Giáo án Ngữ văn lớp 9 - Phong cách Hồ Chí Minh

Bài:1 - Tiết:1,2 
Tuần: 1
Ngày dạy: 24/8/2015
 PHONG CÁCH HỒ CHÍ MINH
 Lê Anh Trà
1. MỤC TIÊU
 1.1. Kiến thức:
- HS biết một số biểu hiện của phong cách Hồ Chí Minh trong đời sống và trong sinh hoạt.
- HS hiểu được ý nghĩa của phong cách Hồ Chí Minh trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và đặc điểm kiểu bài nghị luận xã hội qua đoạn văn cụ thể. 
 1.2. Kĩ năng:
- Nắm bắt nội dung văn bản nhật dụng thuộc chủ đề hội nhập với thế giới và bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc.
- Vận dụng các biện pháp nghệ thuật trong việc viết văn bản về một vấn đề thuộc lĩnh vực văn hóa, lối sống.
 1.3.Thái độ:
- Từ lòng kính yêu, tự hào về Bác, học sinh có ý thức tu dưỡng, học tập, rèn luyện theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. (hưởng ứng cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” của các cấp Chính quyền địa phương và đơn vị trường học).
- Tích hợp giáo dục KNS: Tự xác định mục tiêu phấn đấu theo phong cách Hồ Chí Minh trong bối cảnh hội nhập quốc tế; trình bày trao đổi về nội dung của phong cách Hồ Chí Minh.
- Tích hợp giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh: lối sống giản dị phong thái ung dung tự tại. 
2. TRỌNG TÂM 
Thấy được tầm vóc lớn lao trong cốt cách văn hoá Hồ Chí Minh qua một văn bản nhật dụng có sử dụng kết hợp các yếu tố nghị luận, tự sự, biểu cảm. 
3. CHUẨN BỊ
 3.1. Giáo viên: bảng phụ
3. 2.Học sinh: Vở bài tập, soạn bài
4. TIẾN TRÌNH
4.1. Ổn định tổ chức và kiểm diện 
4.2. Kiểm tra miệng
- GV kiểm tra SGK, vở bài tập Ngữ Văn của HS.
- Hướng dẫn học sinh một số kỹ năng học tốt bộ môn Ngữ văn (ở lớp cũng như học ở nhà).
4.3. Bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG BÀI HỌC
Hoạt động 1: Vào bài
ø “Tháp Mười đẹp nhất bông sen 
 Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ”.
	“Bác Hồ” – hai tiếng ấy thật vô cùng gần gũi và thân thương đối với mỗi người dân Việt Nam. Đối với chúng ta, Hồ Chí Minh không những là nhà yêu nước, nhà Cách mạng vĩ đại mà Người còn là một danh nhân văn hóa thế giới. Vẻ đẹp văn hóa chính là nét nổi bật trong phong cách Hồ Chí Minh. Phong cách đó như thế nào, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu qua văn bản: “Phong cách Hồ Chí Minh” của tác giả Lê Anh Trà.
Hoạt động 2: Hướng dẫn HS đọc và tìm hiểu chú thích
- GV hướng dẫn HS đọc: giọng chậm rãi, rõ ràng, diễn cảm, chú ý ngắt nhịp và nhấn mạnh ở từng luận điểm.
- GV đọc một đoạn, gọi HS đọc, nhận xét cách đọc của HS.
- GV cho HS trình bày đôi nét về tác giả, tác phẩm.
 - Kể tên vài văn bản nhật dụng đã học ở lớp 8?
* Ôân dịch thuốc lá, thông tin về ngày trái đất năm 2000, Giáo dục chìa khoá của tương lai.
- GV kiểm tra HS một số từ khó trong mục chú thích và giải thích thêm từ: bất giác, đạm bạc
 +Bất giác: một cách tự nhiên, ngẫu nhiên không dự định trước.
 +Đạm bạc: sơ sài, giản dị, không cầu kì, bày vẽ.
- Theo em đoạn trích có thể chia làm mấy phần? Nội dung từng phần?
* Đoạn trích có thể chia làm 3 phần.
- Phần 1: Từ đầurất hiện đại.
 à Con đường hình thành và sự kì lạ trong phong cách Hồ Chí Minh .
- Phần 2: Tiếp theo hạ tắm ao.
à Những vẻ đẹp cụ thể của phong cách sống và làm việc của Hồ Chí Minh.
-Phần 3: Đoạn còn lại.
à Bình luận và khẳng định ý nghĩa của phong cách văn hoá Hồ Chí Minh.
Hoạt động 3: Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản.
- Đoạn trích đã khái quát vốn tri thức của Chủ tịch Hồ Chí Minh như thế nào?
* Vốn tri thức của Chủ tịch Hồ Chí Minh vô cùng sâu rộng. Bác am hiểu về các dân tộc trên thế giới và nhân loại một cách sâu sắc.
- GV nêu câu hỏi thảo luận: 
- Vì sao người lại có vốn tri thức văn hoá sâu rộng đến như vậy? 
- HS thảo luận theo nhóm trong 5 phút, ghi kết quả vào bảng phụ.
- GV gọi đại diện một nhóm trình bày, các nhóm khác nhận xét bổ sung.
* GV nhận xét chốt ý: Vốn tri thức văn hoá của người vô cùng sâu rộng. Người tiếp thu một cách có chọn lọc, sáng tạo:
 “Người chắt lọc tinh hoa trời đất
 Làm sợi dây bền chặt yêu thương
 Sáng trong tinh tú mười phương 
 Năm châu, bốn bể một đường cùng đi”.
 Kiến thức ấy không phải do trời phú cho một cách tự nhiên mà nhờ vào sự dày công học tập, do quá trình phấn đấu, rèn luyện không ngừng trong suốt bao nhiêu năm, suốt cuộc đời hoạt động CM đầy gian truân của Bác (Làm bếp, cào tuyết trong trường học).
 Qua công việc, lao động mà học hỏi tìm hiểu đến mức sâu sắc ( mức khá uyên thâm). 
- Nhưng điều kì lạ và quan trọng trong sự tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại của Hồ Chí Minh là gì?
- GV: Đúng như lời nhận xét của Bằng Việt: 
“Một con người gồm : Kim, Cổ, Tây, Đông,
 Giàu Quốc tế, đậm Việt Nam từng nét”
 Với sự chủ động, sáng tạo, có chọn lọc, Bác không chỉ hiểu biết mà còn hòa nhập với môi trường văn hóa thế giới nhưng vẫn giữ được bản sắc dân tộc. Đó là sự kết hợp thống nhất hài hòa giữa nét truyền thống và hiện đại, phương Đông và phương Tây, xưa và nay, dân tộc và Quốc tế, vĩ đại và bình dị
* GV liên hệ thực tế hiện nay để GD KNS cho HS.
+ Văn hoá thế giới ảnh hưởng như thế nào đến người dân Việt Nam? 
+ Trước tình trạng như vậy chúng ta cần phải làm gì?
- HS trình bày theo cảm nhận riêng của mình.
- GV giáo dục HS cần phải học tập theo tấm gương đạo đức của Bác Hồ.
- GV cho HS kể một sốâ chuyện của Bác Hồ về Phong cách Hồ Chí Minh có sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại. 
 (HS kể tự do nhưng yêu cầu phải chính xác, đảm bảo được nội dung chính). 
- GV hường dẫn học sinh tìm hiểu nét đẹp trong lối sống giản dị mà thanh cao của Bác.
- Lối sống giản dị mà thanh cao của Chủ tịch Hồ Chí Minh được tác giả kể và bình luận trên những phương diện nào? Hãy lấy dẫn chứng để chứng minh?
- HS trao đổi, trình bày.
- HS khác nhận xét, bổ sung.
ơ GV chốt ý à ghi bảng
Ngôi nhà của Bác đơn sơ:
“ Nhà gác đơn sơ một góc vườn
 Gỗ thường mộc mạc chẳng mùi sơn
 Giường mây chiếu cói đơn chăn gối
 Tủ nhỏ vừa treo mấy áo sờn
 (Theo chân Bác – Tố Hữu)
- Lối sống của Bác là một lối sống rất Việt Nam, rất phương Đông. Lối sống đó được thể hiện như thế nào? Vì sao có thể nói lối sống của Bác là sự kết hợp giữa giản dị và thanh cao?
- HS trao đổi và trả lời.
ơ GV chốt ý -> Liên hệ GD tư tưởng HCM: Nét đẹp của lối sống rất dân tộc, rất Việt Nam trong phong cách HCM.
à Gợi nhớ cách sống của các vị hiền triết trong lịch sử như Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm
 Đây “không phải là lối sống khắc khổ theo lối tu hành thanh tao theo kiểu hiền triết ẩn dật “(bài học lớp 7- Đức tính giản dị của Bác Hồ), mà là Người tự vui trong cảnh nghèo khổ.
 Đây cũng không phải là cách tự thần thánh hoá, tự làm cho khác đời, khác người.
- Đây là cách sống có văn hoá và trở thành một quan niệm thẩm mỹ: Cái đẹp là sự giản dị, tự nhiên, phong thái ung dung tự tại.
ì Liên hệ giáo dục tư tưởng cho học sinh: (việc đua đòi chạy theo mốt ).
ì GV mở rộng vấn đề: Trên thế giới chưa có vị nguyên thủ quốc gia nào xưa nay có cách sống như vậy: rất giản dị, mà thanh cao sang trọng.
--> GV kể chuyện Đôi dép Bác Hồ cho HS nghe (ngắn gọn 4-5 câu)à GD các em.
- GV hướng dẫn học sinh nhận xét nghệ thuật đặc sắc của đoạn văn trích.
- GV treo bảng phụ: Để làm nổi bật vẻ đẹp trong phong cách Hồ Chí Minh, tác giả dùng phương thức biểu đạt nào?
- Em hãy tìm những câu văn thể hiện sự đan xen giữa kể và bình ?
- HS trình bày.
ì GV sửa chữa: Đan xen những lời kể và bình rất tự nhiên: “Có thể nói ít có vị lãnh tụ nào lại am hiểu các dân tộc sâu sắc như HCM”, “Quả như một trong truyện cổ tích” “Tôi dám chắc, không có một vị lãnh tụ, một vị tổng tống hay một vị vua hiền nào ngày trước lại sống đến mức giản dị và tiết chế như vậy” ... “Lần đầu tiên trong lịch sử Việt Nam và có lẽ cả thế giới có một vị Chủ Tịch nước lấy chiếc nhà sàn nhỏcủa mình”.
 Sử dụng nghệ thuật đối lập: vĩ nhân mà hết sức giản dị, gần gũi, am hiểu mọi nền văn hóa nhân loại mà hết sức dân tộc, hết sức Việt Nam.
- GV hướng dẫn HS tổng kết bài.
- Em hãy cho biết yÙ nghĩa cao đẹp của phong cách Hồ Chí Minh là gì?
- HS trình bày.
- GV sửa chữa.
- Hiểu và cảm nhận vẻ đẹp trong phong cách HCM, mỗi HS chúng ta cần học tập và rèn luyện như thế nào?
àTích hợp GD tư tưởng HCM giáo dục HS Cần phải hòa nhập với khu vực và quốc tế nhưng cũng cần bảo vệ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc sống có văn hóa trong ăn mặc, nói năng
- Gọi HS đọc ghi nhớ.
- Hiện nay, Đảng và Nhà nước ta đang tổ chức cuộc vận động nào? 
ì Vận động mọi người “Học tập và theo gương đạo đức Hồ Chí Minh” .
Hoạt động 4: Hướng dẫn HS luyện tập
- GV cho học sinh kể lại một mẩu chuyện sưu tầm được hoặc trình bày tranh ảnh hay đọc những câu thơ ghi nhận về lối sống giản dị, cao đẹp của phong cách Hồ Chí Minh?
- HS trình bày.
- GVnhận xét.
- GV đọc đoạn thơ của “Tố Hữu”.
I. Đọc- tìm hiểu chú thích:
1. Đọc
2. Chú thích
 - Tác giả: Lê Anh Trà
 -Tác phẩm: văn bản nhật dụng- nghị luận chính trị xã hội.
II. Đọc- Tìm hiểu văn bản
A. Nội dung:
1. Con đường hình thành phong cách văn hóa Hồ Chí Minh:
 - Vốn tri thức của Chủ tịch Hồ Chí Minh vô cùng sâu rộng.
- Nguyên nhân hình thành: 
+ Đi nhiều nơi, tiếp xúc nhiều nền văn hoá trên thế giới.
+ Dày công rèn luyện học tập.
+ Có ý thức tự học hỏi.
+ Biết nhiều ngoại ngữ, làm nhiều nghề.
è Phong cách Hồ Chí Minh có sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại. 
2.Vẻ đẹp của phong cách Hồ Chí Minh thể hiện trong phong cách sống và làm việc của Người: 
- Nơi ở, nơi làm việc: chiếc nhà sàn nhỏ bằng gỗ chỉ vẻn vẹn có vài phòng, đồ đạc mộc mạc đơn sơ.
	- Ăn uống đạm bạc: “Cá kho, rau luộc, dưa ghém, cà muối, cháo hoa”.
- Trang phục giản dị: Áo bà ba nâu, áo trấn thủ, đôi dép lốp
- Cuộc sống: suốt đời hy sinh vì dân, vì nước.
 à Phong cách Hồ Chí Minh là sự giản dị trong lối sống sinh hoạt hàng ngày là cách di dưỡng tinh thần thể hiện một quan niệm thẩm mĩ cao đẹp. 
B. Nghệ thuật
- Sử dụng ngôn ngữ trang trọng.
-Vận dụng kết hợp các phương thức biểu đạt tự sự, biểu cảm lập luận.
-Vận dụng các hình thức so sánh, các biện pháp nghệ thuật đối lập. 
C. Ý nghĩa văn bản:
 Bằng lập luận chặt chẽ, chứng cư xác thực, tác giả đã cho thấy cốt cách văn hóa HCM trong nhận thức và trong hành động. Từ đó đặt ra một vấn đề của thời kỳ hội nhập: tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại đồng thời phải giữ gìn phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.
* Ghi nhớ: (SGK / 8)
III. Luyện tập:
4.4.Câu hỏi, bài tập củng cố:
Câu 1: Hiện nay, Đảng và Nhà nước ta đang tổ chức cuộc vận động nào? 
Đáp án Câu 1: Vận động mọi người “Học tập và theo gương đạo đức Hồ Chí Minh”.
Câu 2: Ý nào nói đúng nhất điểm cốt lõi của phong cách Hồ Chí Minh được nêu trong bài viết?
Đáp án Câu 2: 
 - Sự kết hợp hài hòa giữa bản sắc văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại.
 - Đời sống vật chất giản dị kết hợp hài hòa với đời sống tinh thần phong phú.
 - Có sự kế thừa vẻ đẹp trong cách sống của các vị hiền triết xưa.
 - Am hiểu nhiều về các dân tộc và nhân dân trên thế giới.
Câu 3: Tìm đọc một vài câu thơ, bài thơ ca ngợi đức tình giản dị của Bác ?
Đáp án Câu 3: 
 Bác Hồ đó là lòng ta yên tĩnh
 Ơi người cha đôi mắt mẹ hiền sao
 Giọng của người không phải sấm trên cao
 Aám từng tiếng thấm vào lòng mong ước
 Con nghe Bác tưởng nghe lời non nước
 Tiếng ngàn xưa và cả tiếng mai sau.
4.5. Hướng dẫn học sinh tự học :
 - Đối với bài học tiết học này:
 + Đọc lại văn bản, nắm nội dung bài học: 
 Sự hình thành nên con người Hồ Chí Minh.
 Vẻ đẹp của phong cách Hồ Chí Minh thể hiện trong cách sống và làm việc của Người. 
 + Nghệ thuật của đoạn trích.
 +Ý nghĩa của phong cách Hồ Chí Minh. 
 + Đọc thêm văn bản “Đức tính giản dị của Bác Hồ” – Lớp 7 (Tác giả bài viết là Phạm Văn Đồng). 
 + Sưu tầm một bài thơ (đoạn thơ) hoặc tranh ảnh thể hiện được phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
	+ Tìm hiểu nghĩa của một số từ Hán Việt trong đoạn trích.
- Đối với bài học ở tiết học tiếp theo: 
 + Soạn “Các phương châm hội thoại”.
	 + Đọc, tìm hiểu các VD SGK/ 3,4.
	 + Sưu tầm một số mẩu chuyện có liên quan đến phương châm hội thoại.
	 + Tìm một số tục ngữ, thành ngữ có liên quan.
5. RÚT KINH NGHIỆM:
-Nội dung:-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-Phương pháp:---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-Sử dụng đồ dùng , thiết bị dạy học:-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
6. PHỤ LỤC: Hình ảnh Bác Hồ