Giáo án Ngữ văn 8 - Tôi đi học - Thanh Tịnh

Tuần 1
Tiết 1, 2
Ngày dạy : 
	- 8A1: //
	- 8A2: //
 	- 8A3: //
Bài 1
Văn bản
 TÔI ĐI HỌC
 Thanh Tịnh
A/ MỤC TIÊU CẦN ĐẠT : 
	1. Kiến thức : 
	- Cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong văn bản Tôi đi học.
	- Nghệ thuật miêu tả tâm lý trẻ nhỏ ở tuổi đến trường trong một văn bản tự sự qua ngòi bút Thanh Tịnh.
	2. Kỹ năng : 
	- Đọc – hiểu đoạn trích tự sự có yếu tố miêu tả và biểu cảm.
	- Trình bày những suy nghĩ, tình cảm về một sự việc trong cuộc sống của 
bản thân.
	3. Thái độ : Biết trân trọng những tình cảm đẹp của tuổi học trò. 	 
B/ CHUẨN BỊ :
	- GV : Sgk + giáo án + ảnh của Thanh Tịnh.
	- HS : Đọc và tìm hiểu bài trước + Sgk.
C/ PHƯƠNG PHÁP : Vấn đáp + thảo luận nhóm + viết sáng tạo.
D/ TIẾN TRÌNH CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY – HỌC :
	* Bài mới : 
Ù Hoạt động 1 : Giới thiệu bài mới.
	Trong cuộc đời mỗi con người, những kỷ niệm thời học trò thường được lưu giữ bền lâu trong tâm trí. Đặc biệt là những kỷ niệm về buổi đến trường đầu tiên. Tôi đi học của Thanh Tịnh là một truyện ngắn như thế. Truyện đã thể hiện một cách xúc động tâm trạng hồi hộp, bỡ ngỡ của nhân vật tôi, chú bé được mẹ đưa đến trường vào lớp năm trong ngày tựu trường. 
HĐ CỦA GV
HĐ CỦA HS
BÀI HS GHI
Ù Hoạt động 2 : Tìm hiểu chung về văn bản.
- GV hướng dẫn HS 
đọc thầm chú thích (¶) 
và trình bày ngắn gọn những nét chính về cuộc đời tác giả.
- Thanh Tịnh (1911 – 1988), tên thật là Trần Văn Ninh là nhà văn có sáng tác từ trước cách mạng tháng Tám ở các thể loại thơ, truyện ; sáng tác của Thanh Tịnh toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo.
I. Tìm hiểu chung : 
	1. Tác giả : Thanh Tịnh (1911 – 1988), tên thật là Trần Văn Ninh ; sáng tác của Thanh Tịnh toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo.
- GV giới thiệu thêm : Thanh Tịnh có tên khai sinh là Trần Văn Ninh, lên 6 tuổi được đổi là Trần Thanh Tịnh học Tiểu học và Trung học ở Huế, từ năm 1933 Thanh Tịnh bắt đầu đi làm rồi vào nghề dạy học. Đây cũng chính là thời gian ông bắt đầu sáng tác văn chương. Trong sự nghiệp sáng tác của mình, Thanh Tịnh đã có mặt trên khá nhiều lĩnh vực : truyện ngắn, truyện dài, thơ, ca dao, bút ký văn học Song có lẽ ông thành công hơn cả ở truyện ngắn và thơ. Những truyện ngắn hay nhất của Thanh Tịnh, nhìn chung, toát lên một tình cảm êm dịu, trong trẻo. Văn ông nhẹ nhàng mà thấm sâu mang dư vị vừa man mác buồn thương, vừa ngọt ngào quyến luyến. Tôi đi học một trường hợp tiêu biểu như vậy.
- GV giới thiệu ảnh tác giả Thanh Tịnh.
- Hãy cho biết xuất xứ của văn bản Tôi đi học.
- Nêu xuất xứ.
	2. Xuất xứ : Tôi đi học in trong tập Quê mẹ, xuất bản năm 1941.
- Trình tự sự việc trong văn bản Tôi đi học được trình bày như thế nào ?
- Trình tự sự việc trong văn bản : từ thời gian và không khí ngày tựu trường ở thời điểm hiện tại, nhân vật tôi hồi tưởng về kỷ niệm ngày đầu tiên đi học.
Ù Hoạt động 3 : Hướng dẫn HS tìm hiểu chi tiết
văn bản. 
II. Đọc – hiểu văn bản :	
- GV hướng dẫn HS 
đọc : Giọng chậm, dịu, hơi buồn, lắng sâu, chú ý những câu nói của nhân vật tôi và ông đốc cần đọc với giọng phù hợp.
- Chú ý lắng nghe.
	+ Khi thì háo hức, khi thì hồi hộp, lúc lại lo âu của nhân vật tôi cũng như của các bạn nhỏ.
	+ Những câu đối thoại của ông đốc cần đọc chậm rãi, khoan thai, thể hiện sự ân cần, niềm nở của những người lớn khi đón các em vào trường.
- GV đọc đoạn từ đầu đến “lướt ngang trên ngọn núi”.
- 3HS nối nhau đọc 
đến hết.
+ “Trước sân trường theo nhịp bước rộn ràng trong các lớp”.
+ “Ông đốc lại được nghỉ cả ngày nữa”.
	+ Phần còn lại.
- GV nhận xét cách đọc của HS.
- Kể tên những nhân vật được nói đến trong văn bản này. Nhân vật chính là ai ? Vì sao ?
- Kể tên các nhân vật.
- Nhận xét, bổ sung.
- GV nêu : Truyện ngắn  Tôi đi học được bố cục theo dòng hồi tưởng của nhân vật tôi, diễn tả cảm giác mới mẻ, hồi hộp, tâm trạng nao nức, bỡ ngỡ của nhân tôi theo trình tự thời gian của một buổi tựu trường. Vì thế tìm hiểu văn bản cũng chính là tìm hiểu tâm trạng của nhân vật theo trình tự thời gian.
- Những kỷ niệm của ngày tựu trường được nhà văn diễn tả theo trình tự từ hiện tại nhớ về quá khứ : từ biến chuyển của đất trời cuối thu đến những hình ảnh mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên gợi cho nhân vật tôi nhớ lại mình ngày ấy cùng với những kỷ niệm trong sáng.
- Những cảm nhận của nhân vật tôi được diễn tả ở những thời điểm nào ? Tương ứng với những đoạn văn bản nào ?
- Chia bố cục văn bản : 
	+ Đ1. Từ đầu “lướt ngang trên ngọn núi” : Cảm nhận của nhân vật tôi trên đường đến trường.
	+ Đ2. “Trước sân trường nghỉ cả ngày nữa” : Cảm nhận của nhân vật tôi lúc ở sân trường.
	+ Đ3. Phần còn lại : Cảm nhận của nhân vật tôi trong lớp học.
- GV nói thêm : Tâm trạng nao nức, bỡ ngỡ của nhân vật tôi được diễn tả ở những thời điểm : từ những cảm nhận trên đường đi ; những cảm nhận lúc ở sân trường, khi nhìn mọi người, lúc nghe tên mình và phải rời tay mẹ để vào lớp đến những cảm nhận trong lớp học.
- Đọc thầm đoạn “Hằng năm tưng bừng, rộn rã”.
- Những sự việc nào khiến nhân vật tôi có những liên tưởng về ngày đầu tiên đi học của mình ? 
- Trình bày : Những sự việc khiến nhân vật tôi có những liên tưởng về ngày đầu tiên đi học của mình : Biến chuyển của cảnh vật sang thu (cuối thu, lá rụng nhiều), nhìn thấy hình ảnh những em bé núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường.
® Liên tưởng tương đồng tự nhiên giữa hiện tại và quá khứ của bản thân.
- Khi nhớ về kỷ niệm cũ thì tâm trạng của nhân vật tôi như thế nào ? Hãy tìm những từ láy diễn tả tâm trạng, cảm xúc của nhân vật tôi.
- Tâm trạng của nhân vật tôi nao nức, mơn man, tưng bừng, rộn rã. Từ láy diễn tả một cách cụ thể tâm trạng khi nhớ lại cảm xúc thực của tôi khi ấy. Góp phần rút ngắn thời gian giữa quá khứ và hiện tại.
	1. Cảm nhận của nhân vật tôi trên đường đến trường :
- Lòng lại nao nức, mơn man, tưng bừng, rộn rã.
- Đọc thầm đoạn “Buổi mai hôm ấy trên ngọn núi”.
- Cho biết thời gian và không gian nhân vật tôi cùng mẹ tới trường.
- Đọc đoạn văn : “Con đường này tôi đã quen 
đi lại lắm lần, nhưng 
lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự 
thay đổi lớn : hôm nay tôi đi học.
- Tâm trạng nhân vật tôi thay đổi cụ thể như 
thế nào ? Những cảm nhận đó thể hiện điều 
gì ?
- Con đường đã quen đi lại ® lần này tự nhiên thấy lạ.
- Lòng tôi đang có sự thay đổi lớn : hôm nay tôi đi học.
- Không lội qua sông thả diều, không ra đồng nô đùa ; thấy mình trang trọng, đứng đắn trong chiếc áo vải dù đen ; cẩn thận, nâng niu mấy quyển vở.
® Đó là những dấu hiệu đổi khác trong tình cảm và nhận thức của một cậu bé trong ngày đầu tiên đến trường. Cậu bé tự thấy mình đã lớn lên và vừa muốn thử sức, vừa muốn khẳng định mình, muốn được chững chạc như bạn và không thua kém bạn.
- Đổi khác trong tình cảm và nhận thức của nhân vật tôi, có chí học ngay từ đầu, muốn chững chạc, không thua kém bạn.
v TIẾT 2 : 
- Quan sát phần văn bản tiếp theo. 
	2. Cảm nhận của nhân vật tôi lúc ở sân trường :
- Những chi tiết nào trong văn bản diễn tả cảm nhận của nhân vật tôi lúc ở sân trường, khi nhìn mọi người, lúc nghe tên mình và phải rời tay mẹ để vào lớp ?
- Phát hiện, phát biểu :
	+ Thấy sân trường dày đặc người, ai cũng áo quần sạch sẽ, gương mặt vui tươi, sáng sủa. Trước đó mấy hôm còn thấy ngôi trường xa lạ, nay thấy ngôi trường vừa xinh xắn, vừa oai nghiêm, lòng bỗng lo sợ vẩn vơ.
- Dày đặc cả người.
- Người nào quần áo cũng sạch sẽ, gương mặt tươi vui, sáng sủa.
	+ Hồi hộp chờ nghe tên mình : “Nghe gọi đến tên, tôi tự nhiên giật mình và lúng túng”.
	+ Bỗng càng cảm thấy sợ khi sắp phải rời tay dịu dàng của mẹ. Khi nghe những tiếng khóc nức nở hay thút thít bật ra rất tự nhiên như phản ứng dây chuyền ấy, cảm thấy mình bước vào một thế giới khác và cách xa mẹ hơn bao giờ hết.
® Giống như trên đường đến trường, cảm nhận của cậu bé về ngôi trường cũng có sự đổi khác.
- Khi tả những học trò nhỏ tuổi lần đầu đến trường học, tác giả đã dùng hình ảnh so sánh nào ?
- Phát hiện hình ảnh so sánh.
- Phân tích giá trị biểu đạt của hình ảnh so sánh.
- "Họ như con chim con đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ".
- Cho biết ý nghĩa của hình ảnh so sánh ấy.
® Đề cao sức hấp dẫn của nhà trường. Thể hiện khát vọng bay bổng của nhân vật tôi đối với trường học.
- Vì sao trước đây đi chơi cả ngày cũng không cảm thấy xa mẹ, nhớ nhà ?
- Trình bày suy nghĩ của bản thân.
- Giải nghĩa từ ông đốc và từ lớp năm.
- Dựa vào chú thích giải nghĩa của từ.
- Em có nhận xét gì về tiếng khóc của các cậu học trò nhỏ khi xếp hàng để vào lớp ?
- Nêu nhận xét.
- Những lời nói nào của ông đốc làm em đáng chú ý ? Qua lời nói đó, cho thấy ông đốc, thầy giáo 
là những người như thế nào ? Hình ảnh ông đốc được tác giả nhớ lại với những tình cảm như thế nào ?
- Ông đốc là hình ảnh một người thầy, người lãnh đạo nhà trường rất từ tốn, hiền hậu, bao dung đối với học sinh. Tác giả nhớ đến ông đốc với những tình cảm vừa quý trọng, vừa tin tưởng, biết ơn.
- Ông đốc, thầy giáo có thái độ trìu mến đối với học trò. Tác giả nhớ đến ông đốc với những tình cảm vừa quý trọng, vừa tin tưởng, biết ơn.
- Tìm những chi tiết nói lên cảm nhận của nhân vật tôi khi ở trong lớp học và cho biết những cảm giác đó cho thấy tình cảm gì của nhân vật tôi đối với lớp học của mình.
- Đọc thầm đoạn cuối của văn bản.
- Trả lời : 
	+ Một mùi hương lạ xông lên.
	+ Cảm thấy vừa xa lạ vừa gần gũi với mọi vật xung quanh, với người bạn ngồi bên cạnh.
	3. Cảm nhận của nhân vật tôi trong lớp học :
- Một mùi hương lạ 
xông lên.
- Trông cái gì cũng thấy lạ và hay hay.
- Nhìn người bạn chưa quen nhưng không cảm thấy xa lạ.
	+ Cảm giác xa lạ vì lần đầu tiên được vào lớp học với tư cách là một cậu học trò. Tuy nhiên không cảm thấy xa lạ với bàn ghế, bạn bè vì bắt đầu ý thức được những thứ đó sẽ gắn bó thân thiết với mình bây giờ và mãi mãi.
® Điều đó cho thấy nhân vật tôi giàu cảm xúc với trường lớp, với người thân và có những dấu hiệu trưởng thành trong nhận thức và tình cảm ngay từ ngày đầu tiên đi học.
® Dấu hiệu trưởng thành trong nhận thức và tình cảm ngay từ ngày đầu tiên đi học.
	4. Nghệ thuật :
- Các phương thức biểu đạt được tác giả sử dụng trong truyện ngắn là gì ? Hãy nêu tác dụng của các phương thức biểu đạt đó.
- Tác giả kết hợp hài hòa giữa kể, miêu tả và bộc lộ tâm trạng, cảm xúc.
	- Miêu tả tinh tế, chân thực diễn biến tâm trạng của ngày đầu tiên đi học. 
- GV nói thêm : Tác giả không chỉ kể một cách khách quan những sự kiện đã xảy ra trong buổi tựu trường đầu tiên mà lồng vào những sự kiện đó dòng cảm nghĩ của mình một cách chân thành, tự nhiên với những rung động thật đẹp của tuổi ấu thơ. Các chi tiết kể và tả đã làm nên đặc sắc bao trùm và nổi bật của truyện ngắn, làm cho câu chuyện tâm tình của tác giả trở nên xúc động, gợi cảm, rung động mạnh mẽ đối với người đọc.
- Trong tác phẩm, tác giả đưa ra rất nhiều hình ảnh so sánh. Hãy chỉ ra và phân tích những hình ảnh so sánh đó.
- Phát hiện.
- Phân tích ý nghĩa của các hình ảnh so sánh :
	+ “Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như 
mấy cành hoa tươi 
mỉm cười giữa bầu trời quang đãng”.
	- Sử dụng ngôn ngữ giàu yếu tố biểu cảm, hình ảnh so sánh độc đáo ghi lại dòng liên tưởng, hồi tưởng của nhân vât tôi.
	+ “Ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi”.
	+ “Họ như con chim con đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ. Họ thèm vụng và ước ao thầm được như những người học trò cũ, biết lớp, biết thầy để khỏi phải rụt rè trong cảnh lạ”.
- GV giảng : Đây là những so sánh giàu hình ảnh, kỳ thú, tinh tế, giàu sức gợi cảm, được gắn với những cảnh sắc thiên nhiên tươi sáng, trữ tình. Nhờ những so sánh ấy mà cảm giác, ý nghĩ của nhân vật tôi được diễn tả cụ thể, rõ ràng hơn. Cũng nhờ chúng mà truyện ngắn thêm man mác chất thơ trong trẻo.
- Nhận xét về giọng điệu của tác giả được thể hiện trong truyện.
	- Giọng điệu trữ tình, trong sáng.
- Từ nội dung bài học, 
hãy phát biểu ý nghĩa 
văn bản.
- Nêu ý nghĩa văn bản.
	5. Ý nghĩa văn bản : 
	Buổi tựu trường đầu tiên sẽ mãi không thể nào quên trong ký ức của nhà văn Thanh Tịnh.
Ù Hoạt động 4 : Hệ thống kiến thức đã tìm hiểu qua bài học. 
III. Tổng kết : Ghi nhớ Sgk/9.
- Nội dung chính của văn bản Tôi đi học là gì ?
- HS dựa vào ghi nhớ 
trả lời.
- Văn bản Tôi đi học sử dụng những nghệ thuật chủ yếu nào ?
- 1HS đọc ghi nhớ Sgk/9.
- Phát biểu cảm nghĩ của em về dòng cảm xúc của nhân vật tôi trong truyện ngắn Tôi đi học. (Thảo luận nhóm 4HS 2’)
- Đại diện nhóm phát biểu cảm nghĩ.
- GV nhận xét.
Ù Hoạt động 5 : Hướng dẫn tự học.
	- Hướng dẫn học sinh học bài ở nhà :
	+ Đọc lại các văn bản viết về chủ đề gia đình và nhà trường đã học.
	+ Viết bài văn ngắn ghi lại những ấn tượng, cảm xúc của bản thân về một ngày tựu trường mà em nhớ nhất. (Viết sáng tạo)
	- Chuẩn bị bài mới : “Tính thống nhất về chủ đề của văn bản” Sgk/12.
	+ Đọc lại truyện ngắn Tôi đi học Sgk/58.
	+ Thực hiện nhiệm vụ 3/I ; 2, 3/II Sgk/12.
	+ Chuẩn bị trước yêu cầu BT1/III Sgk/13, 14 và thảo luận nhóm để làm BT3/III Sgk/14.
œµ
* Rút KN : ..............
.................................
.................................
.................................