Giáo án Ngữ văn 8 - Trần Thị Kim Loan - Hai cây phong

Tuần 9
Tiết 33, 34
Ngày dạy : 
	- 8A1: //
	- 8A2: //
 	- 8A3: //
Bài 9
Văn bản
HAI CÂY PHONG
(Trích Người thầy đầu tiên)
 Ai-ma-tốp
A/ MỤC TIÊU CẦN ĐẠT : 
	1. Kiến thức : 
	- Vẻ đẹp và ý nghĩa hình ảnh hai cây phong trong đoạn trích.
	- Sự gắn bó của người họa sĩ với quê hương, với thiên nhiên và lòng biết ơn người thầy Đuy-sen.
	- Cách xây dựng mạch kể ; cách miêu tả giàu hình ảnh và lời văn giàu 
cảm xúc.
	2. Kỹ năng : 
	- Đọc – hiểu một văn bản có giá trị văn chương, phát hiện, phân tích những đặc sắc nghệ thuật miêu tả, biểu cảm trong một đoạn trích tự sự.
	- Cảm thụ vẻ đẹp sinh động, giàu sức biểu cảm của các hình ảnh trong 
đoạn trích.
	3. Thái độ : Biết ơn những người đã dưỡng dục mình, có trách nhiệm với quê hương. 	 
B/ CHUẨN BỊ :
	- GV :
	+ Ảnh tác giả Ai-ma-tốp.
	+ Tranh phóng to (nếu có).
	- HS : Tìm hiểu bài trước khi đến lớp.
C/ PHƯƠNG PHÁP : Vấn đáp + bình giảng + thảo luận + động não.
D/ TIẾN TRÌNH CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY – HỌC :
	1. Kiểm tra bài cũ : 
	- Kiệt tác là gì ? Vì sao nói Chiếc lá cuối cùng mà cụ Bơ-men vẽ là kiệt 
tác ?
	HS : 
	+ Kiệt tác : là tác phẩm nghệ thuật hết sức đặc sắc.
	+ Gọi chiếc lá cuối cùng mà cụ Bơ-men vẽ là kiệt tác nghệ thuật vì :
Chiếc lá vẽ rất đẹp, rất giống chiếc lá thật.
Chiếc lá cuối cùng đã đem lại sự sống cho Giôn-xi, cứu sống Giôn-xi. Chiếc lá được vẽ bằng tất cả tình thương yêu của cụ Bơ-men dành cho Giôn-xi.
Sự trả giá của chiếc lá quá đắt.
	- Nghệ thuật đặc sắc của truyện ngắn Chiếc lá cuối cùng là gì ?
	HS :
Dàn dựng cốt truyện chu đáo, các tình tiết được sắp xếp tạo nên hướng thú đối với độc giả.
Nghệ thuật kể chuyện đảo ngược tình huống tạo nên sức hấp dẫn cho thiên truyện.
	- Có ý kiến cho rằng : Chiếc lá cuối cùng là truyện có kết thúc mở, để lại nhiều dư âm và suy nghĩ trong lòng người đọc. Nói như vậy đúng hay sai ? Điều đó thể hiện ở chỗ nào ?
	HS : 
Nói Chiếc lá cuối cùng là truyện ngắn có kết thúc mở, để lại nhiều dư âm và suy nghĩ trong lòng người đọc là đúng.
Điều đó thể hiện ở chỗ : Khi Xiu kể về cái chết và nguyên nhân cái chết của cụ Bơ-men thì lúc đó Giôn-xi im lặng, không nói gì cả. Cách kết thúc như vậy đã để lại nhiều dư âm và suy nghĩ trong lòng người đọc.
	- Ý nghĩa của văn bản Chiếc lá cuối cùng là gì ?
	HS : Chiếc lá cuối cùng là câu chuyện cảm động về tình yêu thương giữa những người nghệ sĩ nghèo. Qua đó, tác giả thể hiện quan niệm của mình về mục đích của sáng tác nghệ thuật.
	2. Bài mới : 
Ù Hoạt động 1 : Giới thiệu bài mới.
	Tình yêu quê hương là một thứ tình cảm thiêng liêng, gắn bó với con người. Đối với người Việt Nam, ký ức tuổi thơ thường gắn liền với cây đa, bến nước, sân đình. Còn đối với nhân vật họa sĩ trong truyện vừa Người thầy đầu tiên của nhà văn Ai-ma-tốp là nhớ tới hai cây phong trên đỉnh đồi đầu làng. Mỗi lần về thăm quê, ông không thể không đến thăm nó. Vì sao vậy ?
	Đọc và tìm hiểu đoạn trích Hai cây phong trong Sgk, em sẽ biết rõ vì sao lại thế.
HĐ CỦA GV
HĐ CỦA HS
BÀI HS GHI
Ù Hoạt động 2 : Tìm hiểu chung về văn bản.
- Trình bày hiểu biết của em về tác giả Ai-ma-tốp.
- HS dựa vào chú thích Sgk/99 trả lời : Ai-ma-tốp (1928 – 2008) là nhà văn 
Cư-rơ-gư-xtan, trước đây là một nước thuộc Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô 
viết ; các tác phẩm quen thuộc : Cây phong non trùm khăn đỏ, Người thầy đầu tiên
I. Tìm hiểu chung : 
	1. Tác giả : Ai-ma-tốp (1928 – 2008) là nhà văn 
Cư-rơ-gư-xtan.
- GV giới thiệu thêm : 
Ai-ma-tốp sinh năm 
1928 – 2008, là nhà văn 
Cư-rơ-gư-xtan, một nước cộng hòa ở Trung Á, 
trước đây nằm trong Liên bang Xô-viết. Ông xuất thân trong một gia đình viên chức. Năm 1953, 
Ai-ma-tốp tốt nghiệp đại học nông nghiệp, trở thành cán bộ kỹ thuật chăn nuôi rồi sau đó học trường Viết văn Goóc-ki. Vì rất yêu quê hương và có tâm hồn nhạy cảm nên từ 1958, ông chuyển sang hoạt động báo chí, viết văn và trở thành nhà văn nổi tiếng với rất nhiều tác phẩm có giá trị. Ông được dư luận đánh giá cao ngay từ tác phẩm đầu tay Gia-mi-li-a (1958), được giải thưởng Lê-nin ba truyện : Người thầy đầu tiên, Cây phong non trùm khăn đỏ, Mắt lạc đà và nhiều tác phẩm nổi tiếng khác nữa. 
- GV giới thiệu ảnh tác giả Ai-ma-tốp.
- Hãy cho biết vị trí của đoạn trích Hai cây phong.
- Trả lời.
	2. Vị trí đoạn trích : 
Đoạn trích thuộc phần đầu truyện Người thầy đầu tiên.	
- GV tóm tắt nội dung truyện vừa Người thầy đầu tiên.
- GV lưu ý HS đọc kỹ các chú thích : 3, 5, 6, 7 và 11.
Ù Hoạt động 3 : Hướng dẫn HS tìm hiểu chi tiết
văn bản. 
- GV hướng dẫn HS đọc : đọc chậm rãi, hơi buồn gợi nhớ nhung và suy nghĩ của người kể chuyện. Đoạn người kể xưng tôi và chúng tôi, đọc đổi giọng để phân biệt ngôi kể và điểm nhìn nghệ thuật.
II. Đọc – hiểu văn bản : 
- GV đọc từ đầu “phía tây”.
- 3HS đọc đến hết.
	+ “Phía trên thần xanh”.
	+ “Vào năm học cuối cùng biêng biếc kia”.
	+ Phần còn lại.
- GV nhận xét cách đọc của HS.
- Bố cục của đoạn trích này có thể chia làm bốn phần như trên. Em hãy nêu nội dung từng phần.
- HS nêu :
	+ P1. Từ đầu “tận chân trời phía tây” : Giới thiệu chung vị trí làng quê của nhân vật tôi.
	+ P2. “Phía trên làng tôi chiếc gương thần xanh” : Nỗi nhớ về hai cây phong, tâm trạng của tôi mỗi khi về làng, thăm hai cây phong.
	+ P3. “Vào năm học cuối cùng chân trời xa thẳm biêng biếc kia” : Nhớ về cảm xúc và tâm trạng tôi lúc còn trẻ thơ với bạn bè, khi trèo lên hai cây phong nhìn ngắm làng quê.
	+ P4. Đoạn còn lại : Hình ảnh hai cây phong gắn liền với thầy Đuy-sen.
- GV nêu : Trong đoạn trích Hai cây phong, xuất hiện hai loại hình ảnh. Đó là hình ảnh thiên nhiên (gồm hai cây phong và thảo nguyên) và hình ảnh con người (gồm nhân vật tôi và chúng tôi). Trong đó nổi bật nhất là hình ảnh của nhân vật tôi và hai cây phong. Quan hệ giữa hai loại hình ảnh này là gắn bó, thân thuộc.
- Em có nhận xét gì về cách kể của văn bản ? (Ngôi kể thứ mấy ? Cách kể ở văn bản này có gì đặc biệt ?)
- HS trả lời : 
	+ Văn bản được kể bởi người kể chuyện ở ngôi thứ nhất, xưng tôi.
	+ Điểm đặc biệt ở cách kể là tôi có lúc kể về tôi và có lúc kể về chúng tôi.
	1. Hai mạch kể lồng ghép :
	+ Khi nào người kể chuyện nhân danh tôi ?
- Trả lời.
- Nhận xét.
	- Người kể chuyện xưng tôi : Khi thể hiện cảm xúc riêng của bản thân về hai cây phong (có lúc thì ở hiện tại, có lúc ở quá khứ).
	+ Khi nào người kể chuyện nhân danh chúng tôi ?	
	- Người kể chuyện xưng chúng tôi : Khi thể hiện cảm xúc của tập thể (của bọn con trai ở quá khứ, trong đó có tôi) về hai cây phong và thảo nguyên.
- Trong hai mạch kể ấy, mạch kể nào quan trọng hơn ? Vì sao ?
- Trả lời : Mạch kể người kể xưng tôi quan trọng hơn. Căn cứ vào độ dài văn bản của hai mạch kể, tôi có cả ở hai mạch kể.
- Cách kể chuyện kết hợp cả hai mạch kể này có tác dụng gì ?
	® Cảm xúc vừa riêng, vừa chung.
	Þ Tình yêu thiên nhiên và làng quê là tình yêu sâu sắc và rộng lớn của một thế hệ.
v TIẾT 2 : 
- Cây phong là gì ?
- Thảo nguyên là gì ?
- HS dựa vào chú thích 3, 5 để trả lời.
- HS quan sát phần ba của đoạn trích (hai đoạn cuối Sgk/98).
	2. Hai cây phong và hồi ức tuổi thơ :
- GV nêu : Trong mạch kể người kể chuyện xưng chúng tôi có thể chia thành hai đoạn nhỏ.
	+ Đoạn trên : Vào năm học cuối cùng, trước kỳ nghỉ hè, bọn trẻ chơi đùa, trèo lên hai cây phong phá tổ chim.
	+ Đoạn dưới : Cảm nhận của bọn trẻ về phong cảnh đẹp vô ngần của làng quê khi ngồi trên những cành cây cao.
- Quan hệ giữa người kể và hai cây phong như thế nào ?
- Người kể xem hai cây phong như người bạn.
- Trong mạch kể của người kể chuyện xưng chúng tôi, cái gì thu hút người kể chuyện cùng 
bọn trẻ và làm cho chúng ngây ngất ?
- Bức tranh thiên nhiên rộng lớn tươi đẹp của làng quê (cảnh thảo nguyên) đã thu hút bọn trẻ.
- GV giới thiệu tranh phóng to (nếu có).
- HS quan sát tranh để phát hiện chi tiết, cảm thụ văn bản.
- Từ trên cao, bọn trẻ được thấy những gì và có cảm giác như thế nào ?
- Trả lời :
	+ Dải thảo nguyên hoang vu.
	+ Làn sương mờ đục.
	+ Dòng sông lấp lánh.	
	+ Những miền đất bí ẩn đầy sức quyến rũ.
	+ Một chân trời xa thẳm.
® Bọn trẻ sửng sốt, nín thở, quên cả việc thích thú nhất là phá tổ chim.
- Đoạn văn tả cảnh bọn trẻ trèo lên hai cây phong 
để từ đó say mê khám 
phá thảo nguyên mênh mông phía sau làng có ý nghĩa gì ?
- Trả lời.
- GV chốt.
	- Hai cây phong là nơi hội tụ niềm vui tuổi thơ.
	- Là nơi giúp tôi và bạn bè mở rộng tầm mắt, chấp cánh ước mơ cho bọn trẻ.
- Trong mạch kể xen lẫn tả này, hai cây phong tuy chỉ được phát họa đôi ba nét, nhưng đúng là những nét phác thảo của một họa sĩ. Em hãy tìm chi tiết dẫn chứng.
- Trả lời :
	+ Hai cây phong khổng lồ, nghiêng ngả đung đưa.
	+ Bóng râm mát rượi.
	+ Hàng đàn chim chao đi chao lại.
	+ Cành cây cao ngất, cao đến ngang tầm chim bay.
	+ Dải thảo nguyên hoang vu.
	+ Làn sương mờ đục.
	+ Dòng sông lấp lánh.	
	+ Một chân trời xa thẳm.
	® Kể xen lẫn tả bằng ngòi bút đậm chất hội họa.
	3. Hai cây phong trong cái nhìn và cảm nhận của tôi :
- HS quan sát phần hai (Sgk/96).
	a. Vị trí của hai cây phong :
- Làng Ku-ku-rêu được biểu tượng qua hình ảnh nào ?
- Biểu tượng của làng 
Ku-ku-rêu là hai cây phong.
- Người kể ví hai cây phong với cái gì ? Ý nghĩa của việc so sánh đó ?
- Trả lời.
	Hai cây phong lớn, hệt như những ngọn hải đăng đặt trên ngọn núi.
	® So sánh Þ Là ánh sáng văn hóa, tinh thần của quê hương chỉ đường cho con người bước tới ; nhắn nhủ đến trách nhiệm và bổn phận của con người đối với quê hương. 
- HS quan sát phần hai (tiếp theo) Sgk/97.
	b. Hai cây phong trong hồi ức của tôi :
- Theo dõi đoạn văn đặc tả hai cây phong (phần hai tiếp theo Sgk/97) cho 
biết : Hai cây phong được miêu tả như thế nào ? Trong cách miêu tả này có gì đặc sắc ? (Ngoại diện ? Tâm hồn ?)
- Trả lời.
	- Ngoại diện : Hai cây phong lớn mọc trên đồi.
	- Chúng có tiếng nói riêng chan chứa những lời ca êm dịu Có khi hai cây phong bỗng im bặt một thoáng, rồi khắp lá cành lại cất tiếng thở dài một lượt.	
	- Và khi mây đen kéo đến cùng với bão giông hai cây phong nghiêng ngả tấm thân dẻo dai và reo vù vù như một ngọn lửa bốc cháy rừng rực.
	® Hai cây phong có sức sống vô cùng mãnh liệt, ngoan cường.
- Những biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng khi người kể miêu tả hai cây phong ? Cách miêu tả này có tác dụng gì ?
- Các biện pháp được sử dụng : so sánh, nhân hóa, ẩn dụ. Cách miêu tả này đã khiến hai cây phong gần gũi với con người và đặc biệt nó cho thấy tình cảm của người kể dành cho chúng.
- GV giảng : Điều đó cho thấy năng lực cảm nhận tinh tế (cảm nhận được 
sự sống của cả những 
vật vô tri, vô giác) ; trí tưởng tượng phong phú của tác giả.
- GV chuyển ý : Trong mạch kể của người kể chuyện xưng tôi, nguyên nhân gây xúc động cho người kể chuyện là hai cây phong gắn với tình yêu quê hương da diết, một nguyên nhân nữa là do hai cây phong ấy gắn với những kỷ niêm xa xưa ở tuổi học trò.
- Chú ý lắng nghe.
- Ngoài hai nguyên nhân vừa nêu trên còn nguyên nhân sâu xa nào khác nữa đã khiến hai cây phong trở nên gây xúc động sâu sắc cho người kể chuyện ? 
- Hai cây phong gắn với câu chuyện xúc động về tình cảm thầy trò giữa thầy giáo Đuy-sen và cô học trò nghèo An-tư-nai.	
	+ Thầy Đuy-sen là người có công xây dựng ngôi trường đầu tiên xóa 
mù chữ cho trẻ em làng Ku-ku-rêu.
	c. Hình ảnh hai cây phong gắn liền với thầy Đuy-sen :
	+ Chính thầy đem hai cây phong non về đây trồng cùng với cô học trò 
An-tư-nai.
	- Hai cây phong là nhân chứng hết sức xúc động về tình cảm thầy trò.
- Thầy Đuy-sen trồng hai cây phong với những ước mơ và hy vọng gì ?
	- Thầy Đuy-sen trồng hai cây phong với ước mong và hy vọng những đứa trẻ nghèo khổ, thất học sẽ mở mang kiến thức, thành người hữu ích.
- GV hướng dẫn HS tiểu kết : Liên kết các biểu hiện trên, các em có thể hình dung như thế nào về hai cây phong trong đoạn trích này ?
- Trả lời :
	+ Là tín hiệu của làng.
	+ Gắn bó, thân thuộc, gần gũi với con người.
	+ Có sự sống riêng.
	+ Nơi hội tụ niềm vui tuổi thơ.
	+ Nơi mở rộng chân trời hiểu biết.
	+ Nơi khắc ghi biến cố của làng Ku-ku-rêu, đó là Trường Đuy-sen.
- HS khác nhận xét, bổ sung.
- GV chốt để khắc sâu kiến thức.
- Qua đoạn trích Hai cây phong, em học tập được gì về nghệ thuật kể chuyện của Ai-ma-tốp ? (Ngôi 
kể ? Phương thức biểu 
đạt ? Biện pháp tu từ ?)
Trả lời :
	+ Đan xen lồng ghép hai ngôi kể làm cho câu chuyện trở nên sống động, thân mật, gần gủi.
	+ Sự kết hợp khéo léo giữa phương thức tự sự, miêu tả, biểu cảm giúp người đọc cảm nhận được bức tranh hai cây phong được miêu tả đậm chất hội họa, truyền cho ta tình yêu quê hương da diết.	
	4. Nghệ thuật :
	- Lựa chọn ngôi kể, người kể tạo nên hai mạch kể lồng ghép độc đáo.
	- Miêu tả bằng ngòi 
bút đậm chất hội họa, truyền sự rung cảm đến người đọc.
	+ Biện pháp tu từ : nhân hóa, so sánh, ẩn dụ.
	- Có nhiều liên tưởng, tưởng tượng hết sức phong phú.
- Nhận xét, bổ sung.
- Nếu nhân vật tôi mang hình bóng của chính tác giả thì em sẽ hiểu gì về nhà văn này từ văn bản Hai cây phong của ông ? 
(Động não)
- Trả lời :
	+ Tác giả là người có tâm hồn nhạy cảm với cái đẹp đẽ, cao quý.
	5. Ý nghĩa văn bản :
	Hai cây phong là biểu tượng của tình yêu quê hương sâu nặng gắn liền với những kỷ niệm tuổi thơ đẹp đẽ của người họa sĩ làng Ku-ku-rêu.
	+ Tấm lòng yêu quê sâu nặng biểu hiện ở tình cảm thắm thiết gắn bó 
với cảnh và con người nơi quê hương.
	+ Có tài miêu tả và biểu cảm trong sáng.
Ù Hoạt động 4 : Hệ thống kiến thức đã tìm hiểu qua bài học. 
III. Tổng kết : Ghi nhớ Sgk/101.
- Văn bản Hai cây phong sử dụng nghệ thuật chủ yếu nào ? Nội dung chính của văn bản này là gì ?
- Thảo luận, trả lời.
- Lời nhắn nhủ của người kể qua văn bản này ? (Thảo luận nhóm 4HS 1’)
- HS thảo luận theo yêu cầu và đại diện nhóm trả lời.	
- HS nhận xét, bổ sung.
- GV nhận xét.
- GV chốt : 
	+ Quê hương, thiên nhiên, truyền thống nuôi dưỡng con người lớn lên.
	+ Và đấy còn là nền tảng để con người có thể đứng vững trong bất kỳ môi trường sống nào.
	+ Đấy là nhận thức, là lòng hàm ơn của người họa sĩ xưng tôi đối với nơi chôn rau cắt rốn của mình.
	+ Con người phải luôn ý thức được bổn phận của mình đối với làng quê, đất nước.
Ù Hoạt động 5 : Hướng dẫn tự học.
	- Hướng dẫn học sinh học bài ở nhà : Đọc tác phẩm Người thầy đầu tiên, học thuộc lòng đoạn văn viết về hai cây phong trong văn bản.
	- Chuẩn bị bài mới : “Viết bài Tập làm văn – số 2” (Văn tự sự kết hợp với miêu tả, biểu cảm) Sgk/103.
	+ Ôn tập về văn tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm, đặc biệt là HS nắm chắc dàn ý của kiểu bài này. 
	+ Vận dụng những kiến thức đã học để làm dàn ý, viết thành văn các đề 2 và 3 Sgk/103. 
œµ
* Rút KN : ..............
.................................
.................................
.................................