnh làm mê lòng du khách như Sông Hương , Núi Ngự, Cầu Tràng Tiền, Chùa Thiên Mụ......, với những lễ hội ...... Ngoài ra Huế còn nổi tiếng với những sản phẩm văn hoá độc đáo và đa dạng mà ca Huế là một trong những sản phẩm độc đáo ấy . Vậy để hiểu rõ hơn về nét đẹp ca Huế, chúng ta cùng nhau vào bài học ngày hôm nay.
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
Hoạt động 1
Hỏi: Hãy nêu vài nét tiêu biểu về tác giả ?
HS: Suy nghĩ, trả lời
Hỏi: Văn bản được đăng trên báo nào ? 
HS: Đăng trên báo “ Người Hà Nội”
Hỏi: Nhan đề “Ca Huế trên sông Hương”, Vậy em hiểu ca Huế là gì ?
GV: Hướng dẫn đọc
 Đọc chậm rãi, to , rõ ràng , mạch lạc, thể hiện niềm tự hào tha thiết với Huế.
GV: Đọc mẫu một đoạn 
GV: Gọi học sinh đọc
HS: Đọc
GV: Nhận xét cách đọc
Hỏi: “Ca Huế trên sông Hương” thuộc kiểu văn bản gì ?
HS: Kiểu văn bản: Nhật dụng
GV: Đâu là nội dung nhật dụng ?
HS: Phản ánh một nét đẹp trong văn hoá truyền thống của cố đô Huế: Ca Huế trên sông Hương.
Hỏi: Văn bản được viết theo thể loại gì ?
HS: Thể loại: Bút kí
Hỏi: Hãy xác định bố cục của văn bản, nêu nội dung từng phần? 
HS: + P1:Từ đầu đến Lí hoài nam: Giới thiệu chung về Huế- Cái nôi của dân ca.
+P2: Còn lại: Những đặc sắc của ca Huế.
Hỏi: Theo em, phương thức biểu đạt trong văn bản là gì ?
HS: Phương thức:
+ P1: Nghị luận, chứng minh
+ P2: Miêu tả, biểu cảm
Hoạt động 2
GV: Gọi học sinh đọc đoạn 1
Hỏi: Xứ Huế nổi tiếng về nhiều thứ, nhưng ở đây , tác giả chú ý đến sự nổi tiếng nào của Huế?
HS: Dân ca Huế
Hỏi: Tại sao tác giả quan tâm đến dân ca Huế?
HS:- Huế là một trong những cái nôi dân ca nổi tiếng ở nước ta.
GV: Hãy thống kê các làn điệu ca Huế, đặc điểm của từng làn điệu?
HS:
Các làn điệu ca Huế
Đặc điểm
- Chèo cạn, bài thai, hò đưa linh:
- Hò giã gạo , ru em, giã vôi , giã điệp, bài chòi, bài tiệm, nàng vung:
- Hò lơ, hò ô, xay lúa, hò nện:
- Các điệu Nam: Nam ai , nam bình, quả phụ , tương tư khúc, hành vân
- Tứ đại cảnh:
- Các điệu lí: Lí con sáo, lí hoài nam , lí hoài xuân.
Buồn bã
- Náo nức, nồng hậu tình người.
- Gần gũi với dân ca Nghệ Tĩnh.
- Buồn man mác, thương cảm, bi ai.
- Không vui , không buồn.
Hỏi: Qua đó em có nhận xét gì các làn điệu ca Huế?
HS: - Các làn điệu phong phú và đa dạng, sâu sắc, thấm thía về nội dung tình cảm.
Hỏi: Qua các làn điệu ca Huế, người dân Huế muốn thể hiện điều gì?
HS: Thể hiện đời sống nội tâm của con người
GV: Trong cuộc sống lao động và sản xuất , những câu hò , điệu lí sẽ giúp con người bớt mệt nhọc, giúp phấn chân tinh thần. Dân ca mang đậm bản sắc tâm hồn và tài hoa ở mỗi vùng đất.Huế là một trong những cái nôi dân ca nổi tiếng ở nước ta.
GV: Không chỉ phong phú về làn điệu, ca Huế còn được chú ý bởi sự phong phú về các nhạc cụ dùng trong Ca Huế.
Hỏi: Em hãy thống kê các nhạc cụ dùng trong ca Huế?
HS: Đàn tranh, đàn nguyệt , tì bà, nhị , đàn tam, đàn bầu, sáo, cặp sanh.
Hỏi: Qua đó, tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? 
HS:
GV: Dùng biện pháp liệt kê kết hợp với những lời giải thích bình luận.
GV: Ca Huế đa dạng và phong phú đến nỗi khó nhớ hết tên các làn điệu, các nhạc cụ .Mỗi làn điệu lại có những vẻ đẹp riêng ẩn chứa vẻ đẹp của tâm hồn Huế làm nên giá trị của một nền văn hoá đặc sắc, đậm chất dân tộc.
Hỏi: Bên cạnh cái nôi dân ca Huế, em còn biết những vùng dân ca nổi tiếng nào của nước ta?
HS: Suy nghĩ,trả lời
GV chuyển ý: Bên cạnh dân ca Huế, nước ta còn có :dân ca quan họ Bắc Ninh, dân ca đồng bằng Bắc Bộ, 
dân ca các dân tộc miền núi phía Bắc và Tây Nguyên. Vậy dân ca Huế có nét độc đáo, riêng biệt gì so với các làn điệu dân ca khác 
GV: Hãy theo dõi vào đoạn 2
Hỏi: Cách thức biểu diễn : Dàn nhạc, ca công, nhạc công mang những đặc điểm gì?
HS: 
GV: + Các ca công còn rất trẻ, nam mặc áo dài the, quần thụng, dầu đội khăn xếp, nữ mặc áo dài, khăn đóng duyên dáng.
+ Các nhạc công dùng các ngón đàn trau truốt như ngón nhấn, mổ, vỗ , vả, bấm, day, chớp , búng, ngón phi , ngón rãi.
+Dàn nhạc:Tiếng đàn lúc khoan lúc nhặt làm nên tiết tấu xao động tận đáy hồn người.
Hỏi: Qua đó em có nhậ xét gì về trang phục và cách thức biểu diễn ?
HS: Thanh lịch, tinh tế, mang đậm tính dân tộc
GV chuyển : Cách biểu diễn độc đáo đòi hỏi phải có cách thưởng thức đặc biệt
Hỏi: Nghe ca Huế được diễn ra trong khung cảnh thời gian, không gian như thế nào? 
HS: 
 + Thời gian: Đêm , màn sương dày đặc, thành phố lên đèn như sao sa.
+ Không gian: Con thuyền bồng bềnh trôi trên dòng sông trăng gợn sóng.
Hỏi: Quang cảnh sông nước ở đây như thế nào?
HS: Quang cảnh sông nước đẹp huyền ảo , thơ mộng
Hỏi: Cách thưởng thức ở Đây có gì đặc biệt?
HS:
GV: Nghe và nhìn trực tiếp ca công biểu diễn
Hỏi: Em có nhận xét gì về cách thưởng thức ca Huế? 
HS:
Hỏi: Đoạn văn trên tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ?
HS: Dùng phép liệt kê dẫn chứng , miêu tả kết hợp với biểu cảm
GV: Cã thÓ nãi ®©y lµ mét thó th­ëng thøc ©m nh¹c rÊt sµnh ®iÖu, tao nh· vµ ®Æc biÖt v× chØ cã vua chóa míi cã ®ñ ®iÒu kiÖn tæ chøc nh÷ng ®ªm ca HuÕ nh­ thÕ. Ngµy nay chóng ta cã ®­îc may m¾n ®Ó th­ëng thøc vµ c¶m nhËn nÒn d©n ca ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc nµy...
GV: Các em hãy quan sát bức tranh “Thuyền rồng trên sông Hương”, em có cảm nhận gì về bức tranh này?
HS:
GV: Bức tranh là hình ảnh cây cầu bắc ngang dòng sông Hương, trên dòng sông thơ mộng là hình ảnh chiếc thuyền rồng, nơi mà mọi người biểu diễn và thưởng thức ca Huế. Thưởng thức ca Huế trên một con thuyền rồng , trên dòng Hương Giang thơ mộng khác hẳn cách thưởng thức ca nhạc trên sân khấu hay qua băng đĩa. Giữa người chơi và người thưởng thức có mối quan hệ giao hoà thuyệt đối, sự gần gũi cộng hưởng kết hợp với cảnh sông nước mênh mông mới thấy hết cái hay của ca Huế.Rõ ràng, ca Huế đã đạt tới vẻ đẹp hoàn thiện trong cách chơi và cách thưởng thức.
Hỏi: Theo dõi đoạn “ Ca Huế được hình thành......quyến rũ” cho biết Ca Huế được hình thành từ đâu?
HS:
GV: Kết hợp giữa nhạc dân gian và nhạc cung đình
+ Nhạc dân gian: Là các làn điệu dân ca, những điệu hò, điệu lí..... bắt nguồn trong cuộc sống lao động , sinh hoạt của con người , nên thường sôi nổi , lạc quan , vui tươi.
+ Nhạc cung đình, nhã nhạc: Là nhạc dùng trong những buổi lễ tôn nghiêm trong cung đình của vua chúa, nơi tôn miếu của triều đình phong kiến, thường có sắc thái trang trọng , uy nghi.
Hỏi: Theo em, ca Huế có những nét đẹp nào ?
HS: Ca Huế vừa sôi nổi, vừa sang trọng, uy nghi
GV: Thảo luận nhóm trong 2 phút
Tại sao có thể nói: Nghe ca Huế là một thú tao nhã?
HS: Thảo luận
GV: Ca Huế khiến người nghe quên cả không gian, thời gian , chỉ còn thấy tình người. Ca Huế làm giàu tâm hồn con người, hướng tâm hồn đến những vẻ đẹp của tình người xứ Huế. Ca Huế mãi mãi quyến rũ bởi vẻ đẹp huyền diệu, sang trọng , thanh tao của nó.ca Huế mã quyến rũ người nghe bởi vẻ đẹphuyền diệu, sang trọng, tao nhã, duyên dáng
từ nội dung đến hình thức, từ cách biểu diễn đến cách thưởng thức, từ ca công đến nhạc công, từ giọng ca đến cách trang điểm, ăn mặc.
Do đó, có thể nói : Nghe ca Huế là một thú tao nhã.
GV: Em có cảm nhận gì về bức tranh Đại nội- Huế
Hỏi: Qua văn bản này, em hiểu gì thêm về vẻ đẹp của xứ Huế ? Qua đó em có tình cảm gì với xư Huế ?
Hoạt động 3
 Hỏi: Thành công nghệ thuật của Văn bản là gì?
HS: Suy nghĩ, trả lời
GV: 
- Liệt kê kết hợp giải thích, bình luận. 
- Miêu tả đặc sắc, gợi hình, gợi cảm, chân thực.
Hỏi: Nêu nội dung chính của văn bản ?
HS: Suy nghĩ, trả lời
GV:
- Huế nổi tiếng với các làn điệu dân ca và âm nhạc cung đình.
 - Ca Huế là hình thức sinh hoạt văn hoá thanh lịch, tao nhã.
 - Một sản phẩm tinh thần đáng trân trọng, cần được bảo tồn và phát triển.
I. Tác giả-tác phẩm
1.Tác giả
- Hà Ánh Minh.
2. Tác phẩm
- Đăng trên báo “ Người Hà Nội”
- Dân ca Huế nói riêng và vùng Thừa Thiên nói chung. Là một sinh hoạt văn hoá độc đáo của cố đô Huế.
- Kiểu văn bản: Nhật dụng.
- Phản ánh một nét đẹp trong văn hoá truyền thống của cố đô Huế: Ca Huế trên sông Hương. 
- Thể loại: Bút kí
- Bố cục:Hai phần: 
+ P1:Từ đầu đến Lí hoài nam: Giới thiệu chung về Huế- Cái nôi của dân ca.
+P2: Còn lại: Những đặc sắc của ca Huế.
- Phương thức:
+ P1: Nghị luận, chứng minh
+ P2: Miêu tả, biểu cảm
II. Phân tích
1. Huế- cái nôi của dân ca
- Các làn điệu phong phú và đa dạng, sâu sắc, thấm thía về nội dung tình cảm.
-Thể hiện đời sống nội tâm của con người.
2. Những đặc sắc của Huế
- Cách thức biểu diễn
+ Ca công:
+ Nhạc công:
+ Dàn nhạc: 
ð Thanh lịch, tinh tế, mang đậm tính dân tộc
- Cách thưởng thức:
+ Thời gian: .
+ Không gian:
. Quang cảnh sông nước đẹp huyền ảo , thơ mộng.
ð Cách thưởng thức độc đáo
- Dùng phép liệt kê dẫn chứng , miêu tả kết hợp với biểu cảm
- Kết hợp giữa nhạc dân gian và nhạc cung đình.
- Ca Huế vừa sôi nổi, vừa sang trọng, uy nghi
- Nghe ca Huế là thú vui tao nhã
III. Tổng kết
1. Nghệ thuật
- Liệt kê kết hợp giải thích, bình luận. 
- Miêu tả đặc sắc, gợi hình, gợi cảm, chân thực.
2. Nội dung
 - Huế nổi tiếng với các làn điệu dân ca và âm nhạc cung đình.
 - Ca Huế là hình thức sinh hoạt văn hoá thanh lịch, tao nhã.
 - Một sản phẩm tinh thần đáng trân trọng, cần được bảo tồn và phát triển.
4. Củng cố
Bài tập: Chon câu trả lời em cho là đúng nhất 
Câu 1: Nội dung chính của văn bản “ca Huế trên sông Hương” là gì?
A: Ca ngơị vẻ đẹp của phong cảnh Huế.
B: Ca ngơị vẻ đẹp của một hình thức sinh hoạt văn hoá ở cố đô Huế.
C: Ca ngợi vẻ đẹp của những cô gái Huế.
Câu 2 : Ca Huế được hình thành từ đâu ?
A. Nhạc dân gian
B. Nhạc cung đình
C. Nhạc thính phòng
D. Cả A và B đều đúng
Câu 3: Nghệ thuật chính của văn bản “ca Huế trên sông Hương” là:
A. Liệt kê
B. Miêu tả
C. Bình luận
D . Cả A, B, C đều đúng
5. Dặn dò
- Học thuộc ghi nhớ, nắm chắc nội dung văn bản , hiểu biết thêm những nét độc đáo của ca Huế.
- Sưu tầm thêm những làn điệu dân ca mà em biết.
- Soạn văn bản: Quan Âm Thị Kính.
6. Rút kinh nghiệm
............................................................................................................................................................................................................................................