Giáo án Ngữ văn lớp 10 - Tam đại con gà nhưng nó phải bằng hai mày

Tiết 25	Ngày soạn............................
TAM ĐẠI CON GÀ
NHƯNG NÓ PHẢI BẰNG HAI MÀY
(Truyện cười)
I. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT:
1. Tam đại con gà 
-	Hiểu được mâu thuẫn trái tự nhiên trong cách ứng phó của nhân vật “thầy”, hiểu được ý nghĩa phê phán của truyện.
- 	Nắm được những đặc trưng cơ bản của truyện cười trào phúng.
2. 	Nhưng nó phải bằng hai mày:
- 	Thấy được tình cảnh bi hài của người lao động xưa khi lâm vào cảnh kiện tụng và thái độ của nhân dân đối với nạn tham nhũng của quan lại địa phương.
- 	Hiểu được nghệ thuật gây cười của truyện.
II. TRỌNG TÂM, KIẾN THỨC, KỸ NĂNG :
1.	Kiến thức:
1. Tam đại con gà: 
- 	Bản chất của nhân vật “thầy” qua những việc gây cười và ý nghĩa phê phán của truyện: cái dốt không che đậy được, càng che giấu càng lộ ra, càng làm trò cười cho thiên hạ.
- 	Kết cấu truyện ngắn gọn, chặt chẽ; lối kể chuyện tự nhiên, kết thúc truyện bất ngờ; sử dụng hiệu quả nghệ thuật phóng đại, “nhân vật tự bộc lộ”.
2. 	Nhưng nó phải bằng hai mày:
- 	Sự kết hợp giữa lời nói và hành động trong việc thể hiện bản chất tham nhũng của thầy lý và tình cảnh vừa đáng thương vừa đáng trách của người lao động khi lâm vào cảnh kiện tụng.
- 	Truyện ngắn gọn, chặt chẽ, lối kể chuyện tự nhiên, kết thúc bất ngờ. Thủ pháp chơi chữ, kết hợp giữa ngôn ngữ và hành động của các nhân vật.
2. 	Kỹ năng:
1. Tam đại con gà:
- 	Phân tích một truyện cười thuộc loại trào phúng.
- 	Khái quát hoá ý nghĩa và những bài học mà tác giả gửi gắm. 
2. Nhưng nó phải bằng hai mày:
-	Phân tích các tình huống gây cười.
-	Khái quát, rút ra ý nghĩa và những bài học mà tác giả gửi gắm.
3. Phương tiện: 
SGK, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, thiết kế bài giảng.
III. NỘI DUNG LÊN LỚP :
1. Kiểm tra bài cũ (3 phút):
- 	Quaù trình bieán hoaù cuûa Taám noùi leân ñieàu gì?
- 	Suy nghó nhö theá naøo veà haønh ñoäng traû thuø cuûa Taám?
2. Bài mới (40 phút) :
Hoạt động của GV và HS
Nội dung
Hoạt động 1: Tạo tâm thế tiếp nhận cho học sinh
-	GV: Gọi HS đọc phần tiểu dẫn:
+ 	Phần tiểu dẫn giới thiệu nội dung gì? 
 + 	Phân loại truyện cười?
-	HS: trả lời.
Hoạt động 2: Đọc, tóm tắt tác phẩm văn bản “Tam đại con gà”
-	GV: Gọi HS đọc truyện cười Tam đại con gà:
Hoạt động 3: Phân tích cắt nghĩa văn bản “Tam đại con gà”
-	GV: Hai dòng đầu có ý nghĩa gì trong toàn bộ câu chuyện?
-	HS: trả lời.
-	GV: Toàn bộ phần sau của truyện nói về sự việc gì?
-	HS: trả lời.
-	GV: Nêu các tình huống khó xử của thầy đồ:
+ 	tình huống 1 là gì?
+ 	Thầy đồ đã xử lý tình huống này như thế nào?
+ 	Việc xử lý như vậy có ý nghĩa gì?
-	HS: trả lời.
-	GV:Các tình huống 2, 3, 4 đặt câu hỏi tương tự.
-	HS: trả lời.
-	GV: Qua các tình huống em rút ra kết luận về mâu thuẫn trái tự nhiên ở nhân vật thấy đồ?
-	HS: trả lời.
Hoạt động 4: Tổng hợp, đánh giá chung văn bản “Tam đại con gà”
-	GV: Truyện gây cười bằng thủ pháp nghệ thuật gì?
-	HS: trả lời.
- 	Cho HS thảo luận ngắn về ý nghĩa phê phán của truyện.
- 	GV hướng HS vào phần ghi nhớ. Gọi HS đọc to và rõ phần GN.
Hoạt động 5: Đọc, tóm tắt tác phẩm văn bản “Nhưng nó phải bằng hai mày”
 GV: Gọi HS đọc truyện 
Hoạt động 6: Phân tích cắt nghĩa văn bản “Nhưng nó phải bằng hai mày”
-	GV: Nêu tên nhân vật chính? Hãy cho biết mối quan hệ giữa 2 nhân vật: Cải và thầy lí?
-	HS: trả lời.
-	GV: Kịch tính thể hiện qua yếu tố bất ngờ. Vậy yếu tố bất ngờ đó là gì?
-	HS: trả lời.
-	GV: Trước hành động xử kiện của thầy lý, Cải có lời nói và cử chỉ ra sao?
-	HS: trả lời.
-	GV: Sau đó thầy lý phản ứng như thế nào trước lời nói cử chỉ của Cải
-	HS: trả lời.
-	GV: Hãy nêu giá trị nghệ thuật kết hợp hai” ngôn ngữ” trên?
-	HS: trả lời.
-	GV: Cái cười được thể hiện bằng thủ pháp nghệ thuật nào? Hãy phân tích?
-	HS: trả lời.
-	GV: Tác dụng của thủ pháp gây cười?
-	HS: trả lời.
-	GV: Em đánh giá như thế nào về nhân vật Cải?
Hoạt động 7: Tổng hợp, đánh giá chung văn bản “Nhưng nó phải bằng hai mày”
-	GV : Nghệ thuật của truyện ?
-	HS: Trả lời
-	GV: Em hãy cho biết ý nghĩa của truyện ?
-	HS: Trả lời. 
Hoạt động 8: Củng cố, kiểm tra, đánh giá
 Qua 2 truyện rút ra nhận xét gì về truyện cười dân gian.
I. Giới thiệu chung:
- Truyện cười có hai loại: Truyện khôi hài và truyện trào phúng.
 + Truyện khôi hài: Mục đích giải trí.
 + Truyện trào phúng: Mục đích phê phán (tầng lớp trên, thói hư tật xấu của nhân dân).
II. Đọc hiểu văn bản
	TAM ĐẠI CON GÀ
Nội dung : Mâu thuẫn trái tự nhiên ở nhân vật thầy đồ
- 	Dốt >< khoe giỏi.
- 	Các tình huống khó xử của “thầy”.
+ 	Trường hợp 1: Chữ “ kê “ thầy không nhận ra. Học trò hỏi gấp, Thầy nói liều “Dủ dỉ là con dù dì”.
® “Thầy” đã đến tận cùng của dốt nát. Dốt đến mức chữ tối thiểu trong sách cũng không biết (dốt kiến thức sách vở và dốt kiến thức thực tế). 
+ 	Trường hợp 2: Thầy cũng khôn sợ nhỡ sai người nào biết thì xấu hổ nên:
Bảo học trò đọc khe khẽ " Thận trọng việc giấu dốt.
+ 	Trường hợp 3: 
Sau khi khấn Thổ Công " đắc ý bảo trẻ đọc to: Cái dốt được khuếch đại và nâng lên.
+ 	Trường hợp 4: Bố học trò hỏi Thầy:
Thầy nghĩ: Mình đã dốt Thổ Công nhà nó cũng dốt nữa " nhận thức được sự dốt nát của mình.
 Nhưng vẫn tìm cách chống chế " giấu cái dốt.
®	 Dốt >< giấu dốt.
2. Nghệ thuật :
 -	Truyện ngắn gọn, kết cấu chặt chẽ, chỉ xoay quanh một mâu thuẫn gây cười là dốt - giấu dốt, mọi chi tiết đều hướng vào mục đích gây cười.
-	Cách vào truyện tựnhiên, cách kết thúc truyện rất bất ngờ. 
-	Thủ pháp "nhân vật tự bộc lộ" : cái dốt của nhân vật tự hiện ra, tăng dần theo mạch phát triển của truyện cho đến đỉnh điểm là lúc kết thúc.
-	Ngôn ngữ truyện giản dị nhưng rất tinh, nhất là ở phần kết, sử dụng yếu tố vần điệu để tăng tính bất ngờ và yếu tố gây cười. 
3. Ý nghĩa văn bản :
-	Không chỉ nhằm vào một con người cụ thể, truyện Tam đại con gà còn phê phán thói dốt hay nói chữ, dốt học làm sang, dốt lại bảo thủ, qua đó nhắn nhủ đến mọi người phải luôn học hỏi, không nên che giấu cái dốt của mình. 
B. NHƯNG NÓ PHẢI BẰNG HAI MÀY
1. Nội dung: 
a. 	Mối quan hệ giữa Cải và thầy lí:
	Cải: Người đưa đơn kiện.
	Thầy lí: Người xử kiện.
- 	Cải lót tiền trước cho thầy lí.
- 	Mâu thuẫn đột ngột xuất hiện: Thầy lý tuyên bố đánh Cải 10 roi.
®	Một bên chủ động, một bên hoàn toàn bị động. 
b. Sự kết hợp của hai thứ “ngôn ngữ” trong truyện:
 Động tác
 Lời nói
- 	“xoè năm ngón tay”- “lẽ phải về con”.
-	“xoè năm ngón tay tráimặt”- “nó lại phải bằng hai mày”.
®	 lẽ phải = ngón tay = tiền.
®	 lẽ phải được đo bằng tiền.
®	Tố cáo bản chất tham nhũng của quan lại địa phương “xử kiện bằng tiền”.
c.	Lời nói gây cười kết thúc truyện
- 	Câu nói của thầy lí: “ Tao biết mày phải bằng hai mày”.
+ 	“ Phải và phải bằng hai mày” : hình thức chơi chữ độc đáo để gây cười.
+ 	Phải: chỉ tính chất " lẽ phải, cái đúng.
+ 	Phải bằng hai: Từ chỉ tính chất kết hợp với từ chỉ số lượng.
 Vừa vô lí: trong tư duy
 Vừa hợp lý với 5 đồng, 10 đồng
" Che đậy bản chất tham nhũng của thầy lí.
2. Nghệ thuật :
-	Tạo tình huống gây cuồi : thầy lý xử kiện "giỏi có tiếng". cải lót năm đồng và yên tâm là mình thắng. Nhưng cải bất ngờ vì bị thua kiện, phải đến phút cuối mới biết Ngô lót tiền cho thầy lý nhiều gấp hai lần mình.
-	Xây dựng được những cử chỉ và hành động gây cười như trong kịch câm, mang nhiều nghĩa.
-	Kết hợp cử chỉ gây cười và lời nói gây cười, giữa ngôn ngữ nói và ngôn ngữ cửchỉ.
-	Chơi chữ : phải là từ chỉ tính chất được dùng kết hợp với từ chỉ số lượng tạo sự vô lý (trong xửkiện) nhưng lại hợp lý (trong quan hệ thực tế giữa các nhân vật).
3. Ý nghĩa văn bản :
	Truyện Nhưng nó phải bằng hai mày vạch trần bản chất tham nhũng của hàng ngũ quan lại xưa. 
III. Luyện tập
3. Hướng dẫn học sinh học bài ở nhà (2 phút):
- Dặn dò:
+	Làm bài tập
+ Học bài
- 	Chuẩn bị bài mới: “Ca dao than thân, tình nghĩa”.
RÚT KINH NGHIỆM
...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................