Giáo án Ngữ văn lớp 10 - Lời tiễn dặn

Tuần: 10
 Tiết PPCT: 29
Ngày soạn: 16/10/2015	Ngày dạy:
Đọc thêm:	 LỜI TIỄN DẶN
(Trích: “Tiễn dặn người yêu” - DÂN TỘC THÁI)
Hoạt động của GV & HS
Nội dung cần đạt
Ghi chú
Hoạt động 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu chung
? Nêu những hiểu biết của em về thể loại truyện thơ?
? Nêu vài nét khái quát về tác phẩm “Tiễn dặn người yêu”?
?Nêu bố cục của đoạn trích?
Hoạt động 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản
? PhÇn 1: Lµ t©m tr¹ng cña ai?
- PhÇn 1: T©m tr¹ng chµng trai trªn ®­êng tiÔn ng­êi yªu vÒ nhµ chång vµ sù c¶m nhËn t©m tr¹ng c« g¸i.
? Trªn ®­êng tiÔn ng­êi yªu vÒ nhµ chång chµng trai c¶m nhËn ®­îc t©m tr¹ng c« g¸i nh­ thÕ nµo?
* Häc sinh ®äc 9 c©u ®Çu:
? Tõ QuÈy g¸nh ®Æt hoµn c¶nh ng­êi ®Ñp anh yªu cÊt b­íc theo chång, ngoµi nghÜa thùc em cßn hiÓu g× vÒ tõ nµy?
? Nh÷ng tõ ng÷ nµo biÓu ®¹t t©m tr¹ng c« g¸i? 
- Ngo¶nh l¹i, ngo¸i tr«ng, cµng ®au nhí, ®îi, chê, ngãng, tr«ng.
à cô ko chấp nhận cuộc hôn nhân của mình, tyêu của cô vẫn hướng về chàng trai mà cô yêu.
? Trong hÖ thèng c¸c tõ ®ã, tõ nµo thÓ hiÖn m¹nh mÏ nhÊt t©m tr¹ng c« g¸i? 
- Cµng ®au ®ín.
? Nh÷ng h×nh ¶nh: ít, cµ, l¸ ngãn ®­îc ®Æt bªn c¹nh nh÷ng tõ ng÷ thÓ hiÖn t©m tr¹ng c« g¸i cã t¸c dông g×?
- Ớt cay,cà đắng, lá ngón độc.
- Hình ảnh (con đường đi xa ngái) + động từ: tâm trạng day dứt,đau khổ,vò xé trong lòng cô gái.
- Tới rừng lá ngónà hình ảnh gần gũi, gắn bó với người thiểu số,đậm bản sắc dân tộc à liên tưởng tâm trạng đắng cay,tuyệt vọng.
? Từ những từ ngữ và hình ảnh trên ta có thể cảm nhận gì về tâm trạng của cô gái?
? Nguyên nhân nào tạo nên nỗi đau của cô gái ? (khách quan? chủ quan ?)
? Cã thÓ thÊy ®­îc t×nh c¶m cña chµng trai qua c¸c tõ: ®µnh lßng, míi chÞu vµ c¸ch gäi ng­êi ®Ñp anh yªu, c¸ch x­ng h« anh yªu em kh«ng?
à Mét t×nh yªu tha thiÕt s©u nÆng.
? §äc chó gi¶i 4 (trang 94). Tõ tôc háa t¸ng víi h×nh ¶nh löa x¸c ®­îm h¬i chµng trai kh¼ng ®Þnh ®iÒu g×?
+ Mét t×nh yªu vÜnh cöu.
? Bèn c©u th¬:
Con nhá h·y ®­a anh ½m
BÐ xinh h·y ®­a anh bång
Cho anh bÕ con dßng, ®õng ng­îng
Nùng con rång, con ph­îng ®õng buån.
KhiÕn ta liªn t­ëng tíi bµi ca dao nµo cña ng­êi Kinh? (M×nh nãi víi ta m×nh h·y cßn son...). §iÓm gièng vµ kh¸c nhau gi÷a hai chµng trai? (Giống: T×nh yªu cao th­îng. Khác: ®Ò cao dßng gièng con c« g¸i, ®Ó an ñi c« - Èn sau lµ t©m tr¹ng xãt xa....)
? Nh÷ng c©u th¬ cuèi phÇn nµy lµ lêi ­íc hÑn, chµng trai ­íc hÑn ®iÒu g×? 
- Chê ®îi:
+ BiÖn ph¸p tu tõ ®iÖp ng÷ “§îi”
+ C¸c h×nh ¶nh thiªn nhiªn quen thuéc cña d©n téc Th¸i.
+ BiÖn ph¸p nghÖ thuËt lÆp cÊu tróc, tiÓu ®èi.
? Qua đó, em có suy nghĩ gì về cách chàng trai bày tỏ với cô gái?
? Tình cảm tha thiết của chàng trai với cô gái được bộc lộ qua những chi tiết nào?
- Lời lẽ: “ Dậy đi em-> yêu thương chân thành
- Cử chỉ: 
+ Đầu bù anh chải; tóc rối anh búi.
+ Chặt tre đốt gióngem uống khỏi đau
-> Chăm sóc ân cần, chu đáo.
? Theo em những chi tiết này có ý nghĩa gì ? (có phải chỉ là tình cảm của riêng chàng trai với cô gái ko?)
à Cái nhìn xót xa thương cảm + tiếng lòng đồng cảm => là tình cảm nhân đạo của người Thái đối với số phận con người.
* Häc sinh ®äc ®äc ®o¹n th¬ tiÕp: “T¬ rèi ®«i ta....chÕt thµnh hån chung mét m¸i song song”
§iÖp tõ “chÕt” mang ý nghÜa g×?
? Nh÷ng tõ nµo cho thÊy quyÕt t©m cña hai ng­êi? (cïng, chung)
? H×nh ¶nh “d©y trÇu xanh th¾m”, “chÕt thµnh hån chung mét m¸i song song” cho thÊy ®iÒu g×? 
- T×nh yªu s©u s¾c, kh¸t väng gia ®×nh.
? Từ chết lặp 6 lần kết hợp với từ chung ,cùng ngoài ý nghĩa gắn bó còn có ý nghĩa gì khác?
- Ngôn từ: chết + chung, cùng à gắn bó thủy chung, khát vọng mãnh liệt được sống cùng nhau, thái độ phản kháng sự bất công,vô lí của XH: yêu nhau ko lấy được nhau.
* Häc sinh ®äc ®o¹n th¬ cßn l¹i ë phÇn 2.
? Những hình ảnh: gốc dưa ngoài cồn cát, bán trâu ngoài chợ, thu lúa muôn bông được sử dụng nhằm mục đích gì ?
- So sánh: 
+ gốc dưa: đừng lụi, đừng bềnh à khát vọng tình yêu bất diệt.
+ Lời đã trao thương ko lạc mất
 Như trâu bán ngoài chợ
 Như thu lúa muôn bông
à dùng phủ định để khẳng định: lời thề bền vững thủy chung.
? Tình yêu của chàng trai được bộc lộ như thế nào qua 4 câu thơ cuối? 
Phân tích những yếu tố NT biểu đạt nội dung đó? (khát vọng mãnh liệt như được khắc vào gỗ, tạc vào đá)
- Từ ngữ: 
+ Điệp ngữ: yêu nhau, yêu trọn đời, yêu trọn kiếp: khẳng định khát vọng tự do yêu đương.
+ Điệp từ không-> khẳng định sự bền vững của tình yêu không gì lay chuyển.
+ Hình ảnh thiên nhiên: gỗ cứng, gió: sự bất diệt của tình yêuà đậm bản sắc dân tộc Thái TBắc.
( Lấy cái bền vững, vĩnh cửu của TN để kđịnh sự trường tồn ,bất diệt của tyêuà cách nói đậm bản sắc dân tộc)
Hoạt động 3: Tổng kết nội dung bài học
? Đánh giá những thành công về nội dung, nghệ thuật của truyện thơ qua đoạn trích ?(phương thức biểu đạt nào được sử dụng ?)
I. Tìm hiểu chung:
1. Truyện thơ:
- Truyện thơ là những truyện kể dài bằng thơ, có sự kết hợp giữa hai yếu tố tự sự và trữ tình, phản ánh cuộc sống của người nghèo khổ, khát vọng về tình yêu tự do, hạnh phúc và cộng lí.
- Chủ đề là khát vọng tự do yêu thương và hạnh phúc lứa đôi.
- Các chàng trai, cô gái nạn nhân đau khổ của chế độ hôn nhân gả bán.
* Cốt truyện:
+ Yêu nhau tha thiết;
+ Tình yêu tan vỡ, đau khổ;
+ Vượt qua, thoát khỏi cảnh ngộ, chết cùng nhau hoặc sống bên nhau hạnh phúc.
2. Tiễn dặn người yêu 
- 1846 câu thơ:
Câu chuyện được dựa vào 3 sự việc sau:
+ Tình yêu tan vỡ;
+ Lời tiễn dặn;
+ Hạnh phúc.
3. Đoạn trích “Tiễn dặn người yêu”:
- Bố cục:
+ Phần 1: từ đầu à “góa bụa về già”: tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn dặn.
- Phần 2: còn lại: cử chỉ, hành động, tâm trạng của chàng trai lúc ở nhà chồng cô gái.
II. Đọc – hiểu văn bản:
1. Tâm trạng của chàng trai và cô gái trên đường tiễn dặn:
a. Tâm trạng của cô gái qua sự cảm nhận của chàng trai:
- Cô gái cất bước theo chồng mang theo gánh nặng tâm tư sầu thương. 
- Biểu hiện:
+ Vừa đi vừa ngoảnh lại
 .. ngoái trông
à cấu trúc trùng điệp à lưu luyến, nuối tiếc tình yêu, chờ đợi, nuôi hi vọng về sự thay đổi.
+ Chân bước lòng càng đau, càng nhớ à nỗi đau giằng xé.
à Tâm trạng cô gái mâu thuẫn, đau khổ, cay đắng đến tuyệt vọng.
à Chàng trai thấu hiểu nỗi nhớ nhung, sự chờ đợi của cô gái à sự đồng cảm giữa hai người.
- Nguyên nhân: 
+ XHPK Thái với hủ tục lạc hậu (hôn nhân ép gả).
+ Tình yêu tha thiết cháy bỏng của cô gái với chàng traià khát vọng về 1 tình yêu tự do.
b. Tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn người yêu về nhà chồng:
- Biểu hiện:
+ Cấu trúc trùng điệp:
 . đành lòng quay lại
.. chịu quay đi
à tâm trạng đau khổ, quyến luyến ko nỡ xa rời.
* Chàng trai bày tỏ tình yêu của mình:
- Một tình yêu tha thiết sâu nặng.
- Một tình yêu vĩnh cửu.
- Một tình yêu giàu lòng nhân ái, vị tha và khát khao hạnh phúc được bày tỏ kín đáo.
- Lời thề hẹn:
+ Đợi: tháng năm lau nở
 mùa nước đỏ
 chim hót gọi hè
à hình ảnh đậm sắc thái dân tộc: thời gian chờ đợi được tính bằng mùa vụ à tình cảm chân thực, lâu bền.
+ Cấu trúc trùng điệp:
 Không lấy mùa hạ, sẽ lấymùa đông
 Không lấy..thời trẻ, sẽ lấy về già
à Thời gian chờ đợi tính bằng đời người à Lời ước hẹn tha thiết chờ đợi nhau.
è Vừa thể hiện tình yêu không thay đổi, vừa là thái độ bất lực, đành chấp nhận tập tục; ngầm tố cáo XHPK vùi dập tình yêu.
2. Đoạn 2: Tâm trạng của chàng trai khi ở nhà chồng cô gái:
- Ân cần chăm sóc người yêu: chải đầu, búi tóc, lam thuốc.
- “Cïng”, “chung” :
+ QuyÕt t©m sèng chÕt cïng nhau.
+ Ph¶n kh¸ng, tè c¸o x· héi phong kiÕn.
- Chàng trai động viên cô gái kiên gan vượt qua khó khăn.
- Sự bền vững của tình yêu được so sánh với sự bền vững của thiên nhiên à tình yêu bất diệt.
Lời tiễn dặn thể hiện khát vọng vượt qua khó khăn để đoàn tụ bên nhau.
III Tổng kết:
1. Nội dung: 
- Giá trị nhân đạo, nhân văn cao đẹp.
-Tiếng nói phản kháng tập tục, hôn nhân ràng buộc con người.
- Khát vọng tyêu tự do, thủy chung gắn bó.
2. Nghệ thuật:
- Sự kết hợp hài hòa ytố tự sự + trữ tình à phản ánh sâu sắc tình cảnh bi thương + thấm đẫm tcảm nhân đạo, nhân văn cao đẹp
- Bản sắc dân tộc đậm đà-> sự hồn nhiên, hấp dẫn.
4. Củng cố: BT2: Cùng là tâm trạng đau đớn bất lực
So sánh 2 lối diễn đạt ở 2 tác phẩm.
Truyện Kiều(NDu): Dùng hình ảnh ước lệ tượng trưng
+ Vẫy gió, tuôn mưa: đau khổ.
+ giọt ngọc : nước mắt
+ thẫn thờ hồn mai: tinh thần bất an
à bút pháp đặc trưng của văn học trung đại.
Lời tiễn dặn: hình ảnh gần gũi, cụ thể, phù hợp với lối nghĩ chất phác của người thiểu số : gốc dưa, trâu, lúa, đá,gỗ.
5. Dặn dò:
Học bài, học thuộc những câu thơ tiêu biểu.
Soạn bài theo PPCT: Luyện tập viết đoạn văn tự sự.