Giáo án Ngữ văn lớp 9 - Chị em Thúy Kiều

 TiÕt 27 : Văn bản CHỊ EM THÚY KIỀU
 ( TrÝch: TruyÖn KiÒu )
 -NguyÔn Du )
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
Thấy được tài năng, tấm lòng của thi hào dân tộc Nguyễn Du qua một đoạn trích trong Truyện Kiều.
B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG
1. Kiến thức:
- Bút pháp nghệ thuật tượng trưng, ước lệ của Nguyễn Du trong miêu tả nhân vật.
- Cảm hứng nhân đạo của Nguyễn Du: ngợi ca vẻ đẹp, tài năng của con người qua một đoạn trích cụ thể.
2. Kỹ năng:
- Đọc – hiểu một văn bản truyện thơ trong văn học trung đại.
- Theo dõi diễn biến sự việc trong tác phẩm truyện.
- Có ý thức liên hệ với văn bản liên quan để tìm hiểu về nhân vật.
- Phân tích được một số chi tiết nghệ thuật tiêu biểu cho bút pháp nghệ thuật cổ điện của Nguyễn Du trong văn bản.
- Tích hợp giáo dục nếp sống văn minh ,thanh lịch cho học sinh.
C. ChuÈn bÞ:
 * GV :V¨n b¶n TruyÖn Kiều , máy chiếu ,trò chơi ô chữ
 * HS : So¹n bµi 
D. TiÕn tr×nh d¹y - häc.
1.æn ®Þnh tæ chøc
 2. KiÓm tra bµi cò: 
 - Nêu một vài hiểu biết của em về tác giả Nguyễn Du?
3. Bµi míi: 
Ho¹t ®éng 1. Giíi thiÖu bµi míi
 Người phụ nữ xưa và nay luôn là đề tài sáng tác của các nhà văn , nhà thơ . Vẻ đẹp của họ in đậm dấu ấn trong thơ ca nhạc họa và mãi bất tử với thời gian. Họ đã góp phần làm nên vẻ đẹp của văn hóa dân tộc. Để miêu tả ,ngợi ca vẻ đẹp của người phụ nữ đã có nhiều nhà văn ,nhà thơ thành công xuất sắc ,trong số đó phải kể tới đại thi hào Nguyễn Du . Chỉ bằng vài nét chấm phá kết hợp với nghệ thuật ước lệ, tượng trưng Nguyễn Du đã làm nổi bật lên bức chân dung tuyệt sắc giai nhân của hai chị em Thúy Kiều. Thúy Kiều và Thúy Vân mỗi người đều có một vẻ đẹp riêng nhưng cả hai đều hoàn hảo đều “Mười phân vẹn mười”.
Ho¹t ®éng cña giáo viên vµ học sinh
 Néi dung kiÕn thøc cÇn ®¹t
Ho¹t ®éng 2: Hưíng dÉn t×m hiÓu chung v¨n b¶n.
-H: §o¹n trÝch thuéc phÇn nµo cña t¸c phÈm truyện Kiều ? 
- GV hưíng dÉn HS ®äc :
+ Giäng diÔn c¶m thÓ hiÖn th¸i ®é ngîi ca, tr©n träng.
+ Giäng vui tư¬i, trong s¸ng, nhÞp nhµng.
- GV ®äc mÉu 8 câu thơ đầu à Gäi 2 học sinh đọc tiếp phần còn lại .
- Trong phần chú thích các từ khó có từ nào em chưa hiểu ?
-H: Đoạn trích được viết theo thể thơ gì?
 (Lục bát)
-H : Néi dung cña ®o¹n trÝch nói về điều gì?
( - Miªu t¶ hai bức chân dung chị em Thóy Kiều và dự báo cuộc đời , số phận của hai chị em )
-H: Theo em đo¹n trÝch cã thÓ chia lµm mÊy phÇn nhỏ? Nội dung từng phần?
+ 4 c©u ®Çu : Giíi thiÖu kh¸i qu¸t hai chÞ em Thuý KiÒu.
+ 4 c©u tiÕp theo : Gîi t¶ vÎ ®Ñp Thuý V©n.
+ 12 c©u tiÕp : Gîi t¶ vÎ ®Ñp Thuý KiÒu.
+ 4 c©u cuèi : NhËn xÐt chung vÒ cuéc sèng hai chÞ em. 
-H: Quan sát bố cục trên, theo em träng t©m của bài n»m ë phÇn nµo cña văn bản ? v× sao em nghÜ như vËy ?
 ( Học sinh trả lời)
Ho¹t ®éng 3: Hưíng dÉn HS t×m hiÓu ®o¹n trÝch.
* Chiếu trên màn hình: chân dung minh họa hai chị em Thúy Kiều
-H: Hai câu thơ đầu giới thiệu gì về hai chị em?
- H: Em hiÓu : ai ả “Tè nga” lµ gì ? Với cách nói này t¸c gi¶ đã dïng biÖn ph¸p nghệ thuật nµo? T¸c dông ?
(Ẩn dụ :chỉ hai nàng tiên trên cung Quảng theo truyền thuyết -> Nhấn mạnh vẻ đẹp của Thúy Vân và Thúy Kiều)
- H: VÎ ®Ñp cña hai chÞ em Thuý KiÒu ®ưîc miêu tả b»ng h×nh ¶nh nµo ?
 ( Mai,tuyết)
- H :Vì sao tác giả lại lấy Mai,Tuyết để miêu tả.? ( Mai gợi dáng vẻ thanh mảnh ,Tuyết gợi vẻ đẹp trong trắng)
- H : “Mai cèt c¸ch” lµ g× ? “TuyÕt tinh thÇn” lµ như thế nào ? Tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì ? gợi vẻ đẹp gì của hai chị em ?
 (Bút pháp ước lệ ,hình ảnh so sánh ẩn dụ)
- GV :Giíi thiÖu thªm vÒ bót ph¸p nghÖ thuËt ưíc lÖ tưîng trưng trong v¨n th¬ cæ.
-H : Thành ngữ : « Mười phân vẹn mười” khẳng định điều gi?
-GV bình : Như vậy hai câu thơ đầu vừa giới thiệu thứ bậc của hai chị em vừa đánh giá chung bằng hình ảnh ẩn dụ: hai ả tố nga có vẻ đẹp trong trắng ,duyên dáng thanh cao như hai nàng tiên trên cung QuảngHai câu sau với bút pháp ước lệ,hình ảnh so sánh ẩn dụ Nguyễn Du đã lấy cây mai để chỉ dáng người thanh mảnh,hình ảnh tuyết để chỉ tâm hồn tính cách trong sáng gợi tả vẻ đẹp thanh cao của hai chị em. Mỗi người đều có vẻ đẹp riêng nhưng đều đẹp hoàn mĩ.
- H: phác họa vẻ đẹp của hai chị em ,tác giả đã miêu tả ai trước ?
* Chiếu trên màn hình : chân dung minh họa Thúy Vân 
- H: Tõ “trang träng ” gîi t¶ vÎ ®Ñp gì của Thúy Vân? 
- H: Mở đầu của bức chân dung tác giả đã phác họa nét đẹp nào của Vân? Nét đẹp đó được so sánh với hình ảnh nào?
- H: Từ “Đầy đặn ” gợi tả vẻ đẹp gì ?
- H: Sau khi tả khuôn mặt là đến nét đẹp nào ?
 (Học sinh trả lời)
-H : Nét ngài nở nang là gợi tả điều gì?
-H: Nét họa tiếp theo là gì? Từ nào gợi tả vẻ đẹp đó? 
-H: Ngọc Thốt là gi?
 (Ngọc thốt chỉ tiếng nói))
- H: Em hiểu cười ,nói đoan trang là như thế nào?
(TL : Cười nói đoan trang là ngay thật đúng mực, nghiêm trang không lả lơi, quanh co châm chọc làm người ta phật lòng)
 - H: Từ vẻ đẹp của Thúy vân em học tập được điều gì về cách nói năng cư xử trong giao tiếp? 
 (Học sinh trả lời)
- H: Đặc biệt tác giả miêu tả vẻ đẹp nào của Thúy vân? 
 (Mái tóc,làn da)
-H: Từ ngữ nào cho thấy mái tóc và làn da của Vân rất đẹp.
 (Thua ,nhường)
- H: Thua và nhường không những nhấn mạnh vẻ đẹp của làn da,đôi mắt mà còn dự báo điều gì về cuộc đời của Vân sau này?
-H: Khi miêu tả sắc đẹp của Thúy Vân nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo đã được t¸c gi¶ sö dông ? Qua đó em cảm nhận gì về vẻ đẹp của Thúy Vân ?
 (Học sinh trả lời)
- GV bình : Với bốn câu thơ ngắn gọn vẫn là bút pháp ước lệ tượng trưng dùng hình tượng thiên nhiên đẹp :Trăng ,hoa, tuyết, ngọc để nói về vẻ đẹp con người Nguyễn Du đã vẽ lên bức chân dung Thúy vân với vÎ ®Ñp trang trọng ,phúc hậu ít ai có được khiÕn cho thiªn nhiªn ph¶i qui phôc, ph¶i chÞu thua, chÞu nhưêng sÏ dù b¸o mét cuéc sèng yªn ¶, b×nh lÆng kh«ng sãng giã...
* Chiếu trên màn hình: Minh họa chân dung Thúy Kiều
- H: Sắc đẹp của Vân đã khiến mây phải thua, tuyết phải nhường nhưng Kiều còn đẹp hơn Vân ở những điểm nào ? 
 (Tài ,sắc)
- H: Sắc sảo gợi điều gì?
 ( Gợi sự tinh anh. Sắc sảo của trí tuệ , mặn mà của tâm hồn)
- H: Ch©n dung Thúy Kiều ®ưîc tác giả miªu t¶ qua c¸c phư¬ng diÖn nµo? 
 (nhan s¾c, tµi n¨ng, sè phËn)
- H: Nguyễn Du đã tập trung phác họa vẻ đẹp nào của Kiều ?
- H : V× sao t¸c gi¶ l¹i ®Æc t¶ ®«i m¾t ? 
( M¾t thÓ hiÖn sù tinh anh cña t©m hån vµ trÝ tuÖ...)
-H : Làn thu thủy,nét xuân sơn gợi tả vẻ đẹp như thế nào ? Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật nào?
( Lµn thu thñy, nÐt xu©n s¬n : m¾t s¸ng long lanh như nưíc mïa thu, ®«i l«ng mµy thanh tó như nÐt nói mùa xu©n.) 
- H: Vẻ đẹp của Kiều đạt đến mức nào?
(Hoa ghen ,liễu hờn; nghiêng nước nghiêng thành)
- H : Từ nào Nguyễn Du đã ngầm báo trước cuộc đời sau này của Thúy Kiều?
(Ghen ,hờn : ghen ghét, đố kị >Dự báo cuộc đời đầy sóng gió chông gai đau khổ )
- H : T¸c gi¶ ®· nhËn ®Þnh như thÕ nµo vÒ vÎ ®Ñp Êy ? 
à VÎ ®Ñp thiªn bÈm cã mét kh«ng hai.
-H : Qua tìm hiểu ,em cảm nhận gì bức chân dung của Thúy Kiều
 (Học sinh trả lời)
- H : Kh¸c víi Thuý V©n, ngoµi miªu t¶ vÒ s¾c ®Ñp, t¸c gi¶ cßn t¶ vÒ ®iÒu g× ? Dµnh bao nhiªu c©u th¬ cho phÇn Êy ? 
- H : Tài của Kiều được tác giả giới thiệu và ca ngợi như thế nào ?
- H : Trong ®ã, tµi nµo ®ưîc miªu t¶ nhiều? Qua nh÷ng tµi n¨ng Êy, t¸c gi¶ muèn nãi thªm ®iÒu g× ë KiÒu ? 
( Tài đánh đàn. Cung ®µn “B¹c mÖnh” mµ KiÒu tù s¸ng t¸c chÝnh lµ ghi l¹i tiÕng lßng cña mét tr¸i tim ®a sÇu, ®a c¶m.)
- GV : Theo quan niệm thẩm mĩ xưa một con người có tài năng phải giỏi cầm kì thi họa thì kiều đạt đến mức lí tưởng
- H : VÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu lµ kÕt hîp vÎ ®Ñp cña nh÷ng yÕu tè nµo ? 
( VÎ ®Ñp kÕt hîp c¶ s¾c, tµi, t×nh. VÎ ®Ñp lµm nghiªng nưíc, nghiªng thµnh, mét vÎ ®Ñp lÝ tưëng cña thêi ®¹i )
-H: V× sao Thuý V©n là em mà tác giả lại tả trưíc Thúy Kiều? Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào ?
(Tả vân làm nền để tả Kiều > Nghệ thuật đòn bẩy)
-H Cách miêu tả Thúy Kiều có gì khác so với cách miêu tả Thúy vân ?
( T¶ Thuý KiÒu, NguyÔn Du kh«ng cÇn t¶ nhiÒu bëi c¸i ®Ñp to¸t ra tõ
 c¸i nh×n ®ñ lµm chao ®¶o lßng ngưêi  VÎ ®Ñp của Kiều là vẻ đẹp lÝ tưëng cña thêi ®¹i. VÎ ®Ñp cña KiÒu lµ kÕt hîp c¶ nhan s¾c, tµi n¨ng vµ t©m hån.....)
-H. Với sắc đẹp và tài năng của Thúy Kiều nếu trong xã hội chúng ta hiện nay sẽ được tôn vinh như thế nào? 
 ( Ngợi ca, trân trọng )
H :Từ cảm nhận về vẻ đẹp hình thức và tài năng của hai chị em Thúy kiều, em có cảm nhận gì về vẻ đẹp người phụ nữ hôm nay so với người phụ nữ xưa ,họ đã tiếp thu những nét đẹp nào và có gì đổi mới ?
 (HS trả lời)
*Chiếu trên màn hình một số hình ảnh về người phụ nữ ngày nay để học sinh liên hệ. 
- Gäi HS ®äc 4 c©u th¬ cuèi.
- NhËn xÐt kh¸i qu¸t vÒ nÕp sinh ho¹t cña hai chÞ em KiÒu - V©n?
-H: Em hiÓu tõ " MÆc ai" ®Æt ë cuèi c©u cã ý nghÜa g×? 
- Qua ®ã, em thÊy hai chÞ em ®ưîc ®¸nh gi¸ lµ nh÷ng c« g¸i như thÕ nµo ?
-H: Em học tập được gì về nếp sống,nếp sinh hoạt của hai chị em thúy Kiều?
 (HS trả lời)
* GV bình:
Kiều có vẻ đẹp hoàn hảo từ tài sắc đến đức hạnh. Kiều và Vân đều là khách hồng quần đã đến tuổi lấy chồng “Xuân xanh xấp xỉ tới tuần cập kê”nhưng cả hai chị em đều giữ được nề nếp gia đình là con người đoan chính,kín đáo,gia phong nền nã. Vẻ đẹp của họ thật đáng quí trọng. Hiện nay không ít các bạn trẻ có tài ,có sắc nhưng cư xử thiếu nhã nhặn ,lịch sự :Ăn mặc lòe loẹt ,tóc tai bù xù xanh đỏ không hợp với thuần phong mĩ tục.Bác Hồ đã nói “Người có tài mà không có đức thì là người vô dụng ; Người có đức mà không có tài thì làm việc gì cũn khó. ”Đức và tài phải luôn song song với nhau thì vẻ đẹp mới hoàn mĩ.Trong thực tế ,không thiếu bạn học giỏi,xinh xắn nhưng lại kiêu căng tự phụ. Nghĩ mình là giỏi,là đẹp nên coi thường bạn bè, thầy cô.Có không ít những ca sĩ hát hay,múa đẹp nhưng trang phục biểu diễn lại gây phản cảm tới người xem.Thế nhưng ta cũng phải kể đến những tấm gương đáng trân trọng như các anh chị đỗ thủ khoa các trường đại học. Trong số đó có không ít người đầy nghị lực vươn lên từ gian khổ đói nghèo .Họ quả thật rất đẹp, rất hoàn mĩ.
-H : Là người học sinh của thủ đô nghìn năm văn hiến em cần phải làm gì để giữ gìn và phát huy vẻ đẹp của người phụ nữ Việt nam nói chung và người phụ nữ thủ đô nói riêng?
 (Học sinh trả lời)
Ho¹t ®éng 4: Hưíng dÉn tæng kÕt.
- Nªu gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña ®o¹n trÝch “ Chị em Thúy Kiều”?
- C¶m høng nh©n ®¹o cña NguyÔn Du qua ®o¹n trÝch ?
(§Ò cao gi¸ trÞ con ngưêi, nh©n phÈm, tµi n¨ng, kh¸t väng, ý thøc vÒ th©n phËn c¸ nh©n.
- NguyÔn Du tr©n träng c¸i ®Ñp ®ång thêi lo l¾ng cho sè phËn cña nh÷ng con ngưêi tµi hoa nhan s¾c -> tÊm lßng nh©n ®¹o bao la cña ®¹i thi hµo NguyÔn Du.)
- HS ®äc ghi nhí/sgk-83.
Ho¹t ®éng 5 : Hưíng dÉn HS luyÖn tËp.
 - Gäi HS ®äc diÔn c¶m bốn câu thơ miêu tả vẻ đẹp của Thúy Vân.
 - Từ lời thơ của Nguyễn Du em hãy miêu tả lại sắc đẹp của Thúy Vân bằng lời văn của mình. 
I. §äc- T×m hiÓu chung.
1. Vị trí đoạn trích
- N»m ë phÇn më ®Çu TruyÖn KiÒu (Từ câu 15- câu 42).
2. Bè côc ®o¹n trÝch: 4 phần
II. §äc- T×m hiÓu ®o¹n trÝch.
Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ hai chÞ em.
- Tè nga : Èn dô à chØ hai ngưêi con g¸i ®Ñp.
- Mai cèt c¸ch Ước lệ ,tượng trưng so
-Tuyết tinh thần sánh,ẩn dụ, thành ngữ 
àGợi tả vẻ đẹp duyên dáng, thanh cao, trong trắng, hoàn hảo
2. VÎ ®Ñp cña Thuý V©n
- Trang träng -> VÎ ®Ñp cao sang quÝ ph¸i, khác thường.
- Khuôn mặt ,lông mày,miệng ,giọng nói ,mái tóc, da àSo sánh ,ẩn dụ, liệt kê ,bút pháp ước lệ ,nhân hóa, tính từ.
à vÎ ®Ñp phóc hËu , đoan trang ,trung thực, hµi hoµ, ªm ®Òm víi xung quanh.
=> cuéc ®êi b×nh lÆng, suôn sẻ kh«ng cã sãng giã.
3. VÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu
* Nhan s¾c. 
- M¾t , L«ng mµy àưíc lÖ ,tượng trưng à VÎ ®Ñp s¾c s¶o, trÎ trung, tư¬i t¾n 
- Hoa ghen, liÔu hên
- nghiªng nưíc, nghiªng thµnh.
à nh©n hãa, thËm xưng, sử dụng thµnh ng÷ -> dù b¸o mét cuéc ®êi ®Çy sãng giã, ch«ng gai , ®au khæ 
* Tµi của Kiều. 
- Thông minh 
- Cầm ,kỳ, thi ,họa -> đều giỏi
=> VÎ ®Ñp kÕt hîp c¶ s¾c, tµi, t×nh. mét vÎ ®Ñp lÝ tưëng cña thêi ®¹i 
.
4. NÕp sèng thưêng ngµy cña chÞ em Thúy KiÒu.
- Phong lưu, quÝ ph¸i, ªm ®Òm, ®oan chÝnh, kÝn ®¸o, gia phong, nÒn n·.
- " MÆc ai" -> nhÊn m¹nh c¸ch sèng khu«n phÐp, gia gi¸o, ®øc h¹nh . 
III. Tæng kÕt:
* Ghi nhí/sgk-83.
IV. LuyÖn tËp
- ®äc diÔn c¶m bốn câu thơ miêu tả vẻ đẹp của Thúy Vân.
4. Cñng cè
- Trò chơi Ô chữ
- Giáo viên tổng kết nội dung bài học. 
5. Hưíng dÉn häc ë nhµ
 - Häc thuéc lßng ®o¹n th¬.
 - So¹n bµi : C¶nh ngµy xu©n.
 - Viết đoạn văn: