Giáo án Ngữ văn 8 - Văn bản: Chiếc lá cuối cùng

Tuần 8
Tiết 29, 30
Ngày dạy : 
	- 8A1: //
	- 8A2: //
 	- 8A3: //
Bài 8
Văn bản
CHIẾC LÁ CUỐI CÙNG
(Trích Chiếc lá cuối cùng)
 O Hen-ri
A/ MỤC TIÊU CẦN ĐẠT : 
	1. Kiến thức : 
	- Nhân vật, sự kiện, cốt truyện trong một tác phẩm truyện ngắn hiện đại Mỹ.
	- Lòng cảm thông, sự sẻ chia giữa những nghệ sĩ nghèo.
	- Ý nghĩa của tác phẩm nghệ thuật vì cuộc sống của con người.
	2. Kỹ năng : 
	- Vận dụng kiến thức về sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong tác phẩm tự sự để đọc – hiểu tác phẩm.
	- Phát hiện, phân tích đặc điểm nổi bật về nghệ thuật kể chuyện của nhà văn.
	- Cảm nhận được ý nghĩa nhân vật sâu sắc của truyện.
	3. Thái độ : Sống có tình yêu thương và trách nhiệm với mọi người xung quanh. 
B/ CHUẨN BỊ :
	- GV :
	+ Ảnh tác giả O Hen-ri.
	+ Tranh minh họa cho văn bản (nếu có).
	- HS : Tìm hiểu bài trước khi đến lớp.
	+ Chủ đề của văn bản.
	+ Tính cách của các nhân vật được thể hiện qua đoạn trích.
	+ Nghệ thuật đặc sắc của đoạn trích.
	+ Chi tiết minh họa cho các nội dung trên.
C/ PHƯƠNG PHÁP : Vấn đáp + bình giảng + học theo nhóm + động não.
D/ TIẾN TRÌNH CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY – HỌC :
	1. Kiểm tra bài cũ : 
	- Nghệ thuật nổi bật của đoạn trích Đánh nhau với cối xay gió là gì ?
	HS : Xây dựng cặp nhân vật đối lập.
	- Nghệ thuật đối sánh – tương phản và song song giữa hai nhân vật được thể hiện một cách triệt để và toàn diện trong đoạn trích như thế nào ? Nghệ thuật ấy có tác dụng gì ?
	- Qua hai nhân vật Đôn Ki-hô-tê và Xan-chô Pan-xa, tác giả Xéc-van-tét thể hiện quan điểm gì về con người chân chính ?
	HS : Con người chân chính phải có lý tưởng sống cao đẹp người chân chính (như Đôn Ki-hô-tê) nhưng đầu óc phải tỉnh táo, hành động phải thiết thực (như Xan-chô Pan-xa).
	2. Bài mới : 
Ù Hoạt động 1 : Giới thiệu bài mới.
	Văn học Mỹ là một nền văn học trẻ nhưng đã xuất hiện những nhà văn kiệt xuất. Trong đó, tên tuổi của O Hen-ri nổi bật lên như một tác giả truyện ngắn tài danh. Chiếc lá cuối cùng là một truyện ngắn đặc sắc. Về đề tài, câu chuyện hướng tới kể về cuộc sống khốn cùng của các nghệ sĩ nghèo trong xã hội Mỹ cuối thế kỷ XIX.
HĐ CỦA GV
HĐ CỦA HS
BÀI HS GHI
Ù Hoạt động 2 : Tìm hiểu chung về văn bản.
- GV yêu cầu HS đọc thầm phần chú thích (¶) Sgk/89.
- Nêu hiểu biết của em về tác giả.
- Đọc thầm.
- Trình bày, nhận xét, bổ sung.
I. Tìm hiểu chung : 
	1. Tác giả : O Hen-ri (1862 – 1910) là nhà văn Mỹ chuyên viết truyện ngắn. Tinh thần nhân đạo cao cả được thể hiện một cách cảm động là điểm nổi bật trong tác phẩm của ông.
- Giới thiệu ảnh tác giả 
O Hen-ri.
- Xác định vị trí của đoạn trích.
- HS nêu.
	2. Vị trí đoạn trích : Đoạn trích trong Sgk là phần cuối truyện ngắn Chiếc lá cuối cùng của 
O Hen-ri.
- GV tóm tắt nội dung phần đầu của truyện để HS tiện trong việc tìm hiểu, phân tích đoạn trích trong Sgk.
- Chú ý lắng nghe.
	+ Câu chuyện xảy ra ở một ngôi nhà ba tầng tồi tàn, với những căn phòng cho thuê giá rẻ trong một khu phố nhỏ ở phía Tây công viên Oa-sinh-tơn.
	+ Tháng 11 gió lạnh mùa đông tràn về.
	+ Hai nữ họa sĩ trẻ Xiu và Giôn-xi đến thuê chung một căn phòng trên tầng thượng ngôi nhà.
	+ Cụ Bơ-men cũng là một họa sĩ nghèo sống ở tầng dưới cùng.
	+ Giôn-xi bị bệnh viêm phổi nặng. Phần vì bị bệnh nặng, phần vì nghèo không có tiền thuốc thang, cô không thiết sống nữa, mặc cho Xiu chăm sóc, động viên tận tình. 
Giôn-xi cứ nằm quay mặt ra hướng cửa sổ nhìn những chiếc lá trên một dây thường xuân leo bám vào tường gạch rụng dần những chiếc lá vàng.
	+ Mỗi lần có một chiếc lá rơi, cô đếm số lá còn lại và chờ khi nào chiếc lá cuối cùng rụng nốt thì cô cũng buông xuôi, lìa đời.
	+ Trước khi trời tối, Giôn-xi đếm thấy còn lại bốn chiếc lá.
	+ Xiu tìm gặp cụ 
Bơ-men kể đầu đuôi câu chuyện.
	+ Rồi cụ Bơ-men và Xiu lên trên gác trong lúc Giôn-xi đang ngủ
 Ù Hoạt động 3 : Hướng dẫn HS tìm hiểu chi tiết
văn bản. 
- GV hướng dẫn HS đọc : chú ý phân biệt lời kể, tả của tác giả với những câu, đoạn đặt trong dấu ngoặc kép. Đoạn cuối truyện, lời kể của Xiu về cái chết của cụ Bơ-men đọc giọng cảm động, nghẹn ngào.
- GV nhận xét cách đọc của HS.
- 3HS đọc.
II. Đọc – hiểu văn bản : 
- HS Tóm tắt nội dung đoạn trích Sgk.
+ Sau một đêm mưa gió phũ phàng tưởng chừng như không bao giờ dứt. Chiếc lá cuối cùng vẫn còn bám trên tường
+ Điều đó khiến 
Giôn-xi thoát khỏi ý nghĩ về cái chết.
	+ Xiu đã cho Giôn-xi biết chiếc lá cuối cùng chính là bức tranh của họa sĩ già Bơ-men đã bí mật vẽ trong một đêm mưa, gió, rét để cứu Giôn-xi, trong khi chính cụ bị chết vì sưng phổi.
- Từ đó hãy xác định 
nhân vật chính của văn bản vật này.
- Giôn-xi là nhân vật chính.
- Hãy tách đoạn văn bản theo các phần nội dung liên quan đến nhân vật Giôn-xi.
- Bố cục của văn bản :
	+ Đ1. Từ đầu “mái hiên thấp kiểu Hà Lan” : 
Giôn-xi chờ đợi cái chết trong tuyệt vọng.
	+ Đ2. Tiếp theo “hy vọng sẽ được vẽ vịnh 
Na-plơ” : Giôn-xi thoát khỏi ý nghĩ về cái chết.
	+ Đ3. Phần còn lại : 
Bí mật của chiếc lá cuối cùng.
- Trong đoạn trích, em thấy Giôn-xi ở trong tình trạng như thế nào ?
- Tình trạng ấy khiến cô họa sĩ trẻ này có ý nghĩ 
gì ?
- Quan sát đoạn 1.
	1. Diễn biến tâm trạng của Giôn-xi :
	- Bệnh sưng phổi nặng, cạn kiệt sức sống, nghèo túng.
	® Chán nản, tuyệt vọng, không tin vào sự sống của mình nữa. 
	- Gắn sự sống của mình với những chiếc lá của cây thường xuân.
- Suy nghĩ của Giôn-xi : Khi chiếc lá cuối cùng rụng thì lúc đó cô cũng buông xuôi, lìa đời, suy nghĩ đó nói lên điều gì ? Em nhận xét như thế nào về tâm trạng đó ?
- Giôn-xi chán sống lắm rồi, là một tâm trạng thường gặp ở những người ít nghị lực khi gặp phải bệnh tật, hay khó khăn.
	® Rất yếu đuối, ít nghị lực, thật ngớ ngẩn, đáng thương.
v TIẾT 2 : 
- Theo dõi tiếp đoạn 2.
- Sau một đêm mưa gió dữ dội, khi chiếc mành được kéo lên, lúc trời vừa hửng sáng, Giôn-xi phát hiện điều gì ?
- Giôn-xi ngạc nhiên khi thấy chiếc lá cuối cùng vẫn bám vào tường.
- Tại sao sau khi nằm nhìn chiếc lá hồi lâu, Giôn-xi 
tự thấy mình là một cô 
bé hư ? Theo em, Giôn-xi đã cảm nhận được điều gì từ hình ảnh chiếc lá cuối cùng vẫn còn đó ?
- Theo dõi đoạn : “Em thật là một cô bé hư sẽ được vẽ vịnh Na-plơ” Sgk/88.
- Trả lời.
	- Chiếc lá mỏng manh, nhỏ nhoi ấy chứa đựng một sức sống mãnh liệt, bền bỉ. 
- Sau đó, Giôn-xi đã có những biểu hiện gì ? Điều đó đã cho ta thấy sự đổi thay nào ở cô ?
- Trả lời.
	- Giôn-xi xin cháo, sữa, đòi soi gương, ngồi dậy và hy vọng sẽ được vẽ vịnh Na-plơ.
	® Thấy yêu sự sống, yêu nghệ thuật hội họa trở lại.
	Þ Giôn-xi đã vượt qua cái chết.
- GV bình : Nguyên nhân sâu xa quyết định tâm trạng hồi sinh của Giôn-xi đó là nhờ sự gan góc của chiếc lá (cô không biết đấy là lá vẽ), chống chọi kiên cường với hoàn cảnh khắc nghiệt, bám lấy sự sống. trái ngược với nghị lực yếu đuối buông xuôi muốn chết của Giôn-xi.
- Việc Giôn-xi khỏi bệnh nói lên điều gì ? (Thảo luận nhóm 2HS 1’) 
- Thảo luận, trả lời.
- Nhận xét.
- GV chốt : Người ta có thể tự chữa bệnh bằng nghị lực, bằng tình yêu cuộc sống, bằng sự đấu tranh và chiến thắng bệnh tật
- Tại sao khi nghe Xiu kể chuyện về cái chết của cụ Bơ-men, tác giả không để Giôn-xi có thái độ gì ?
- Trả lời.
- GV giảng : Khi nghe Xiu kể chuyện lại cái chết về việc làm cao cả của cụ 
Bơ-men, tác giả không để Giôn-xi có thái độ gì như vậy truyện sẽ có dư âm để lại trong lòng người đọc suy nghĩ, dự đoán. Truyện sẽ kém hay nếu nhà văn cho chúng ta biết cụ thể Giôn-xi nghĩ gì, làm gì.
- Giôn-xi là nhân vật đáng trách hay đáng thương ?
- Giôn-xi là nhân vật vừa đáng trách vừa đáng thương :
	+ Đáng trách vì sự yếu đuối, phó mặc sự sống của mình cho những chiếc lá mong manh.
	+ Đáng thương vì Giôn-xi mắc bệnh mà lại nghèo nên dễ sinh ra tâm trạng muốn chết. Nhưng rồi cô nhận thức được “Muốn chết là một tội”. Sự sống bao giờ cũng cao quý.
- GV chuyển ý.
	2. Tình yêu thương của Xiu :
- Trong đoạn trích, tình yêu thương của Xiu đối với Giôn-xi biểu hiện như thế nào ?
- Trả lời.
	- Lo sợ khi nhìn thấy chiếc lá thường xuân ít ỏi bám trên tường.
	- Cô sẽ ra sao nếu Giôn-xi chết đi.
	- Động viên chăm sóc Giôn-xi rất tận tình, chu đáo.
- Tại sao Xiu cùng cụ 
Bơ-men sợ sệt ngó ra ngoài cửa sổ nhìn cây thường xuân, rồi nhìn nhau chẳng nói năng gì ?
- Vì lo cho bệnh tật, tính mệnh của Giôn-xi và nhớ đến ý định của Giôn-xi (sẽ chết khi chiếc lá cuối cùng rụng).
- Sáng hôm sau, Xiu có biết chiếc lá cuối cùng là lá giả, lá vẽ hay không ? Vì sao ?
- Xiu không hề biết chiếc lá cuối cùng là lá giả, lá vẽ. Vì :
	+ Kéo mành lên một cách chán nản.
	+ Ngạc nhiên (Ô kìa !).
	+ Cúi gương mặt hốc hác xuống Giôn-xi và nói những lời não nuột, càng lo lắng bất lực hơn vì không biết làm gì mới có thể cứu được bạn.
- Nếu Xiu biết lá giả, lá vẽ thì sức hấp dẫn của truyện như thế nào ? Vì sao ?
- Trả lời.
- GV giảng : Nếu Xiu biết ý định của cụ Bơ-men thì truyện sẽ kém hay đi và ta sẽ không được thưởng thức cả một đoạn văn nói lên tâm trạng lo lắng thắm đượm tình người của cô.
- Vậy Xiu biết rõ sự thật về chiếc lá cuối cùng lúc nào ? Vì sao em biết ?
- Khi kéo mành lên, Giôn-xi ngạc nhiên hơn khi thấy chiếc lá kỳ lạ, gan lì vẫn chưa rụng nhưng Xiu không hề có thái độ gì (có thể cô dễ dàng kiểm tra). Xiu đã giấu Giôn-xi để cứu bạn. Xiu cũng chưa biết ai là tác giả của kiệt tác đó.
- Tại sao tác giả lại kết thúc truyện bằng ngay chính lời kể của Xiu 
mà không phải là của Giôn-xi ?
- Đấy là biểu hiện của kiểu kết thúc bất ngờ.
- Kiểu kết thúc này tạo ra một khoảng trống nghệ thuật để người đọc suy nghĩ và dự đoán.
- GV tiểu kết : Ở nhân vật Xiu, cô hiện thân với tấm lòng vị tha, một con người giàu đức hy sinh thầm lặng, có trái tim nhân hậu mênh mông. Xiu là một nhân vật đẹp làm ta xúc động ngưỡng mộ về 
một tình bạn thủy chung cao quý.
- Những chi tiết nào nói lên tấm lòng thương yêu và hành động cao cả 
của cụ Bơ-men đối với Giôn-xi ?
- Trả lời.
	3. Kiệt tác của cụ 
Bơ-men :
	- Cụ Bơ-men sợ sệt nhìn ra cửa sổ, nhìn Xiu và chẳng nói năng gì.
	® Cụ đang nghĩ đến việc vẽ chiếc lá cuối cùng để cứu Giôn-xi.
	Þ Cụ thật cao thượng, cứ lẳng lặng mà làm, quên mình vì người khác, chẳng hé răng ngay cả Xiu cũng không biết ý định của cụ.
- Vì sao tác giả không trực tiếp tả cảnh cụ Bơ-men vẽ tranh trong đêm tối, tả cảnh cụ bị bệnh phải vào viện và qua đời ở đó ?
- Tạo sự bất ngờ cho Giôn-xi, Xiu và cho cả bạn đọc chúng ta, khiến người đọc xót thương cụ Bơ-men hơn.
- Tăng giá trị đạo đức của Bơ-men khi cụ hy sinh mạng sống của mình một cách âm thầm.
- GV giảng : Kiệt tác nghệ thuật là tác phẩm có giá trị tư tưởng và nghệ thuật rất cao, đem lại niềm vui và khoái cảm thẩm mỹ cho người xem, người nghe, người đọc.
- Xem chú thích (8) Sgk/89.
- Vì sao có thể nói chiếc lá cuối cùng của cụ Bơ-men vẽ là kiệt tác ? (Thảo luận nhóm 1’)
- Thảo luận, trả lời.
- Chiếc lá cuối cùng là kiệt tác vì :
	+ Rất đẹp (sinh động, giống lá thật đến nổi con mắt nhà chuyên môn của cả hai họa sĩ mà cũng không phân biệt được là thật hay giả).
	- Chiếc lá cuối cùng là kiệt tác vì :
	+ Rất đẹp, sinh động, rất giống lá thật.
	+ Nó có giá trị nhân sinh rất cao (đem lại sự sống cho Giôn-xi, cứu sống Giôn-xi. Chiếc lá được vẽ bằng tình thương yêu bao la, đức hy sinh cao cả).
	+ Có giá trị nhân sinh rất cao. 
	+ Nó có cái giá quá đắt (nó cứu sống được một người nhưng lại cướp đi một người khác – chính người đã tạo ra nó).
	+ Có cái giá quá đắt. 
- Nhân vật nào ấn tượng nhất trong truyện ?
- Nhân vật Bơ-men ấn tượng nhất. Cụ là một họa sĩ sống với khát vọng sẽ vẽ một kiệt tác để đổi đời cho bản thân và cho cả hai cô họa sĩ trẻ. Cái chết của cụ đã cứu sống Giôn-xi. Đó là sự hy sinh cao quý, đầy tình thương của con người.
- GV bình : Với kiệt tác chiếc lá cuối cùng của mình, cụ Bơ-men đã ra đi mãi mãi nhưng hành động cao cả - xả thân vì sự sống của Giôn-xi, vì hạnh phúc của con người thì hình ảnh cụ Bơ-men đã khiến Giôn-xi xúc động, cảm phục với lòng biết ơn vô hạn. 
- Em có nhận xét gì về cách kết thúc truyện của tác giả ?
- Truyện có nhiều tình tiết hấp dẫn, sắp xếp chặt 
chẽ, khéo léo và nghệ thuật đảo ngược tình huống (2 lần).
	4. Nghệ thuật :
	- Dàn dựng cốt truyện chu đáo, các tình tiết được sắp xếp tạo nên hứng thú đối với độc giả.
	+ Lần 1 : Giôn-xi ngày càng tiến đến cái chết ® Khiến người đọc thương cảm, lo lắng. Kết truyện cô yêu đời trở lại, khỏi bệnh ® Nhân vật trong truyện và người đọc đều bất ngờ.
	- Nghệ thuật kể chuyện đảo ngược tình huống hai lần tạo nên sức hấp dẫn cho thiên truyện.
	+ Lần 2 : Cụ Bơ-men đang khỏe ® Vẽ chiếc lá cuối cùng trong đêm đông rét buốt để cứu Giôn-xi, bị bệnh sưng phổi rất nặng và chết ® Khiến mọi người quý mến, 
cảm phục.
- Cả hai nhân vật Giôn-xi và Bơ-men đều liên quan đến bệnh viêm phổi và chiếc lá cuối cùng. Cụ Bơ-men xả thân mình để cứu sống Giôn-xi.
- Tác giả muốn gửi gắm gì qua thiên truyện ? (Động não)
- Trả lời :
	+ Ca ngợi tình yêu thương của con người.
	+ Phê phán sự ủy mị, bi quan.
	+ Khẳng định nghệ thuật chân chính là nghệ thuật vì con người.
	+ Nghệ thuật có sức mạnh phi thường trong việc cứu sống con người : Chiếc lá gieo mầm cho sự sống.
	5. Ý nghĩa văn bản :
	Chiếc lá cuối cùng là câu chuyện cảm động về tình yêu thương giữa những người nghệ sĩ nghèo. Qua đó, tác giả thể hiện quan niệm của mình về mục đích của sáng tạo nghệ thuật.
- GV chốt về chủ đề của văn bản : 
	+ Tình thương yêu cao cả của những người nghèo khổ với nhau.
	+ Sức mạnh của tình yêu cuộc sống chiến thắng bệnh tật.
	+ Sức mạnh và giá trị của nghệ thuật chân chính.
Ù Hoạt động 4 : Hệ thống kiến thức đã tìm hiểu qua bài học. 
III. Tổng kết : Ghi nhớ Sgk/90.
- Qua việc tìm hiểu văn bản Chiếc lá cuối cùng, hãy cho biết nội dung, nghệ thuật của văn bản.
- Trả lời.
- Đọc ghi nhớ Sgk/90.
Ù Hoạt động 5 : Hướng dẫn tự học.
	- Hướng dẫn học sinh học bài ở nhà :
	+ Ngoài văn bản, chú thích và câu hỏi đọc – hiểu văn bản chú ý đọc tóm tắt phần đầu của truyện để nắm được cốt truyện.
	+ Nhớ một số chi tiết hay trong tác phẩm.
	-	Chuẩn bị bài mới : “Lập dàn ý cho bài văn tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm” Sgk/9295.
	- Đọc thật kỹ bài văn Món quà sinh nhật mục 1/I Sgk/9294.
	- Trả lời các câu hỏi 1a, b, c/I Sgk/94.
	- Đọc mục 2/Sgk/95 để nắm bố cục một bài văn tự sự.
	- Chuẩn bị trước bài tập 1/II Sgk/95 thật tốt.
œµ
* Rút KN : ..............
.................................
.................................
.................................