Giáo án Ngữ văn 7, tập 2 - Tiết 116: Liệt kê

VUI mừng CHàO các thầy cô Kiểm tra bài cũCâu hỏi: Thế nào là dùng cụm chủ vị để mở rộng câu? Nêu các trường hợp dùng cụm chủ vị để mở rộng câu? Trả lời: -Là dùng các cụm từ có hình thức giống câu đơn bình thường, gọi là cụm chủ vị, làm thành phần câu hoặc của cụm từ để mở rộng câu. - Các thành phần câu như chủ ngữ, vị ngữ và các phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ đều có thể được cấu tạo bằng một cụm chủ vị.Tiết :116LIệT KÊ Bờn cạnh ngài, mộ tay trỏi, bỏt yến hấp đường phốn, để trong khay khảm, khúi bay nghi ngỳt; trỏp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tớa, hai bờn nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuụi ngà, nào ống vụi chạm, ngoỏy tai, vớ thuốc, quản bỳt, tăm bụng trụng mà thớch mắt.[...] Ngoài kia, tuy mưa giú ầm ầm, dõn phu rối rớt, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiờm trang lắm[... ]. (Phạm Duy Tốn)Khay khảmNgăn bạc Trầu vàngCau đậuRễ tía Ngoáy taiVớ thuốcQuản bút Tăm bôngBát yến hấp đường phènTráp đồi mồi chữ nhậtống thuốc bạc Đồng hồ vàngDao chuôi ngàống vôi chạmDanh từCụm danh từTừCụm từ Vớ dụ: Trờn bàn học cỏc em học sinh bày la liệt cỏc loại đồ dựng: nào sỏch, vở, bỳt chỡ thước kẻ, com pa, giấy nhỏp...a. Toàn thể dõn tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần , lực lượng , tớnh mạng , của cải để giữ vững quyền tự do , độc lập .b. Toàn thể dõn tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng , tớnh mạng và của cải để giữ vững quyền tự do , độc lập ấy .a. Liệt kờ theo trỡnh tự sự việc , yếu tố -> Khụng theo từng cặp .b. Cú quan hệ từ “và”-> Liệt kờ theo từng cặp (Thường dựng quan hệ từ đẳng lập như : và , với, hay)-> Cấu tạo a. Tre , nứa , trỳc , mai , vầu mấy chục loại khỏc nhau , nhưng cựng một mầm non măng mọc thẳng .b. Tiếng Việt của chỳng ta phản ỏnh sự hỡnh thành và trưởng thành của xó hội Việt Nam , của tập thể nhỏ là gia đỡnh , họ hàng , làng xúm và của tập thể lớn là dõn tộc , quốc gia.Vầu , tre , nứa , mai , trỳc trưởng thành và hỡnh thành Làng xúm í nghĩa a. Cú thể thay đổi cỏc bộ phận liệt kờ mà lụgớc và ý nghĩa của cõu khụng bị ảnh hưởng b.Khụng thể thay đổi thứ tự vỡ cỏc bộ phận liệt kờ được sắp xếp theo mức độ tăng tiến => Liệt kờ khụng tăng tiến =>Liệt kờ tăng tiếnhọ hàng, gia đỡnh Lưu ý: Trong kiểu liệt kê theo từng cặp,người ta thường dùng quan hệ từ đẳng lập như: và, với, haynhững sự vật, hiện tượng, hành động, trạng thái, tính chấttrong từng cặp liệt kê thường tương phản hay có nét nghĩa bổ sung cho nhau Khi sử dụng phép liệt kê tăng tiến cần sắp xếp các thành tố sao cho đúng trình tự tăng dần theo tiêu chí được chọn lựa Khi liệt kê về người, cần chú trọng đến tôn ti, tuổi tác, thân sơ, nội ngoại Bài 1- Lịch sử ta đó cú nhiều cuộc khỏng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yờu nước của dõn ta . Chỳng ta cú quyền tự hào vỡ những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng , Bà Triệu , Trần Hưng Đạo , Lờ Lợi , Quang Trung - Đồng bào ta ngày nay cũng rất xứng đỏng với tổ tiờn ta ngày trước từ cỏc cụ già túc bạc đến cỏc nhúm nhi đồng trẻ thơ yờu nước .- Từ xưa đến nay, mỗi khi tổ quốc bị xõm lăng , thỡ tinh thần ấy sụi nổi , nú kết thành một làn súng vụ cựng mạnh mẽ to lớn , nú lướt qua mọi sự nguy hiểm , khú khăn , nú nhấn chỡm tất cả lũ bỏn nước và lũ cướp nước . => liệt kờ khụng tăng tiến: Lũng tự hào về những trang sử vẻ vang qua những tấm gương anh hựng dõn tộc .=>Liệt kờ tăng tiến: Miờu tả sức mạnh tinh thần yờu nước của nhõn ta.=>Liệt kờ theo cặp: Sự đồng tõm nhất trớ của mọi tầng lớp nhõn dõn Việt Nam đứng lờn đỏnh Phỏp .2. Bài tập 2: Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau: a.Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo! * Đáp án: Các phép liệt kêa.- Dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm - Những cu li xe kéo ; những quả dưa hấu..; những xâu lạp xường; Cái rốn một chú khách;một viên quan uể oải. Bài tập: 2-b – sgk-106 Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ỏc mộng Em đó sống lại rồi , em đó sống! Điện giật, dựi đõm, dao cắt, lửa nung Khụng giết được em, người con gỏi anh hựng! (Tố Hữu)=> Cấu tạo: Sắp xếp nối tiếp hành động tra tấn dó man của bọn giặc đối với chị Lớ.-> Liệt kờ khụng theo cặp . => í nghĩa: Thể hiện sự tàn bạo của quõn thự và sự kiờn cường của chị Lớ.-> Liệt kờ tăng tiến .Điện giật, dựi đõm, dao cắt, lửa nungBài tập 3 : Đặt cõu cú sử dụng phộp liệt kờ ?Cõu a: Giữa sõn trường cỏc bạn nam đang chơi kộo co, tiếng la hột, tiếng vỗ tay, tiếng xuýt xoa trộn vào nhau thành một mớ õm thanh hỗn độn vang vọng khắp sõn trường.Cõu c: Phan Bội Chõu là nhà cỏch mạng vĩ đại, một trỏi tim yờu nước nồng nàn, một vị thiờn sứ đó xả thõn cho độc lập tự do của dõn tộc.Tả một số hoạt động trờn sõn trường em trong giờ ra chơi ?c. Núi lờn những cảm xỳc của em về hỡnh tượng nhà cỏch mạng Phan Bội Chõu .Liệt kờ là gỡ?Là việc kể ra hàng loạt sự vật, hiện tượng.B. Là việc sắp xếp từ, cụm từ nhằm diễn tả sự phong phỳ của đời sống tư tưởng, tỡnh cảm.C. Là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cựng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sõu sắc hơn những khớa cạnh khỏc nhau của thực tế hay của tư tưởng, tỡnh cảm. D. Là sự xen kẽ cỏc từ hay cụm từ nhằm thể hiện ý đồ của người viết.Bài tập trắc nghiệm2. Phộp liệt kờ cú tỏc dụng gỡ?A. Diễn tả sự phức tạp, rắc rối của sự vật, hiện tượng.B. Diễn tả sự giống nhau của cỏc sự vật, hiện tượng.C. Diễn tả sự tương phản của cỏc sự vật, hiện tượng.D. Diễn tả đầy đủ hơn, sõu sắc hơn những khớa cạnh khỏc nhau của sự vật, hiện tượng.Bài tập trắc nghiệm Trong bài ca dao sau: “	Tin vui chiến thắng trăm miềnHoà Bình, Tây Bắc Điện Biên vui về	Vui từ Đồng Tháp An KhêVui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng.”( Việt Bắc – Tố Hữu) Tác giả dùng phép liệt kê không theo cặp và không tăng tiến, đúng hay sai ?A) đúng.B) sai.KíNH CHàO QUý THầY CÔ GIáO CùNG CáC EM HọC SINH!Lưu ý: - Khi nói viết, gặp những sự vật, sự việc, hoạt động, tính chất, cùng loại người ta thường dùng phép liệt kê.Có khi là sự liệt kê bình thường. Ví dụ: Hà, Huệ, Lan cùng thi đua học tập tốt, lao động tốt. - Khi người nói, người viết có ý thức sử dụng liệt kê để gây một ấn tượng sâu sắc kích thích trí tưởng tượng cho người đọc, người nghe thì liệt kê trở thành phép tu từ. Ví dụ :Bởi thế, nó gầy hơn, nó còm hơn, nó đét lại.(Nam Cao) - Để đạt hiệu quả tu từ cao, người ta có thể thêm một số trợ từ nhấn mạnh trong phép liệt kê.Ví dụ: Mẹ tôi đi chợ mua đủ thứ: nào rau, nào đậu, nào thịt, nào cá, nào tương, nào càLiệt kê theo từngcặp sơ đồ phân loại phép liệt kêLiệt kê không theo từngcặp Liệt kê tăng tiếnXột theo cấu tạoLiệt kê không tăng tiếnPhõn loại Phộp liệt kờXột theo ý nghĩaLIỆT KấXẫT VỀ CẤU TẠOXẫT VỀ í NGHĨALIỆT Kấ THEO CẶPLIỆT Kấ KHễNG THEO CẶP LIỆTKấ TĂNGTIẾN LIỆT KấKHễNGTĂNG TIẾN Bờn cạnh ngài, mộ tay trỏi, bỏt yến hấp đường phốn, để trong khay khảm, khúi bay nghi ngỳt; trỏp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tớa, hai bờn nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuụi ngà, nào ống vụi chạm, ngoỏy tai, vớ thuốc, quản bỳt, tăm bụng trụng mà thớch mắt.[...] Ngoài kia, tuy mưa giú ầm ầm, dõn phu rối rớt, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiờm trang lắm[... ]. (Phạm Duy Tốn)- Cỏc bộ phận in đậm cú mụ hỡnh cỳ phỏp tương tự nhau, nờu ra hàng loạt sự việc nối tiếp .- Miờu tả sự vật xa xỉ , đắt tiền được bày biện xung quanh quan lớn . - Đặc tả thúi hưởng lạc , ớch kỷ và vụ trỏch nhiệm của quan phủ .* Cấu tạo: *ínghĩa:*Tỏc dụng: