Giáo án Ngữ văn lớp 10 - Chiến thắng mtao - Mxây

Tiết 8 – 9	 Ngày soạn:........................
CHIẾN THẮNG MTAO- MXÂY
(Trích Sử thi Đăm Săn - Ê Đê)
A.	 MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT:
- 	Hiểu được cuộc chiến đấu vì danh dự, hạnh phúc và sự thịnh vượng của cộng đồng là lẽ sống và niềm vui của anh hùng thời xưa;
-	Thấy được nghệ thuật miêu tả, xây dựng nhân vật, sử dụng ngôn từ và các biện pháp nghệ thuật thường dùng trong sử thi anh hùng qua đoạn trích. 
B.	 TRỌNG TÂM, KIẾN THỨC, KỸ NĂNG :
1. 	Kiến thức: 
-	Vẻ đẹp của người anh hùng sử thi Đăm Săn: trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn thịnh của cộng đồng được thể hiện qua cảnh chiến đấu và chiến thắng kẻ thù.
-	Đặc điểm nghệ thuật tiêu biểu của thể loại sử thi anh hùng(lưu ý phân biệt với sử thi thần thoại): xây dụng thành công nhân vật anh hùng sử thi; ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh, nhịp điệu; phép so sánh phóng đại.
2. 	Kỹ năng: 
-	Đọc (kể) diễn cảm tác phẩm sử thi.
-	Phân tích văn bản sử thi theo đặc trưng thể loại.
3. Phương tiện:
SGV, SGV, chuẩn kiến thức kỹ năng, thiết kế bài giảng, bảng phụ.
C.	NỘI DUNG LÊN LỚP :
1. 	Kiểm tra bài cũ (5 phút) :
- 	Đặc điểm của văn bản?
	(Mỗi văn bản tập trung thể hiện một chủ đề và triển khai chủ đề một cách nhất quán; các câu trong văn bản có sự liên kết chặt chẽ và xây dựng theo một kết cấu mạch lạc; mỗi văn bản có dấu hiệu biểu hiện tính hoàn chỉnh; các văn bản nhằm một hay một số mục đích nhất định)
- Dựa trên tiêu chí lĩnh vực và mục đích giao tiếp có thể phân ra các loại văn bản nào? (văn bản thuộc phong cách ngôn ngữ khoa học, báo chí, sinh hoạt, nghệ thuật, hành chính)
2. Tiến trình tổ chức dạy học bài mới :
 	Giống như những tác phẩm VHDG khác, sử thi Đăm Săn thường được một già làng kể trong nhà rông, bên bếp lửa giữa sự quây quần của buôn làng. Đó là kể khan. Người kể, người nghe cùng hoà hợp, chìm đắm trong không khí sử thi xa xưa. Chúng ta cùng tưởng tượng như mình sắp được tham dự một đêm kể khan như vậy để cùng tìm hiểu đoạn trích “Chiến thắng MtaoMxây”.
Hoạt động của GV và HS
Nội dung
Hoạt động 1: Tạo tâm thế tiếp nhận cho học sinh
-	GV:Goïi HS ñoïc tieåu daãn
+	Coù maáy loaïi söû thi? Keå teân? Tp tieâu bieåu ôû töøng theå loaïi?
+	Döïa vaøo SGK em haõy toùm taét thaät ngaén goïn söû thi Ñaêm Saên?
-	HS: Tóm tắt, GV nhận xét và bổ sung.
Hoạt động 2: Đọc, tóm tắt tác phẩm
- 	GV: Goïi HS toùm taét ñoaïn trích
-	HS: Tóm tắt, GV nhận xét và bổ sung.
-	GV: Vị trí ? Ñoaïn trích coù theå chia laøm maáy phaàn? yù chính töøng phaàn?
-	HS:Trả lời.
- 	GV: Hướng dẫn HS ñoïc saùng taïo VB.
-	HS: Đọc.
-	GV: Ñaïi yù ñoaïn trích? 
+ 	Mieâu taû söï vieäc gì ?
+ 	Thaùi ñoä cuûa moïi ngöôøi ñoái vôùi ÑS theå hieän ñieàu gì ? 
-	HS:Trả lời.
Hoạt động 3: Phân tích, cắt nghĩa văn bản
-	GV: Trong trận đánh với Mtao Mxây nhân vật Đăm Săn được kể qua những chặng nào?
-	HS: Trả lời (4 chặng: 
+	Đăm Săn đến chân cầu thang kẻ thù khiêu chiến
+ 	Cảnh 2 người múa khiên
+	Cảnh 2 người đuổi nhau
+	Đăm Săn giết được MtaoMxây)
-	GV chuyển dẫn: Trong trận chiến đấu luôn thấy sự đối lập giữa Đăm Săn và Mtao Mxây. Vậy sự đối lập đó được thể hiện cụ thể ntn, nhằm mục đích gì?(GV chia bảng để HS thấy được sự đối lập giữa 2 nhân vật. HS tìm những chi tiết làm rõ sự đối lập đó)
- 	GV: Em hãy cho biết nguyên nhân của sự kiện chiến tranh? Ai là người khiêu chiến trước? 
-	HS trả lời 
-	GV:
+	Trong daân gian mieâu taû nhaø Mtao Mxaây nhö theá naøo ? Duïng yù khi mieâu taû ? 
+ 	Ñăm Săn ñaõ noùi gì khi ñeán chaân caàu thang nhaø Mtao Mxaây ? Muïc ñích noùi ? 
+	Vì sao Ñăm Săn laïi duï Mtao Mxaây ra khoûi nhaø ? Chaøng laø ngöôøi theá naøo ? 
+	Khi Mtao Mxaây toû yù sôï Ñăm Săm ñaùnh leùn, người ñaõ noùi nhöõng gì ? Duïng yù cuûa nhöõng lôøi noùi ñoù ?
 ® Chaøng laø ngöôøi như thế naøo ? 
+ 	Thaùi ñoä cuûa Mxaây khi Ñăm Săn khieâu chieán ? 
+	Vì sao Mxaây chòu ñaùnh vôùi Ñaêm Saên? 
+	Nhöõng lôøi Mxaây noùi khi ñi xuoáng ñaát cho thaáy haén laø ngöôøi nhö theá naøo ? 
+ 	Hình daùng Mxaây ñöôïc mieâu taû nhö theá naøo ? Hình daùng aáy coù caân xöùng vôùi ñieäu boä cöû chæ cuûa haén luùc ñoù khoâng ? 
® Neâu tính caùch noåi baät cuûa hai nhaân vaät ? 
 -	HS: Lần lượt trả lời câu hỏi.
 -	GV: Tóm tắt diễn biến trận đấu giữa Đăm Săn và Mtao Mxaây?
+	Vaøo cuoäc chieán:
Hieäp 1:
+ 	Vì sao Ñăm Săn laïi ñeå Mxaây muùa khieân tröôùc ? 
+ 	Mxaây muùa khieân như thế nào ? Haén noùi gì veà taøi ngheä cuûa mình ? 
+ 	Mxaây laø keû coù tính caùch nhö theá naøo ? 
+	Tìm chi tiết miêu tả cảnh Đăm Săn múa khiên? Nhận xét về tài năng của Đăm Săn?
Hieäp 2:
+ 	Sau khi nhai ñöôïc mieáng traàu cuûa Hô Nhò, Ñăm Săn coù nhöõng thay ñoåi gì ? Cuï theå ?
-	GV: Hình ảnh miếng trầu có ý nghĩa như thế nào? (phần thưởng dành cho Đăm Săn, tình cảm chung thủy)
+	Ñònh cheùm Ñăm Săn nhöng Mxaây ñaõ laøm gì ? boäc loä ñieàu gì ? 
+ Tröôùc taøi naêng cuûa Ñăm Săn, Mxaây nhö theá naøo ?
Hieäp 3: 
+ 	Mxaây thaát baïi do ñaâu ?
-	GV: Vai trò của Ông Trời trong câu chuyện?
-	HS: Tượng trưng cho công lý,sức mạnh trí tuệ của đấng tối cao,sự thiên vị rõ ràng với Đăm Săn: khẳng định chính nghĩa thuộc về chàng.
+	Mxaây ñaõ noùi gì vôùi Ñăm Săn haén laø keû nhö theá naøo ? 
Kết thúc: 
- 	Sau khi chiến thắng, Ñăm Săn ñaõ laøm gì ñối với Mxaây ? Taïi sao Ñăm Săn khoâng coù haønh ñoäng haønh haï hay nhuïc maï Mxaây ? 
® Tính caùch cuûa Ñăm Săn và Mxây?
-	HS:Thảo luận và trả lời.
- 	GV: Ngheä thuaät noåi baät trong ñoaïn trích naøy laø gì? Taùc duïng?
-	HS:Trả lời.
- 	GV: Tại sao sau khi chiến thắng Đăm Săn không tàn sát tôi tớ đốt phá nhà cửa kẻ bại trận? Cuộc chiến đầu nhằm mục đích gì? (danh dự, tình yêu, cuộc sống thị tộc)
- 	GV noùi cho HS roõ: Mtao Mxaây thaát baïi nhöng daân laøng khoâng lo sôï, hoang mang " hoaø nhaäp vaøo coäng ñoàng môùi töï nhieân.
- 	GV: Soá laàn ñoái thoaïi giöõa Ñaêm Saên vaø noâ leä? YÙ nghóa?
-	HS:Trả lời.
-	GV: Ñaëc ñieåm cuûa nhöõng laàn ñoái ñaùp aáy laø gì?
-	HS:Trả lời.
- 	GV: Caûnh Ñaêm Saên vaø noâ leä ra veà coù yù nghóa gì?
-	HS:Trả lời
-	GV:Yeâu caàu hoïc sinh ñoïc ñoaïn cuoái : sau khi daãn toâi tôù veà baûn, Ñăm Săn sai môû tieäc aên möøng. 
- 	HS: Đọc.
- 	GV:
+	Trong lôøi noùi cuûa Ñăm Săn vôùi toâi tôù cuûa mình, Ñăm Săn ñaõ boäc loä moät thaùi ñoä như theá naøo veà boä toäc cuûa mình ? (Chuù yù chi tieát miêu taû vieäc chuaån bò tieäc) 
+	Ñăm Săn laø tuø tröôûng cuûa daân toäc EÂ ñeâ à ca ngôïi, töï haøo veà tuø tröôûng cuõng laø ca ngôïi, töï haøo veà ai ? 
-	HS: Thảo luận và trả lời.
-	GV: Taïi sao Ñăm Săn laïi ra leänh ñaùnh nhieàu loaïi coàng, chieâng ? (Mở rộng: Lễ hội cồng chiêng của người dân Tây Nguyên)
-	HS: Trả lời.
-	GV: Tìm chi tieát miêu taû quang caûnh nhaø ÑS khi môû tieäc ? à Biện pháp nghệ thuật? Taùc duïng? (tröôøng ñoaïn daøi, caâu caûm thaùn, hoâ ngöõ, so saùnh truøng ñieäp, lieät keâ bieåu hieän vui möøng). 
-	HS: Trả lời.
-	GV: Tìm chi tieát miêu taû veû ñeïp cuûa Ñăm Săn. Taùc giaû duøng nghệ thuật gì ñeå mieâu taû ? Taùc duïng
-	HS: Trả lời.
- 	GV: Vieäc mieâu taû caûnh aên möøng coù yù nghóa gì?(khoâng phaûi laø chieán tranh xaâm löôïc taøn phaù, cöôùp boùc, chieám giöõ maø laø chieán tranh mang tính thoáng nhaát coäng ñoàng)
-	HS:Trả lời.
Hoạt động 4: Tổng kết, đánh giá chung
- 	GV: Ñoaïn trích ñaõ duøng nhöõng bieän phaùp ngheä thuaät naøo? Tìm chi tieát chöùng minh?
-	HS: Trả lời.
- 	GV: Qua ñoaïn trích em coù suy nghó gì veà ngöôøi anh huøng Ñaêm Saên? Ý nghĩa của văn bản?
-	HS:Trả lời.
Hoạt động 5: Củng cố, kiểm tra, luyện tập
- HS đọc Ghi nhớ (SGK/36)
- Làm bài tập ở phần luyện tập – hướng dẫn học bài 
 Gợi ý: Thần linh và con người gần gũi mật thiết. Đó là dấu vết của tư duy thần thoại cổ sơ. Vai trò của con người và thần linh trong cuộc chiến đầu của Đăm Săn (Trời góp ý, phút loé sáng của người anh hùng, vừa là sự thông minh, khéo léo của nhân dân chỉ vẽ cho chàng. Ông trời - sức mạnh của thần linh, vừa là trí tuệ của nhân dân. Trong cuộc chiến này có sức mạnh con người, thần linh, tâm hồn và trí tuệ người anh hùng). Tuy nhiên vai trò đó chỉ mang tính gợi ý chứ không quyết định
I.	Tìm hiểu chung:
1.	Caùc loaïi söû thi: 2 loại 
- 	Söû thi thaàn thoaïi: SGK /30
- 	Söû thi anh huøng: SGK /30
2.	Söû thi Ñaêm Saên (SGK/30)
3. 	Ñoaïn trích:
- Vò trí ñoaïn trích: Nằm ở phần 2 (Chương 3, 4, 5) của tác phẩm.
	Keå chuyeän ÑS ñaùnh thaéng Mxaây cöùu ñöôïc vôï.
- Ñaïi yù: Miêu tả cuộc đọ sức giữa Đăm Săn và Mtao Mxây. Cuối cùng, Đăm Săn đã chiến thắng, trở thành tù trưởng giàu có và hùng cường đồng thời thể hiện niềm tự hào của dân làng về người anh hùng Đăm Săn
II. Đọc hiểu văn bản
1. Nội dung:
a.	Cuoäc chiến giữa Ñaêm Saên và Mtao Mxây
Ñaêm Saên
Mtao Mxaây
 *Ñăm Săn đeán taän chaân caàu thang khieâu chieán : 
- Khieâu chieán quyeát lieät.
+ Duøng lôøi noùi khích, duï Mtao Mxaây ra khoûi nhaø, xuoáng ñaát ñaùnh tay ñoâi 
+ Toû yù khinh mieät, khoâng theøm ñaùnh leùn Mtao Mxaây.
® Thoâng minh, töï tin, ñöôøng hoaøng, baûn lónh, coù khí phaùch anh huøng. 
b. Diễn biến trận đấu:
- 	Hieäp 1: 
+ Thaùch Mxaây muùa tröôùc nhìn roõ taøi ngheä keû thuø.
+ Bắt đầu múa khiên: tỏ ra tài giỏi hơn Mtao Mxây.
- 	Hieäp 2: 
+ Đöôïc mieáng traàu, söùc khoeû taêng gaáp boäi, muùa khieân caøng nhanh, caøng maïnh, caøng ñeïp 
+ Đuoåi theo Mtao Mxaây ñaâm truùng nhöng aùo khoâng thuûng à caàu cöùu trời.
- 	Hieäp 3: 
+ Nhờ Trời mách kế, ñuoåi theo, hạ được Mtao Mxây . söï gaàn guõi giöõa con ngöôøi vôùi thaàn linh 
Kết thúc: 
+ 	Hoûi toäi cöôùp vôï.
+	Gieát Mxaây.
®	Cao thöôïng, anh huøng.
- Mtao Mxaây giaøu maïnh khoâng thua keùm Ñaêm Saên ca ngôïi chieán thaéng veû vang cuûa Ñaêm Saên.
- Bò ñoäng, sôï haõi:
+ Do döï, ruït reø, nhöng vaãn treâu töùc Ñaêm Saên à bò khích töôùng.
+ Sôï bò Ñăm Săn ñaùnh baát ngôø, buoäc phaûi ñaáu vôùi Ñăm Săn. → heøn nhaùt.
® Giaøu coù, hung haõn, döõ tôïn nhöng heøn nhaùt, sôï seät tröôùc keû thuø. 
Hieäp 1: 
	Muùa khieân tröôùc " boäc loä söï keùm cỏi nhöng vaãn noùi khoe khoang, khoác lác.
- 	Hieäp 2: 
+ Hoaûng hoát troán chaïy " yeáu söùc, cheùm tröôït Ñaêm Saên.
+ Cheùm vaøo chaõo coät traâu tinh thaàn hoaûng hoát, taøi naêng keùm cỏi.
+ Vöøa chaïy vöaø choáng ñôõ.
- 	Hieäp 3: 
+	Thaùo chaïy nhöng khoâng khoûi " van xin, mua chuộc Ñaêm Saên
Kết thúc: 
-	Bò Đăm Săn gieát cheát. 
® Taøi ngheä keùm coûi, khoe khoang, ngaïo maïn, heøn nhaùt. 
®	Ngheä thuaät mieâu taû song haønh 2 tuø tröôûng ñaõ laøm noåi baät söï hôn haún cuûa Ñaêm Saên so vôùi Mtao Mxaây caû veà taøi naêng, söùc löïc, phong ñoä, phaåm chaát
2.	Caûnh Ñaêm Saên vaø noâ leä ra veà sau chieán thaéng.
-	Cuoäc ñoái thoaïi giöõa Ñaêm Saên vaø noâ leä:
+ 	Soá laàn ñoái ñaùp: 3 laàn à loøng meán phuïc, thaùi ñoä höôûng öùng tuyeät ñoái cuûa moïi ngöôøi daønh cho Ñaêm Saên à öôùc mô ñöôïc trôû thaønh taäp theå giaøu coù huøng maïnh.
+	Moãi laàn ñoái ñaùp coù söï khaùc nhau à khaúng ñònh loøng trung thaønh tuyeät ñoái cuûa moïi noâ leä ñoái vôùi Ñaêm Saên.
- 	Caûnh Ñaêm Saên vaø noâ leä cuøng ra veà coù yù nghóa: söï thoáng nhaát cao ñoä giöõa quyeàn lôïi, khaùt voïng cuûa caù nhaân anh huøng vôùi quyeàn lôïi, khaùt voïng cuûa coäng ñoàng à theå hieän loøng yeâu meán, khaâm phuïc cuûa toaøn theå coäng ñoàng ñoái vôùi caù nhaân anh huøng. Ñoù laø yù chí thoáng nhaát cuûa toaøn theå coäng ñoàng EÂ- Ñeâ. 
3. Caûnh aên möøng chieán thaéng vaø söï töï haøo veà ngöôøi anh huøng cuûa daân laøng.
- 	Ra leäânh môû tieäc :Töï haøo, töï tin vì söùc maïnh & söï giaøu coù cuûa thò toäc mình à ca ngôïi, töï haøo về tuø tröôûng – ca ngôïi, töï haøo coäng ñoàng mình.
- 	Ra leänh ñaùnh nhieàu coàng, chieâng : nieàm vui lôùn sau chieán thaéng à bieåu thò söï giaøu coù, sung tuùc, sang troïng, söùc maïnh & veû ñeïp cuûa tinh thaàn, vaät chaát cuûa tuø tröôûng, cuûa thò toäc.(Lễ hội cồng chiêng của người dân Tây Nguyên)
- 	Quang caûnh nhaø Ñăm Săn : môû tieäc to, ñoâng nghòt khaùch, toâi tôù chaät ních caû nhaø à Phoùng ñaïi: töï haøo veà boä toäc giaøu maïnh. 
- 	Ñăm Săn : ñeïp 1 caùch maïnh meõ, oai huøng, coù söï lôùn lao caû veà hình theå, taàm voùc, laãn chieán coâng® so sánh, phoùng ñaïi: Ñaêm Saên trôû thaønh trung taâm mieâu taû cuûa böùc tranh hoaønh traùng veà leã möøng chieán thaéng.
®	Ñoaïn trích tuy keå veà chieán tranh maø loøng vaãn höôùng veà cuoäc soáng thònh vöôïng, no ñuû, giaøu coù, söï ñoaøn keát thoáng nhaát vaø söï lôùn maïnh cuûa coäng ñoàng.
2. Nghệ thuật :
-	Tổ chức ngôn ngữ phù hợp với thể loại sử thi : ngôn ngữcủa người kể biến hóa linh hoạt, hướng tới nhiều đối tượng; ngôn ngữ đối thoại được khai thác ở nhiều góc độ.
-	Sử dụng có hiệu quả lối miêu tả song hành, đòn bẩy, thủ pháp so sánh, phóng đại, đối lập, tăng tiến,...
3. Ý nghĩa văn bản :
-	Đoạn trích khẳng định sức mạnh và ngợi ca vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn - một người trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc, xứng đáng là người anh hùng mang tầm vóc sử thi của dân tộc Ê-đê thời cổ dại. 
III. Luyện tập
Câu hỏi SGK/ 36
3. Hướng dẫn học sinh học bài ở nhà (2 phút):
- Dặn dò:
+ Về nhà đọc lại tác phẩm.
+ Học thuộc bài
- Chuẩn bị bài mới: Văn bản (Tiếp theo)
 Lưu ý: Xem trước các bài tập.
RÚT KINH NGHIỆM
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................