Tuần 9, Bài 9: Thường thức mĩ thuật - Sơ lược về mĩ thuật thời Lý (1010-1225) - Vũ Thị Phương Thảo

Tuần 9
Tiết PPCT: 9	
Ngày dạy: 13 / 10
BÀI 9: THƯỜNG THỨC MĨ THUẬT
SƠ LƯỢC VỀ MĨ THUẬT THỜI LÝ
(1010 - 1225)
š{›
MỤC TIÊU :
Kiến thức: 
HS biết: Sơ qua quá trình phát triển của nền mĩ thuật thời Lý, những đặc điểm chính của nền mĩ thuật thời Lý.
HS hiểu: Về các giai đoạn phát triển và một số tác phẩm tiêu biểu của thời Lý
Kĩ năng: 
HS thực hiện được: Hiểu được sơ lược về bối cảnh lịch sử thời Lý.
HS thực hiện thành thạo: Nhớ đuợc một số công trình kiến trúc, điêu khắc trong nền mĩ thuật thời Lý.
Thái độ: 
Thói quen: HS nhận thức đúng đắn về truyền thống nghệ thuật dân tộc, 
Tính cách: Trân trọng và yêu quý những di sản của cha ông để lại và tự hào về bản sắc độc đáo của nghệ thuật dân tộc.
NỘI DUNG HỌC TẬP: 
HS tìm hiểu quá trình phát triển của mĩ thuật thời Lý và các công trình tiêu biểu của MT thời Lý.
CHUẨN BỊ:
Giáo viên:
Lịch sử mĩ thuật Việt Nam.
Tranh ĐDDH MT6.
Phiếu học tập.
Học sinh:
Xem trước bài ở nhà.
Dụng cụ học tập: Sách GK, vở ghi chép,.
TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP:
Ổn định tổ chức và kiểm diện: Kiểm tra sĩ số lớp.
Kiểm tra miệng:
Câu hỏi:
Em hãy nêu các bước trang trí đường diềm? (4đ)
Thế nào là trang trí đường diềm? (4đ)
Mĩ thuật thời Lý phát triển do những nguyên nhân nào? (2đ)
Đáp án:
1. _ Kẻ hai đường thẳng song song.
 _ Chia khoảng để vẽ họa tiết.
 _ Vẽ họa tiết vào các khoảng.
 _ Vẽ màu.
2. _ Việc sắp xếp lại các họa tiết lặp đi lặp lại đều đặn trong hai đường song song người ta gọi là trang trí đường diềm.
 _ Hai đường song song này có thể là cong hoặc tròn.
3. _ Có nhiều chủ trương, chính sách tiến bộ, hợp lòng dân nên kinh tế xã hội phát triển mạnh và ổn định, kéo theo văn hóa, ngoại thương cùng phát triển. Cộng với ý thức dân tộc trưởng thành đã tạo điều kiện xây dựng một nền văn hóa nghệ thuật dân tộc đặc sắc và toàn diện.
GV gọi HS trả bài và nhận xét, cho điểm.
 4.3Tiến trình bài học:
Mỗi giai đoạn lịch sử có sự phát triển riêng biệt và nghệ thuật cũng có những ảnh hưởng nhất định trong từng thời kì, mang đậm những dấu ấn của từng thời kì. Hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu sơ lược về mĩ thuật thời Lý, thông qua các bài học lịch sử mà các em đã học.
 Hoạt động của GV và HS
 Nội dung bài học
* Hoạt động 1: Tìm hiểu khái quát về hoàn cảnh xã hội thời Lý :
- GV chia nhóm, phát phiếu học tập, đặt tên nhóm và ghi tên nhóm vào phiếu.
_ Hướng dẫn HS quan sát hình ảnh, điền thông tin vào phiếu. (Thời gian các nhóm thực hiện là 5 phút)
_ Gọi nhóm 1 trình bày.
Nhóm 1: Vài nét về bối cảnh lịch sử:
1.Vị vua nào đã dời đô từ Hoa Lư về Đại La? Và đã đặt tên kinh đô là gì? Ai đã đặt tên nước ta là Đại Việt sau đó?
2.Tinh thần tự lực, tự cường, sự cường thịnh của nước Đại Việt thể hiện qua đâu?
3.Các chính sách cai trị của nhà Lý thể hiện như thế nào?
4.Tôn giáo chính của nhà Lý?
5.Qua tìm hiểu trên, hãy cho biết mĩ thuật thời Lý phát triển do những nguyên nhân nào?
_ Các nhóm khác đặt câu hỏi cho nhóm 1 trả lời theo từng phần đã tìm hiểu.
_ GV đặt câu hỏi cho nhóm 1.
Đâu là nguyên nhân dẫn đến sự phát triển của mĩ thuật thời Lý?
_ Nhóm 1 trả lời hoặc các nhóm có thể bổ sung.
_ Kết luận: 
Vua Lý Thái Tổ đã dời đô từ Hoa Lư (Ninh Bình) ra Đại La và đổi tên là Thăng Long, sau đó vua Lý Thánh Tông đặt tên nước là Đại Việt.
Sự cường thình của nước Đại Việt: 
Thắng giặc Tống xâm lược, đánh Chiêm Thành.
Có nhiều chủ trương, chính sách tiến bộ, hợp lòng dân nên kinh tế xã hội phát triển mạnh và ổn định, kéo theo văn hóa, ngoại thương cùng phát triển. Cộng với ý thức dân tộc trưởng thành đã tạo điều kiện xây dựng một nền văn hóa nghệ thuật dân tộc đặc sắc và toàn diện.
*Hoạt động 2: Tìm hiểu khái quát về mĩ thuật thời Lý:
_ Đặt câu hỏi, HS trả lời:
Thời Lý có những loại hình nghệ thuật nào?
Ngoài ra còn có loại hình nào?
_ Hội họa: Do các tác phẩm đã bị thất lạc do thời gian, chiến tranh và chỉ ghi chép trong thư tịch.
Tại sao nói đến mĩ thuật thời Lý ta đề cập nhiều về nghệ thuật kiến trúc? {do kiến trúc phát triển mạnh, nhất là kiến trúc cung đình và Phật giáo; nghệ thuật điêu khắc và trang trí phát triển để phục vụ cho kiến trúc}.
_ Gv nhận xét và bổ sung câu trả lời của HS.
b.1/ Tìm hiểu nghệ thuật kiến trúc:
Nhóm 2 trình bày.
-Câu hỏi: Nhóm 2: Kiến trúc thời Lý:
1.Kiến trúc thời Lý có những loại hình nào? Kể tên?
2.Kiến trúc kinh thành Thăng Long có qui mô như thế nào?
3.Vì sao kiến trúc Phật Giáo thời Lý phát triển mạnh? Kể tên một số công trình mà em biết?
4.Gắn với kiến trúc chùa còn có loại hình nào? Kể tên?
5.Đặc điểm của các công trình kiến trúc Phật Giáo?
- Nhóm khác đặt câu hỏi theo thứ tự.
	a/ Kiến trúc cung đình: 
_ GV nhận xét, bổ sung một số ý chính theo từng phần trình bày của HS.
Vua Lý Thái Tổ cho xây dựng kinh thành với quy mô to lớn và tráng lệ.
Là quần thể kiến trúc bao gồm 2 lớp: Bên trong là hoàng thành, ngoài là kinh thành.
Kinh thành có một số nơi đáng chú ý như:
Phía nam có Văn Miếu Quốc Tử Giám, trại lính.
Phía đông là nơi tập trung buôn bán, có hồ Lục Thủy, tháp Báo Thiên, sông Hồng (nơi mở hội đua thuyền).
Phía bắc có Hồ Dâm Đàm (Hồ Tây), đền Quan Thánh, cung Từ Hoa,.
Phía tây là khu nông nghiệp.
b/ Kiến trúc Phật Giáo:
_ Đặt câu hỏi để củng cố, gợi nhớ phần trình bày của nhóm 2:
Tôn giáo nào phát triển mạnh?
Kiến trúc Phật giáo có những loại nào?
_ GV nhấn mạnh: Thời Lý nhiều công trình Phật giáo được xây dựng do đạo Phật thịnh hành. Kiến trúc Phật giáo thường to lớn và đặt ở những nơi có cảnh quan đẹp.
_ Kiến trúc Phật giáo có: 
Tháp Phật: Là đền thờ Phật giáo, gắn với chùa như tháp Phật Tích (Bắc Ninh), tháp Báo Thiên (Hà Nội),
Chùa: Hiện chỉ còn một số nền móng, song qua thư tịch và các di vật cũng khẳng định được qui mô to lớn của các ngôi chùa và nghệ thuật xây dựng của các nghệ nhân thời Lý.
 Vườn tháp chùa Phật Tích.
b.1/ Tìm hiểu nghệ thuật điêu khắc và trang trí:
_ Yêu cầu nhóm 3 trình bày.
Câu hỏi: Nhóm 3: Điêu khắc và trang trí:
1.Chất liệu của các tác phẩm điêu khắc thời Lý? Kể tên một số pho tượng mà em biết?
2.Tượng thời Lý sử dụng những hình ảnh nào?
3.Chạm khắc thời Lý có những họa tiết nào? Hoa văn phổ biến là gì?
*Hình ảnh con rồng thời Lý có đặc điểm gì?
_ Các nhóm khác đặt câu hỏi, thảo luận.
_ GV bổ sung và nhấn mạnh ý chính.
	a/ Tượng:
_ Tượng tròn thời Lý gồm những pho tượng Phật, tượng người chim, tượng Kim Cương, tượng thú. Có 2 đặc điểm: 
- Nhiều tường có kích thước lớn.
- Thể hiện sự tiếp thu nghệ thuật của các nước láng giềng, sự giữ gìn bản sắc dân tộc dộc đáo đã chứng minh được tài năng của các nghệ nhân thời Lý.
 Tượng A- di – đà
	b/ Chạm khắc:
_ Chạm khắc thời Lý là những tác phẩm được thể hiện trên các chất liệu gì?
_ Nhấn mạnh một số ý:
Hình Rồng: thể hiện dáng dấp hiền hòa, mềm mại, không có sừng, luôn có hình chữ S. Thân lẳn, mình tròn, khúc uốn nhịp nhàng theo kiểu thắt túi.
Hoa văn móc câu được sử dụng như một hoa văn “vạn năng”.
b.3/ Tìm hiểu nghệ thuật gốm:
_ Nhóm 4 trình bày:
Câu hỏi: Nhóm 4: Nghệ thuật gốm:
1.Gốm thời Lý có những sản phẩm nào?
2.Kể tên các trung tâm sản xuất gốm nổi tiếng thời Lý?
3.Thời Lý có những loại gốm nào?
4.Sự sáng tạo của gốm thời Lý như thế nào?
Gốm là sản phẩm để phục vụ cho đối tượng nào?
Gồm những sản phẩm nào?
Kể tên các trung tâm sản xuất gốm nổi tiếng?
_ Nhấn mạnh: Gốm thời Lý có các đặc điểm sau:
Chế tác được gốm men ngọc, men da lươn, men lục, men trắng ngà.
Xương gốm mỏng, nhẹ, nét khắc chìm, men phủ đều. Hình dáng thanh thoát, trau chuốt và mang vẻ đẹp trang trọng.
Vài nét về bối cảnh lịch sử:
Sơ lược về mĩ thuật thời Lý:
Kiến trúc:
1.1/ Kiến trúc cung đình:
Kinh thành Thăng Long là một quần thể kiến trúc gồm 2 lớp: bên trong là hoàng thành, bên ngoài là kinh thành.
1.2/ Kiến trúc Phật giáo:
Kiến trúc Phật giáo thường to lớn và đặt ở nơi có cảnh quan đẹp.
Tháp là bộ phận gắn với kiến trúc chùa.
_ Xây dựng nhiều công tình Phật giáo như chùa Một Cột, chùa Phật Tích,
2.Điêu khắc và trang trí:
 2.1/ Tượng:
Có 2 đặc điểm:
_ Nhiều tường có kích thước lớn.
_ Thể hiện sự tiếp thu nghệ thuật nước ngoài, giữ gìn bản sắc dân tộc, chứng minh được tài năng của các nghệ nhân thời Lý.
	2.2/ Chạm khắc:
_ Hình Rồng: thể hiện dáng dấp hiền hòa, mêm mại.
_ Chạm khắc tinh xảo, phổ biến nhất là hoa văn móc câu.
Gốm:
- Bát đĩa, ống điếu
Đặc điểm:
_ Chế tác được gốm men ngọc, men lục, men da lươn, men trắng ngà,.
_ Xương gốm mỏng, nhẹ, nét khắc chìm, mem phủ đều. Hình dáng thanh thoát, trau chuốt, mang vẻ đẹp trang trọng.
Đặc điểm của mĩ thuật thời Lý:
( HS đọc và ghi trong SGK/99)
Tổng kết:
GV tóm tắt, lập một dàn bài chung cho HS nắm dễ dàng nội dung bài.
Đặt câu hỏi cho HS trả lời:
Các công trình kiến trúc thời Lý như thế nào?
Vì sao nói kiến trúc Phật Giáo thời Lý phát triển mạnh?
Em có cảm nhận gì về điêu khắc thời Lý?
Đồ gốm đã được sáng tạo như thế nào?
GV tóm ý ngắn gọn.
Đánh giá tiết học.
Hướng dẫn học tập:
Đối với bài học ở tiết này :
Học bài trong vở ghi chép.
Đối với bài học ở tiết tiếp theo:
 Chuẩn bị bài 10: “một số công trình tiêu biểu của MT thời Lý”.
Đọc và tìm nội dung.
Sưu tầm hình ảnh về công trình MT thời Lý.
PHỤ LỤC: ( NẾU CÓ)
 * CÂU HỎI PHIẾU HỌC TẬP:
	Nhóm 1: Vài nét về bối cảnh lịch sử:
Vị vua nào đã dời đô từ Hoa Lư về Đại La? Và đã đặt tên kinh đô là gì? Ai đã đặt tên nước ta là Đại Việt sau đó?
Tinh thần tự lực, tự cường, sự cường thịnh của nước Đại Việt thể hiện qua đâu?
Các chính sách cai trị của nhà Lý thể hiện như thế nào?
Tôn giáo chính của nhà Lý?
Qua tìm hiểu trên, hãy cho biết mĩ thuật thời Lý phát triển do những nguyên nhân nào?
Nhóm 2: Kiến trúc thời Lý:
Kiến trúc thời Lý có những loại hình nào? Kể tên?
Kiến trúc kinh thành Thăng Long có qui mô như thế nào?
Vì sao kiến trúc Phật Giáo thời Lý phát triển mạnh? Kể tên một số công trình mà em biết?
Nhóm 3: Điêu khắc và trang trí:
Chất liệu của các tác phẩm điêu khắc thời Lý? Kể tên một số pho tượng mà em biết?
Tượng thời Lý sử dụng những hình ảnh nào?
Chạm khắc thời Lý có những họa tiết nào? Hoa văn phổ biến là gì?
Hình ảnh con rồng thời Lý có đặc điểm gì?
Nhóm 4: Nghệ thuật gốm:
Gốm thời Lý có những sản phẩm nào?
Kể tên các trung tâm sản xuất gốm nổi tiếng thời Lý?
Thời Lý có những loại gốm nào?
5. Sự sáng tạo của gốm thời Lý như thế nào