Giáo án Ngữ văn 7, tập 2 - Sống chết mặc bay

Bài 26-Tiết 105, 106
Văn bản.
SỐNG CHẾT MẶC BAY
(Phạm Duy Tốn)
A- MỤC TIấU BÀI HỌC: 
Giỳp HS:
- Hiểu đợc giỏ trị hiện thực, giỏ trị nhõn đạo và những thành cụng NT của truyện ngắn Sống chết mặc bay.
- Rốn kĩ năng đọc, kể túm tắt, phõn tớch nhõn vật qua cỏc cảnh đối lập- tơng phản và tăng cấp.
I- ổn định tổ chức: 
II- Kiểm tra: 
III- Bài mới: 
 Tục ngữ cú cõu "sống chết mặc bay, tiền thầy bỏ tỳi", cõu tục ngữ núi về thỏi độ vụ trỏch nhiệm 1 cỏch trắng trợn của 1 viờn quan phụ mẫu, trong một lần hộ đờ. Cõu chuyện đặc sắc đó đợc ngũi bỳt hiện thực và nhõn đạo của Phạm Duy Tốn kể lại nh một màn kịch bi- hài rất hấp dẫn.
Hoạt động của thầy và trũ
Nội dung
* Dựa vào chỳ thớch*, em hóy nờu 1 vài nột về tỏc giả, tỏc phẩm?
- Tỏc giả Phạm Duy Tốn (Sinh năm. Phạm Duy Tốn viết văn khụng nhiều. Toàn b1883 – mất ngày 25 thỏng 2 năm 1924) là nhà văn xó hội tiờn phong của nền văn học mới Việt Nam hồi đầu thế kỷ 20. Trước khi trở thành một nhà văn, nhà bỏo, ụng từng là thụng ngụn ở toà Thống sứ Bắc Kỳ. văn nghiệp của ụng chỉ để lại cú bốn truyện ngắn nhưng ụng vẫn được đỏnh giỏ là một nhà văn cú ảnh hưởng quan trọng với văn học Việt Nam trong thời kỳ đầu hiện đại húa. Phạm Duy Tốn đó trở thành một trong những người tiờn phong mở lối cho giai đoạn thành tựu rực rỡ của nền văn học Việt Nam cỏch tõn giai đoạn sau này. Thay vỡ viết những tỏc phẩm văn xuụi theo khuụn khổ truyền thống, ụng viết những tỏc phẩm hiện đại hướng vào việc khắc họa hỡnh tượng, phỏt hiện bản chất trong quan hệ nhõn sinh hay đời sống tõm hồn của con người. Giỏo sư Schafer – nhà nghiờn cứu người Phỏp, nhận xột ụng đó "mở ra cỏnh cửa sổ đến một thế giới khỏc, thế giới khụng chỉ bao gồm trớ thức và những tầng lớp trờn, mà cả nụng dõn và những người kộo xe cần lao".
* Nờu những hiểu biết của em về truyện ngắn Sống chết mặc bay?
- In lần đầu tiờn trờn cuốn tạp chớ Nam Phong, số 18 – 1918, sau được in lại trong tuyển tập truyện ngắn Nam Phong xuất bản năm 1989 tại NXB Khoa học xó hội, Hà Nội
GV: Tạp chớ Nam phong là tờ nguyệt san xuất bản ở Việt Nam vào đầu thế kỉ 20
- Hướng dẫn đọc văn bản: Văn bản này chỳng ta cần đọc với giọng rành mạch, khỏch quan, chỳ ý phõn biệt giọng kể, tả của tỏc giả; giọng hỏch dịch, nạt nộ của quan; giọng khẩn thiết, lo sợ, khỳm nỳm của dõn phu.
Gv đọc - Hs đọc
* Dựa vào phần chỳ thớch trong SGK, em hóy cho biết nỳng thế, thẩm lậu, hộ nghĩa là gỡ?
- Nỳng thế: ở vào trạng thỏi khụng cũn vững chắc, dễ đổ, dễ sụt xuống
- Thẩm lậu: ngấm qua, rỉ qua và chảy đi nơi khỏc
- Hộ: giỳp đỡ, che chở -> cựng nhau bảo vệ đờ.
* Văn bản thuộc thể loại nào?
- Gv: Truyện ngắn hiện đại được viết bằng tiếng Việt hiện đại, là sản phẩm của 1 kiểu tư duy nghệ thuật mới, xuất hiện tương đối muộn trong lịch sử văn học (đầu TK XX). 
Truyện ngắn hiện đại khỏc với truyện trung đại bởi một bờn viết bằng chữ Hỏn, một bờn viết bằng văn xuụi tiếng Việt hiện đại. So với truyện trung đại, truyện hiện đại cú cốt truyện phức tạp hơn, đó hướng vào việc khắc họa hỡnh tượng, phỏt hiện bản chất trong quan hệ nhõn sinh hay đời sống tõm hồn của con người. Cốt truyện trung đại đơn giản cũn thiờn về mục đớch giỏo huấn.
Truyện ngắn hiện đại ở nước ta bắt đầu hỡnh thành chủ yếu ở đầu thế kỉ XX, tỏc phẩm được coi như mở đầu là Truyện thầy Lazarụ Phiền của Nguyễn Trọng Quản, in năm 1887. Sau đú, vào những năm 20 của thế kỉ XX thỡ bắt đầu phỏt triển. Phạm Duy Tốn, Nguyễn Bỏ Học được coi là người viết truyện ngắn hiện đại ớt nhiều cú thành tựu đầu tiờn.
- Sống chết mặc bay của Phạm Duy Tốn được xem là bụng hoa đầu mựa của truyện ngắn hiện đại Việt Nam.
* Em hiểu như thế nào về nhan đề “Sống chết mặc bay”?
- Nhõn dõn ta cú cõu tục ngữ "Sống chết mặc bay”, “tiền thầy bỏ tỳi" Rồi khẩu ngữ "Sống chết mặc bay" nhằm tả thỏi độ bỏ mặc mọi việc thuộc trỏch nhiệm của mỡnh 1 cỏch hoàn toàn, vụ trỏch nhiệm mà trong truyện chớnh là thỏi độ thờ ơ, vụ trỏch nhiệm bỏ mặc dõn chỳng trong lỳc lụt lội, đờ vỡ của tờn quan phụ mẫu.
* Em hóy kể túm tắt truyện theo trỡnh tự của truyện? Lưu ý: bỏ hết những lời đối thoại của nhõn vật, chuyển thành ngụi thứ 3.
* Truyện được kể theo ngụi thứ mấy? Theo trỡnh tự nào?
- Ngụi kể: Thứ ba. Theo trỡnh tự thời gian và sự việc
* Chuyện kể về sự việc gỡ? 
- Vỡ đờ.
* Nhõn vật chớnh của truyện là ai? 
- Quan phụ mẫu.
* Từ phần chuẩn bị bài ở nhà, em hóy cho biết văn bản cú thể chia thành mấy phần? 
Cú thể chia tỏc phẩm thành 3 đoạn:
- Đoạn 1:(gần 1 giờ đờm..khỳc đờ này hỏng mất): Nguy cơ đờ vỡ và sự chống đỡ của người dõn.
- Đoạn 2: (ấy lũ con dõn...điếu mày!): Cảnh quan phủ cựng nha lại đỏnh tổ tụm trong khi “đi hộ đờ”.
- Đoạn 3: (cũn lại): Cảnh đờ vỡ, nhõn dõn lõm vào tỡnh trạng thảm sầu.
* Phần nội dung nào là chớnh ? Vỡ sao em xỏc định như thế ? 
- Phần kể chuyện cảnh hộ đờ là chớnh. Vỡ dung lượng dài nhất và tập trung làm nổi bật nhõn vật chớnh là quan phụ mẫu.
Gv: Trong truyện ngắn Sống chết mặc bay, tỏc giả đó vận dụng điờu luyện phộp tương phản.
* Dựa vào SGK, em hóy cho biết thế nào là phộp tương phản?
- Phộp tương phản trong nghệ thuật là việc tạo ra những hành động, cảnh tượng, những tớnh cỏch trỏi ngược nhau để qua đú làm nổi bật một ý tưởng, một bộ phận trong tỏc phẩm hoặc tư tưởng chớnh của tỏc phẩm.
Gv: Hai mặt tương phản trong truyện sống chết mặc bay chớnh là cảnh dõn phu lam lũ, lầm than lo giữ đờ và cảnh quan phụ mẫu ung dung ngồi đỏnh bài, mặc kệ đờ vỡ, dõn khổ. Chỳng ta sẽ làm rừ hai mặt tương phản này để thấy được ý nghĩa của tỏc phẩm.
Dẫn: Vậy để thấy được tỡnh cảnh “nước sụi lửa bỏng” của dõn chỳng trong lỳc nguy nan, thiờn tai đe dọa chỳng ta đi tỡm hiểu cảnh tương phản thứ nhất 1. Cảnh đờ sắp vỡ.
* Cảnh đờ sắp vỡ được tả bằng cỏc chi tiết nào về khụng gian, thời gian, địa điểm?
- Thời gian: Gần 1 giờ đờm.
- Khụng gian: Trời mưa tầm tó, nước sụng Nhị Hà lờn to.
- Địa điểm: Khỳc sụng làng X, thuộc phủ X, hai ba đoạn đó thẩm lậu
* Cỏc chi tiết đú gợi một cảnh tượng thế nào? 
- Đờm tối, mưa to khụng ngớt, nước sụng dõng nhanh cú nguy cơ làm vỡ đờ. Đặc biệt, tỏc giả nhấn mạnh thời điểm gần 1 giờ đờm. Quả thật, đõy là một tỡnh cảnh hết sức gian nan, vất vả cho dõn làng. Thiờn tai thỡ năm nào cũng cú, nhưng thiờn tai bóo lũ lỳc nửa đờm thế này thỡ ai mà khụng lo lắng, sợ hói, lỡ đờ vỡ mất thỡ khủng khiếp biết nhường nào!
* Theo em, tờn sụng được núi cụ thể, nhưng tờn làng, tờn phủ chỉ được ghi bằng kớ hiệu X. Điều đú thể hiện dụng ý gỡ của tỏc giả?
- Tỏc giả muốn người đọc hiểu cõu chuyện này khụng chỉ xảy ra ở 1 nơi mà cú thể là phổ biến ở nhiều nơi .
* Trong truyện này, phần mở đầu cú vai trũ thắt nỳt. Vậy ý nghĩa thắt nỳt ở đõy là gỡ?
- Tạo tỡnh huống (đờ sắp vỡ) để từ đú cỏc sự việc kế tiếp sẽ xảy ra.
Dẫn: Con đờ làng X đang trong tỡnh cảnh nguy ngập lắm rồi, vậy lỳc đú cảnh tượng trờn đờ như thế nào chỳng ta cựng nhau tiếp tục tỡm hiểu.
* Cảnh trờn đờ được tả bằng những chi tiết hỡnh ảnh và õm thanh điển hỡnh nào?
- Hỡnh ảnh:
+ Con đờ: “Khỳc đờ thẩm lậu, nguy cơ sắp vỡ”. Mưa tầm tảànước sụng dõng lờn caoà khỳc đờ nỳng thế.
+ Dõn phu: Kẻ thỡ thuổng, người thỡ cuốc,... bỡ bừm dưới bựn lầy... người nào người nấy lướt thướt như chuột lột à dõn phu rối rớt, trăm họ vất vả lầm than.
- Âm thanh: Mưa giú ầm ầm. Trống đỏnh liờn thanh. Ốc thổi vụ hồi. tiếng người xao xỏc gọi nhau nhốn nhỏo căng thẳng.
* Ngụn ngữ miờu tả cú gỡ đặc sắc?
- Sử dụng nhiều từ lỏy (Bỡ bừm, lướt lướt, tầm tó, rối rớt,...) từ tượng hỡnh kết hợp ngụn ngữ biểu cảm điờu luyện (than ụi, lo thay, nguy thay).
* Cỏch miờu tả đú, gợi lờn cảnh tượng như thế nào ?
- Sự bất lực của sức người trước sức trời. Sự yếu kộm của thế đờ trước thế nước.
à Thiờn tai đang từng lỳc giỏng xuống, đe dọa cuộc sống của người dõn.
- Tỏc giả đặt đoạn tả cảnh trờn đờ trước khi đờ vỡ cú ý nghĩa dựng cảnh dõn chỳng đang lo chống chọi với nước lụt đờ để cứu đờ. Cảnh này cũng chuẩn bị cho sự xuất hiện cảnh tượng trỏi ngược khỏc sẽ diễn ra ở trong đỡnh mà tiết sau chỳng ta sẽ cựng nhau tỡm hiểu..
I. Tỡm hiểu chung
1. Tỏc giả: Phạm Duy Tốn (1883-1924)
- Quờ Thường Tớn, Hà Tõy.
- ễng là cõy bỳt tiờn phong và xuất sắc của khuynh hướng hiện thực ở những năm đầu TK XX.
- Truyện ngắn của ụng chuyờn về phản ỏnh hiện thực XH.
2. Tỏc phẩm: 
- Sỏng tỏc thỏng 7 năm 1918.
- Thể loại: Truyện ngắn hiện đại.
* Túm tắt: Gần 1 giờ đờm, ở làng X thuộc phủ X nước song dõng lờn cao. Nhõn dõn trong làng từ sỏng tới giờ ai nấy đờu lo đắp đờ chống lũ. Nhưng ở trong đỡnh quan phụ mẫu cựng những kẻ cú chức quyền đều lo đỏnh tổ tụm. Một lỳc sau, khi cú người tới bỏo đờ vỡ thỡ quan đỏ mặt tớa tai quỏt và đuổi dõn đi. Sau đú, quan phụ mẫu ự to, vỏn ự chưa từng thấy nhưng ở ngoài ấy nước tràn lờnh lỏng người sống khụng cú chỗ ở, người chết khụng cú chỗ chụn, tỡnh cảnh thật thảm thương.
- Ngụi kể: Ngụi thứ ba.
* Bố cục: 3 phần.
II. Tỡm hiểu văn bản
1. Cảnh đờ sắp vỡ.
* Nguy cơ đờ vỡ
- Con đờ đó thẩm lậu, sắp vỡ, nhõn dõn sắp rơi vào cảnh lầm than.
* Cảnh trờn đờ
- Cảnh tượng hộ đờ nhốn nhỏo, hối hả, chen chỳc, căng thẳng, cơ cực và hiểm nguy.
IV. Hoạt động kết nối.
Hướng dẫn học tập:
- Kể túm tắt truyện, học thuộc ghi nhớ.
- Soạn bài: Những trũ lố hay là Va ren và Phan Bội Chõu.