Tiết 39, Bài 31: Sơ lược về bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học - Huỳnh Thị Thùy Dương

TUẦN 21
Ngaøy daïy: /01/ 2013
Tieát 39–Baøi 31: 
u MỤC TIÊU
1.1 Kieán thöùc:
HS bieát ñöôïc:
- Các nguyên tố trong bảng tuần hoàn sắp xếp theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân nguyên tử. Lấy ví dụ minh họa
- Cấu tạo bảng tuần hoàn gồm: ô nguyên tố, chu kì, nhóm. Lấy ví dụ minh họa.
HS hiểu được:
- Quy luật biến đổi tính kim loại, phi kim trong chu kì, nhóm. Lấy ví dụ minh họa.
- Ý nghĩa của bảng tuần hòan: sơ lược về mối liên hệ giữa cáu tạo nguyên tử, vị trí nguyên tố trong bảng tuần hoàn và tính chất hóa học cơ bản của nguyên tố đó.
1.2 Kyõ naêng:
HS thực hiện được:
- Quan sát bảng tuần hoàn, ô nguyên tố cụ thể, nhóm I, VII ; chu kì 2,3 và rút ra nhận xét về ô nguyên tố, về chu kì và nhóm.
HS thực hiện thành thạo:
- Từ cấu tạo nguyên tử của một nguyên tố điển hình (thuộc 20 nguyên tố đầu tiên) suy ra vị trí và tính chất hóa học cơ bản của chúng và ngược lại.
- So sánh tính kim loại hoặc tính phi kim của một nguyên tố cụ thể với các nguyên tố lân cận ( trong số 20 nguyên tố đầu )
1.3 Thaùi ñoä:
Hoïc sinh bieát ñöôïc yù nghóa cuûa baûng heä thoáng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoùa hoïc töø ñoù coù höùng thuù trong hoïc taäp hoùa hoïc nhieàu hôn.
v NỘI DUNG BÀI HỌC
Nguyên tắc sắp xếp các NTHH trong bảng tuần hoàn.
Cấu tạo bảng tuần hoàn
w CHUẨN BỊ
3.1 GV: baûng HTTH NTHH, sô ñoà caáu taïo cuûa moät soá nguyeân toá H, O, Na, Li, Cl ; tranh H3.22; 
3.2 HS: - Ñoïc baøi 31:” Sô löôïc veà baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoùa hoïc” SGK / 96 vaø traû lôøi theo noäi dung sau :
Baûng HTTH ñöôïc saép xeáp theo nguyeân taéc naøo?
Baûng HTTH coù caáu taïo nhö theá naøo? Neâu ñaëc ñieåm cuûa töøng caáu taïo aáy.
x TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP
4.1 OÅn ñònh toå chöùc & kiểm diện 
4.2 Kieåm tra miệng
Caâu hoûi: (8Ñ)
Caâu 1: Cặp chất nào sau đây không phản ứng được với nhau ?
A. SiO2 và CaO B. SiO2 và HF 
C. SiO2 và NaOH D. SiO2 và H2O
Caâu 2: ñeå khaéc hoa vaên treân göông ( thuûy tinh) ngöôøi ta phaûi duøng caùch naøo?
A. HNO3 ñaëc , noùng B. H2SO4 ñaëc, nguoäi C. HF D. HCl
Câu 3: Cho các nguyên tố có số điện tích hạt nhân như sau: 
Nguyên tố
Điện tích hat nhân
Mg
Na
Al
P
Si
S
Cl
12
11
13
15
14
16
17
Hãy sắp xếp các nguyên tố theo chiều điện tích hạt nhân tăng dần ? (8đ)
Traû lôøi:
GV: goïi 1 HS traû lôøi.
HS: 1 –B ; 2-C ; 3- Na, Mg, Al, Si, P, S, Cl
GV: goïi HS khaùc nhaän xeùt, ñaùnh giaù, xong GV keát luaän chaám ñieåm.
4.3 Tiến trình bài học
HOẠT ĐỘNG 1: 10 phút
I.Nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố trong bảng tuần hoàn
(1) Mục tiêu:
Kiến thức: Nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố trong bảng tuần hoàn.
Kĩ năng: đọc thông tin SGK kết luận vấn đề
(2) Phương pháp, phương tiện dạy học:
Phương pháp: đặt vấn đề- giải quyết vấn đề
Phương tiện dạy học: Bảng tuần hoàn các NTHH
(3) Các bước của hoạt động
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA GV - HS
NOÄI DUNG BAØI HOÏC
GV: đưa bài tập lên bảng:
Hiện nay, bảng tuần hoàn các NTHH được sắp xếp theo nguyên tắc nào ?
Theo chiều tăng của nguyên tử khối
Theo chiều giảm của nguyên tử khối.
Theo chiều tăng của điện tích hạt nhân nguyên tử.
Theo chiều giảm của điện tích hạt nhân nguyên tử.
HS: đọc thông tin SGK trả lời.
GV giôùi thieäu: Naêm 1869 nhaø baùc hoïc ngöôøi Nga Ñ.I Men- ñe- le-ep (1834 – 1907) ñaõ saép xeáp khoaûng 60 nguyeân toá trong baûng tuaàn hoaøn theo chieàu taêng daàn cuûa nguyeân töû khoái. Tuy nhieân vôùi caùch saép xeáp naøy coù moät soá tröôøng hôïp ngoaïi leä. Cho ñeán nay, baûng tuaàn hoaøn coù hôn 100 nguyeân toá vaø ñöôïc saép xeáp theo chieàu taêng daàn cuûa ñieän tích haït nhaân nguyeân töû.
GV: goïi HS nhaéc laïi nguyeân taéc saép xeáp caùc nguyeân toá trong baûng tuaàn hoaøn.
HS: baûng heä thoáng tuaàn hoaøn coù hôn 100 nguyeân toá ñöôïc saép xeáp theo chieàu taêng daàn cuûa ñieän tích haït nhaân nguyeân töû
I. Nguyeân taéc saép xeáp caùc nguyeân toá trong baûng tuaàn hoaøn 
 Baûng heä thoáng tuaàn hoaøn coù hôn 100 nguyeân toá ñöôïc saép xeáp theo chieàu taêng daàn cuûa ñieän tích haït nhaân nguyeân töû
HOẠT ĐỘNG 2: 25 phút
II.Cấu tạo bảng tuần hoàn
(1) Mục tiêu:
Kiến thức: Cấu tạo bảng tuần hoàn gồm có ô nguyên tố, chu kì, nhóm.
Kĩ năng: đọc thông tin SGK kết luận vấn đề
(2) Phương pháp, phương tiện dạy học:
Phương pháp: đặt vấn đề- giải quyết vấn đề
Phương tiện dạy học: Bảng tuần hoàn các NTHH
(3) Các bước của hoạt động
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG BÀI HỌC
Bước 1: Tìm hiểu về ô nguyên tố.
GV giôùi thieäu:khaùi quaùt baûng HTTH goàm coù oâ nguyeân toá, chu kì, nhoùm.
GV:ñöa H3.22 leân baûng vaø cacù em quan saùt hình treân.
- OÂ nguyeân toá cho bieát nhöõng thoâng tin gì?
HS: coù soá hieäu nguyeân töû laø 12 ; teân nguyeân toá: magie; kí hieäu hoùa hoïc: Mg; nguyeân töû khoái: 24
GV: vaäy oâ nguyeân toá cho bieát ñieàu gì?
HS: cho bieát soá hieäu nguyeân töû, teân nguyeân toá, kí hieäu hoùa hoïc, nguyeân töû khoái.
GV giôùi thieäu: Về số trị: soá hieäu nguyeân töû baèng soá ñôn vò ñieän tích haït nhaân vaø baèng electron nguyeân töû. Soá hieäu nguyeân töû là soá thöù töï cuûa nguyeân toá trong baûng tuaàn hoaøn.
GV: em haõy quan saùt oâ 15 vaø giôùi thieäu veà oâ ñoù.
HS: quan saùt vaø traû lôøi:
- Soá hieäu nguyeân töû laø 15
- Kí hieäu : P
- Teân nguyeân toá: photpho
- Nguyeân töû khoái: 31
GV: em haõy cho bieát soá ñieän tích haït nhaân (p) vaø soá electron cuûa nguyeân töû P (e) laø bao nhieâu?
HS: p= e = 15
Bước 2: Tìm hiểu chu kì.
GV: Chu kì dãy các nguyên tố từ trái qua phải.
GV: em haõy quan saùt baûng HTTH caùc nguyeân toá hoùa hoïc vaø cho bieát 
- Baûng tuaàn hoaøn coù maáy chu kì?
- Trong 1 chu kì, ñieän tích haït nhaân nguyeân töû thay ñoåi nhö theá naøo?
- Chu kì laø gì?
HS:nghieân cöùu SGK, thaûo luaän vaø traû lôøi:
- Coù 7 chu kì
- Trong 1 chu kì, töø traùi sang phaûi ñieän tích haït nhaân taêng daàn.
- Chu kì laø daõy caùc nguyeân toá được xếp từ trái sang phải vaø ñöôïc saép xeáp theo chieàu ñieän tích haït nhaân taêng daàn.
GV: chu kì 1,2, 3 laø chu kì nhoû; caùc chu kì 4,5,6,7 ñöôïc goïi laø chu kì lôùn.
GV:yeâu caàu caùc nhoùm HS quan saùt, tìm hieåu chu kì 1 vaø traû lôøi caâu hoûi sau:
- Coù maáy nguyeân toá? Teân nguyeân toá ?
- Ñieän tích haït nhaân thay ñoåi nhö theá naøo?
HS:chu kì 1: goàm 2 nguyeân toá H vaø He, ñieän tích haït nhaân taêng töø H laø 1+ ñeán He laø 2+
GV: ñaët caâu hoûi töông töï nhö treân cho chu kì 2, 3.
Bước 3: Tìm hiểu về nhóm
GV: các nguyên tố được sắp xếp theo cột dọc từ trên xuốn gọi là nhóm. Nhóm được ghi bằng chữ số la mã.
GV:yeâu caàu HS quan saùt nhoùm I trả lời câu hỏi sau:
-Điện tích hạt nhân từ Li đến Fr thay đổi như thế nào ?(1)
HS: Tăng
Căn cứ vào dãy hoạt động hoá học kim loại và TCHH của kim loại thì Na, K tác dụng với chất nào ?(2)
HS: Tác dụng với nước ở đk thường, với PK
PTHH:
Na + H2O → NaOH + ½ H2
K + H2O → KOH + ½ H2
4Na + O2 → 2Na2O
4K + O2 → 2K2O
.....
GV: Chính vì vậy Na, K được xếp vào cùng nhóm và các nguyên tố Li, Rb, Cs có tính chất hoàn toàn giống với Na, K
GV: Từ (1),(2theo em nghĩ nhóm có đặc điểm gì ?
HS: - Nhoùm goàm caùc nguyeân toá ñöôïc xeáp thaønh coät theo chieàu taêng cuûa ñieän tích haït nhaân nguyeân töû vaø coù tính chaát töông töï nhau.
GV: Tương tự nhóm I, các em hãy nhận xét nguyên tố trong nhóm VII có tính chất như thế nào ? (chứng minh bằng PTHH) và cho biết điện tích hạt nhân tăng hay giảm ?
HS: Thảo luận nhóm 3 phút và trình bày.
GV: nhận xét.
GV: giới thiệu: Nhóm I được gọi là nhóm của các kim loại mạnh hay nhóm kim loại kiềm; nhóm VII là nhóm của các PK mạnh ( trừ Atatin)và còn có tên khác là nhóm halogen.
II. Caáu taïo cuûa baûng tuaàn hoaøn:
1. OÂ nguyeân toá:
Cho bieát:
soá hieäu nguyeân töû (Z)
teân nguyeân toá, 
kí hieäu hoùa hoïc, 
nguyeân töû khoái.
ô Löu yù: 
Số hiệu nguyên tử = số điện tích hạt nhân (p)= số electron nguyên tử (e) 
Số hiệu nguyên tử = STT ô nguyên tố.
2. Chu kì:
Chu kì laø daõy caùc nguyeân toá được xếp từ trái sang phải vaø ñöôïc saép xeáp theo chieàu ñieän tích haït nhaân taêng daàn.
3. Nhoùm:
- Nhoùm goàm caùc nguyeân toá ñöôïc xeáp thaønh coät theo chieàu taêng cuûa ñieän tích haït nhaân nguyeân töû vaø coù tính chaát töông töï nhau.
yTỔNG KẾT & HƯỚNG DẪN HỌC TẬP
5.1 Tổng kết :
- GV: dùng kĩ thuật” Tia chớp” để củng cố khắc sâu các kiến thức đã học
- Bài tập:
Ở làng nọ có anh chàng ngốc viết tên mình không rõ ràng có dạng là XH4 . Người ta xác định được phần trăm khối lượng nguyên tố H có trong tên của anh là 25%
Hãy xác định chữ cái X có trong tên của anh chàng ngốc này là nguyên tố gì ? 
Theo bảng tuần hoàn thì X ở đâu ?
1 Ñaùp aùn:
X là C 
X ở ô số 6, chu kì 2, nhóm IV
- GV: dùng BĐTD tóm tắt bài học.
5.2 Hướng dẫn học tập
Đối với bài học ở tiết học này:
- Hoïc baøi: phần 1, II
- Laøm baøi taäp: 3,4 SGK / 101
Đối với bài học ở tiết học tiếp theo:
- Ñoïc baøi 31:phần 3, 4 ” Sô löôïc veà baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoùa hoïc” SGK / 98 vaø traû lôøi theo noäi dung sau :
Tính chất nguyên tố trong chu kì, nhóm biến đổi như thế nào ?
Bảng tuần hoàn có ý nghĩa gì ?
‘ PHỤ LỤC