Giáo án Ngữ văn 7, tập 2 - Ca Huế trên sông Hương - Lê Thị Bích Ngọc

Người soạn: Lê Thị Bích Ngọc
Ngày soạn : 21/11/2009
Bài 28 - Tiết 113 Ca huế trên sông hương
Hà ánh minh
 Mục tiêu bài học:
 Sau bài học ,học sinh cần đạt được:
1/Về kiến thức:
Cảm nhận được vẻ đẹp của một sinh hoạt văn hoá ở cố đô huế - Một vùng dân ca phong phú về nội dung ,giàu có về làn điệu; với những con người rất đỗi tài hoa.
2/ Về kỹ năng:
Rèn luyện kỹ năng đọc, tìm hiểu và phân tích văn bản nhật dụng (bút ký ) giới thiệu một sinh hoạt văn hoá ở một vùng đất nước.
3/ Về thái độ: 
Yêu mến, trân trọng, tự hào có cảnh đẹp cố đô huế nói riêng và non sông đất nước Việt Nam nói chung
 Chuẩn bị bài học:
1/ Giáo viên:
Chuẩn bị kế hoạch bài học
Bức tranh toàn cảnh về một đêm ca huế trên sông hương( nếu có),...
2/ Học sinh:
Đọc trước văn bản ở nhà
Soạn bài
 Tổ chức các hoạt động dạy học:
1/ ổn định tổ chức:
2/ Kiểm tra bài cũ:
 ?/ Em hãy kể tóm tắt trò lố trong truyện ngắn "những trò lố hay là varen và phan bội châu" vừa học. Tại sao tác gải lại đặt tên cho tiểu phẩm của mình như vậy?
3/ Bài mới:
a/ Hoạt động giới thiệu bài mới :
GV: Trước khi học bài này, em nào cho cô biết: Em đã biết gì về cố đô Huế?
Em hãy nêu một vài điểm tiêu biểu của xứ Huế mà em biết?
HS: - Huế là cố đô ghi lại nhiều dấu ấn lịch sử : Triều Tây Sơn,Triều Nguyễn,..
 - Huế là nơi có nhiều công trình kiến trúc nổi tiếng: Đại nội,nhiều lăng tẩm của các vua nhà nguyễn,...
Huế là nơi có nhiều cảnh sắc thiên nhiên đẹp: sông hương, núi ngự,..
GV: Như vậy,với những lý do đó mà Huế đã được tổ chức văn hoá giáo dục thế giới UNESCO công nhận là di sản văn hoá thế giới. Xứ Huế còn nổi tiếng với những sản phẩm văn hoá độc đáo ,đa dạng , phong phú.Mà ca huế là một trong những sản phẩm nổi tiếng ấy
Để hiểu rõ hơn về nét đẹp văn hoá này ,hôm nay cô và trò chúng ta sẽ đi tìm hiểu văn bản "Ca huế trên sông hương" của tác giả Hà ánh Minh.
b/ Bài mới:
Nội dung chính
Hoạt động của cô và trò
I/ Tác giả tác phẩm
II/ Đọc tìm hiểu chung văn bản
1/ Đọc văn bản
- Gv: Hướng dẫn cách đọc: chú ý giọng đọc say mê chậm rãi, mạch lạc rõ ràng, lưu ý những câu đặc biệt, câu rút gọn.
- Gv đọc mẫu 1 đoạn và gọi hs đọc tiếp ;Gv sửa giọng đọc và hs khác nhận xét
2/ Giải thích từ khó
- Gv hướng dẫn một số từ khó mà học sinh chưa hiểu
- Dặn hs về nhà tìm hiểu thêm
- Lưu ý chú thích 1,2,3,7,8,9,17,19
3/ Thể Loại:
-Văn bản nhật dụng
- Gv: Qua việc đọc và tìm hiểu ở nhà.Em hãy cho biết văn bản thuộc loại văn bản gì? 
- Hs:Văn bản nhật dụng
- Gv: Qua tìm hiểu .em hãy cho cô biết phương thức biểu đạt của văn bản là gì?
- Hs: Miêu tả và biểu cảm.
4/ Bố cục:
Chia làm 2 phần:
+ P1: từ đầuà"lí hoài nam"
+ P2: đoạn còn lại.
- Gv: Sau khi nghe đọc tác phẩm .em nào cho cô biết văn bản chia làm mấy phần?Nêu nội dung của từng phần?
- Hs: Văn bản chia làm 2 phần
 + P1: từ đầu đến " lí hoài nam"
(ND: Giới thiệu Huế - cái nôi của dân ca.
 + P2: đoạn còn lại
(ND: Tả lại 1 đêm ca huế trên sông hương .tiếp tục giới thiệu về các làn điệu dân ca, nghệ thuật thưởng thức.)
- Gv Chốt: Như vậy chúng ta đã vừa tìm hiểu được những nét cơ bản của văn bản.để hiểu hơn về tác phẩm chúng ta chuyển sang phần III
III/ Phân tích
( Đọc - tìm hiểu chi tết)
Vẻ đẹp phong phú đa dạng của ca Huế
ưCác làn điệu ca Huế:
Các điệu hò
Các điệu lý 
Các điệu nam
ÄThể hiện khát khao ,mong chờ thiết tha
ê Nhạc cụ nhạc công
+. Nhạc cụ;
hợp thành dàn nhạc
+. Nhạc công:
- Gv: Gọi hs đọc đoạn đầu
- Gv: Em hãy kể tên các làn điệu ca huế được nhắc trong bài?
- Hs: êCác điệu Hò:Chèo cạn, bài thai, hò đưa linh, hò giã gạo, giã vôi ,bài chòi,..
 êCác điệu lý: Lý hoài xuân, lý hoài nam, lý con sáo ,.
 êCác điệu nam: nam ai, nam bình, nam xuân ,quả phụ, tương tư khúc,..
- Gv: Em hãy nêu đặc điểm nổi bật của các làn điệu?
- Hs: Đặc điểm: có điệu buồn bã,có điệu náo nức ,nồng hậu lòng người, lại có điệu buồn man mác, thương nhớ bi ai,...
- Gv:Đó là nỗi lòng khát khao là sự mong chờ tha thiết
- Gv: Vậy, qua những làn điệu ca huế em có nhận xét gì về nội dung tình cảm của ca Huế cũng như của con người Huế
- Hs: Ca Huế có nội dung tình cảm phong phú, đa dạng thể hiện nét đẹp trong đời sống tâm hồn con người Huế
- Gv: Chốt: Như vậy, có thể thấy các làn điệu ca huế rất phong phú làm ta không thể nhớ hết tên của các làn điệu.
- Gv: Em hãy kể tên các loại nhạc cụ mà tác giả nêu trong văn bản?
- Hs: đàn tranh, đàn nguyệt, đàn tì bà, đàn nhị, đàn tam,..hợp thành dàn nhạc
- Gv: Âm thanh tiếng đàn được tác giả miêu tả như thế nào?
- Hs: Du dương, trầm bổng, réo rắt, lúc khoan, lúc nhặt,làm nên tiết tấu xao động tận đáy hồn người.
- Gv: Tác giả đã miêu tả nhạc công ăn mặc như thế nào?Em có nhận xét gì về cách ăn mặc đó?
- Hs: Nam: áo the, khăn xếp, quần thụng
 Nữ : áo dài khăn đóng duyên dáng
 Nhận xét: lịch sự giản dị sang trọng
-Gv: Chốt: Đó là cách ăn mặc mang đậm bản sắc dân tộc
- Gv: Em có nhận xét gì về động tác đánh đàn 
- Hs: Nhanh ,linh hoạt
- Gv: Các ca công rất tài hoa.tinh tế thể hiện qua từng nốt nhấn
- Gv:bình: Vậy qua việc tìm hiểu về các làn điệu, các nhạc cụ, nhạc công,cho thấy tác giả hà ánh minh đã miêu tả rất tài hoa tinh tế.
Hẳn tác giả phải là một người am hiểu về ca huế rất sâu sắc, rất yêu thích các làn điệu dân ca.
Để tìm hiểu kỹ hơn về 1 đêm ca huế trên sông hương.chúng ta chuyển sang phần 2
2/ Cảnh ca huế trên sông hương
- Thời gian
- Không gian
- Địa điểm
- Trang phục
- Các làn điệu, nhạc cụ, nhạc công
- Cách thưởng thức
- Gv: Gọi hs đọc đoạn 2 từ: "Đêm.thành phố lên đèn như sao sa..."
- Gv:Sau khi nghe đọc bài em hãy cho cô biết cảnh ca Huế được tác giả miêu tả ở góc độ nào? 
- Hs: Miêu tả ở những điểm như là;
 + Thời gian
 + Không gian
 + Địa điểm
 + Trang phục
 + Các làn điệu nhạc cụ .nhạc công
 + Cách thưởng thức 
- Gv:Vậy thời gian ở đây là lúc nào?
- Hs: đêm-trăng lên, đêm đã về khuya, thời gian như ngừng lại
- Gv: Không gian được tác giả miêu tả ở những đâu?
- Hs: Không gian được miêu tả rất rộng và thoáng: thành phố , cảnh vật mờ đi trong một màu trắng đục, không gian yên tĩnh bừng lên bởi những âm thanh của dàn hoà tấu
- Gv: Địa điểm được diễn ra ở đâu?
- Hs: địa điểm trên con thuyền rồng trước kia dùng cho vua chúa .con thuyền bồng bềnh.
- Gv: Người nghệ sĩ ca công mặc trang phục như thế nào?
- Hs: nam: áo dài the, quần thụng, đầu đội khăn xếp
 nữ: áo dài ,khăn đóng duyên dáng
- Gv: bình: trang phục mang nét đẹp ở truyền thống ở áo dài của người nữ ca công
- Gv: Gọi hs nhắc lại các làn điệu, nhạc cụ?
nêu nhận xét?
- Hs: Nêu các làn điệu
Nhận xét : mang đậm bản sắc dân tộc
- Gv: Tác giả Hà ánh Minh đã miêu tả việc thưởng thức ca huế như thế nào?
- Hs: Việc thưởng thức ca huế là nằm trên dòng sông hương thơ mộng về đêm
- Gv chốt: Đó là một cách thưởng thức rất tao nhã được coi là một thú tao nhã đối với du khách đến nơi đây.đó là một đặc điểm của xứ Huế, là sự hấp dẫn riêng biệt của vùng đất và con người nơi đây
Như vậy có thể thấy đến với cố đô Huế ,du khách không chỉ đến với âm nhạc được tận mắt và nghe bằng đôi tai của mình giọng ca ngọt ngào,đắm say,du dương và ấm áp; ngắm nhìn những bộ trang phục đẹp mắt mang bản sắc dân tộc. 
Mà người ta còn đến với tất cả những gì là tinh tế nhất của thiên nhiên.
Là sự hoà hợp của: + Sự yên tĩnh của đêm 
 + Sự huyền ảo của dòng sông hương thơ mộng
 + Sự cổ kính thiêng liêng của chùa chiền, lăng tẩm
 + Sự dìu dặt, du dương,trầm bổng của tiếng đàn hoà với giọng ca ngọt ngào đám say hồn người.
Tất cả như hoà vào làm 1 tạo nên 1 thú vui tao nhã làm cho ai đã tới nơi đây rồi khó có thể quên được và nhớ mãi.Nó như một vẻ đẹp bí ẩn, mở mà như khép ,khép mà như mở ra một thế giới rộng lớn bao la tạo chiều sâu chưa nói hết.
- Gv: Vẻ đẹp của ca Huế là vậy, vậy để hiểu về nguồn gốc của ca Huế .chúng ta sang nội dung tiếp theo.
3. Nguồn gốc của các làn điệu ca Huế 
- Có 2 nguồn gốc: 
+ Nhạc dân gian
+ Nhạc cung đình
FCa huế là một thú vui tao nhã 
- Gv: Em hẫy tìm trong văn bản và chỉ ra đoạn văn nào miêu tả về nguồn gốc của ca Huế?Đó là những nguồn gốc nào?Đặc điểm của mỗi nguồn gốc?
- Hs: Đoạn " Ca Huế hình thành từ dòng ca nhạc dân gian và ca nhạc cung đình..." 
Có 2 nguồn gốc
 Nguồn gốc từ ca nhạc dân gian:các điệu dân ca, điệu hò,...( lạc quan, tươi vui,..)
 Nguồn gốc từ nhạc cung đình :( Trang trọng, uy nghi,..) 
- Gv:? Tại sao nói ca Huế là một thú vui tao nhã?
- Hs: Vì ca Huế có một vẻ đẹp thanh cao, lịch sự, nhã nhặn sang trọng, duyên dáng nó mang phong thái của ca nhạc thính phòng 
- Gv: Chốt Đó là một vẻ đẹp bao hàm cả nội dung và hình thức . Bởi vậy ca Huế yêu cầu một tác phong , 1 thái độ lịch sự nhã nhặn nâng niu trân trọng đối với người biểu diễn cũng như du khách đến với nơi đây.
III/ Tổng Kết 
Nghệ thuật
 Nội dung
- Gv: qua việc tìm hiểu tác phẩm em có nhận xét gì nghệ thuật được dùng trong văn bản?
- Hs: Miêu tả xác thực , ngôn từ dễ hiểu nhưng khá trang trọng, miêu tả kết hợp với biểu cảm.
- Gv: Qua bài học này em có hiểu biết gì về tâm hồn con người xứ Huế?
- Hs: Vẻ đẹp của con người tâm hồn xứ Huế là sự hoà quyện giữa tình đời tình người tình quê hương đất nước bao la , nồng hậu khát khao hoài vọng thiết tha.
- Gv: Nơi đây nổi tiếng với những sản phẩm văn hoá độc đáo đa dạng, đặc biệt là ca Huế đây là một hình thức sinh hoạt văn hoá tao nhã đáng trân trọngvà cần đươc gìn giữ bảo tồn và phát huy.
IV/ Luyện Tập ,củng cố:
?/ Em hãy kể tên một số làn điệu dân ca ở các địa phương khác mà em biết?
&Về nhà các em đọc lại bài
 Soạn và chuẩn bị đọc trước bài :" Quan âm thị Kính"