Giáo án Lịch sử 10 - Bài 34: Các nước tư bản chuyển sang gia đoạn đế quốc chủ nghĩa

Bài 34
CÁC NƯỚC TƯ BẢN CHUYỂN SANG GIA ĐOẠN
ĐẾ QUỐC CHỦ NGHĨA
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1. Kiến thức:
- Biết được những thành tựu chủ yếu về khoa học - kỹ thuật cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX, nó đã thúc đẩy sự phát triển vượt bậc của lực lượng sản xuất xã hội.
- Hiểu được khoảng những năm cuối thế kỷ XIX, chủ nghĩa tư bản dần chuyển sang giai đoạn phát triển cao hơn – giai đoạn đế quốc chủ nghĩa mà đặc trưng cơ bản nhất là sự ra đời của các tổ chức độc quyền và sự bóc lột ngày càng tinh vi hơn đối với nhân dân lao động làm cho mâu thuẫn trong xã hội tư bản ngày càng gay gắt và sâu sắc.
2. Kỹ năng:
- Rèn luyện kỹ năng nhận xét đánh giá sự kiện lịch sử về sự hình thành các tổ chức độc quyền.
- Kỹ năng khai thác và sử dụng tranh ảnh lịch sử về những thành tựu của khoa học - kỹ thuật.
3. Thái độ:
- Biết trân trọng những công trình nghiên cứu những phát minh của các nhà khoa học trong việc khám phá nguồn năng lượng vô tận của thiên nhiên phục vụ cho nhu cầu và cuộc sống con người; có ý thức tìm tòi, nghiên cứu khoa học, kỹ thuật.
- Cảnh giác với các thủ đoạn bóc lột tinh vi của đế quốc.
II. THIẾT BỊ VÀ TÀI LIỆU DẠY HỌC:
- Tranh ảnh các nhà bác học có những phát minh nổi tiếng vào cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX.
- Tư liệu về cuộc đời và sự nghiệp của các nhà bác học có tên tuổi trên thế giới.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC:
1. Kiểm tra bài cũ:
- Câu hỏi 1: Tại sao nói, cuộc đấu tranh thống nhất Đức và nội chiến ở Mỹ lại mang tính chất một cuộc cách mạng tư sản?
- Câu hỏi 2: Tại sao trong cuộc nội chiến ở Mỹ, tư sản ở miền Bắc lại thắng chủ nô ở miền Nam?
2. Giới thiệu bài mới:
Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, các nước tư bản Âu - Mỹ có những chuyển biến mạnh mẽ trong đời sống kinh tế - xã hội, bước sang gia đoạn đề quốc chủ nghĩa. Đặc trưng cơ bản của giai đoạn này là sự ra đời của các tổ chức độc quyền và sự bóc lột ngày càng tinh vi hơn đối với nhân dân lao động, làm cho mâu thuẫn xã hội ngày càng gay gắt. Để hiểu rõ hơn nguyên nhân nào dẫn đến sự phát triển của chủ nghĩa tư bản? Sự ra đời và những đặc điểm cơ bản của chủ nghĩa tư bản ở giai đoạn đế quốc chủ nghĩa? Bài học hôm nay sẽ lý giải những câu hỏi nêu trên.
3. Tổ chức các hoạt động dạy và học:
Hoạt động của thầy và trò
Kiến thức cơ bản
* Hoạt động 1: Tìm hiểu những thành tựu về khoa học - kỹ thuật cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX.
- GV trình bày: Khoảng 30 năm cuối thế kỷ XIX lực lượng sản xuất ở các nước tư bản đạt đến trình độ phát triển cao nhờ những phát minh khoa học trong các lĩnh vực vật lý, hóa học, sinh học.
- GV chia lớp thành 4 nhóm nhiệm vụ của các nhóm như sau:
+ Nhóm 1: Nêu tên các nhà khoa học và những thành tựu phát minh về vật lý.
+ Nhóm 2: Nêu tên các nhà khoa học và những thành tựu phát minh về hóa học.
+ Nhóm 3: Nêu tên các nhà khoa học và những thành tựu phát minh về sinh học.
+ Nhóm 4: Nêu những tiến bộ trong việc áp dụng những thành tựu khoa học - kỹ thuật trong sản xuất nông nghiệp.
- HS đọc SGK thảo luận, cử đại diện trình bày kết quả.
- GV nhận xét, bổ sung và chốt ý.
- GV trình bày và phân tích:
+ Những phát minh khoa học được áp dụng vào sản xuất: Kỹ thuật luyện kim được cải tiến, với việc sử dụng lò Bét-xme và lò Mác-tanh, sản lượng thép tăng nhanh và được sử dụng rộng rãi trong chế tạo máy và đóng tàu, xe lửa tuốc bin phát điện được sử dụng để cung cấp điện năng.
+ Dầu hỏa được khai thác để thắp sáng và cung cấp nguồn nhiên liệu mới cho giao thông vận tải. Công nghiệp hóa học ra đời phục vụ thuốc nhuộm, phân bón.
+ Việc phát minh ra điện tín giúp việc liên lạc này càng xa và nhanh hơn. Cuối thế kỷ XIX, ô tô được đưa vào sử dụng nhờ phát minh về động cơ đốt trong. Tháng 12/1903, anh em người Mỹ chế tạo máy bay đầu tiên.
- GV nêu câu hỏi: Ý nghĩa của những tiến bộ về khoa học - kỹ thuật?
- HS trả lời.
- GV nhận xét và chốt ý: Đã làm thay đổi cơ bản nền sản xuất và cơ cấu kinh tế tư bản chủ nghĩa, đánh dấu bước phát triển mới của chủ nghĩa tư bản ở gia đoạn này.
- Mục giảm tải: GV hướng dẫn HS đọc thêm để biết được sự hình thành các tổ chức độc quyền.
1. Những thành tựu về khoa học - kỹ thuật cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX.
- Trong lĩnh vực vật lý, có những phát minh của các nhà bác học G. Xi-môn-Ôm (người Đức), E.K. Len-xơ (người Nga), đã mở ra khả năng ứng dụng nguồn năng lượng mới; những phát minh về hiện tượng phóng xạ của các nhà bác học Pi-e Quy-ri và Ma-ri Quy-ri; phát minh của nhà bác học người Đức V. Rơn-ghen về tia X vào năm 1895, giúp y học chẩn đoán bệnh chính xác
- Trong lĩnh vực hóa học có Định luật tuần hoàn của nhà bác học Nga Men-đê-lê-ép.
- Trong lĩnh vực sinh học có Thuyết tiến hóa của Đác-uyn (người Anh); phá minh của nhà bác học người Pháp Lu-i Pa-xtơ.
- Những sáng kiến cải tiến kỹ thuật cũng thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của công nghiệp; tiêu biểu là kỹ thuật luyện kim với việc sử dụng lò Bét-xme và lò Mác-tanh, đã đẩy quá trình sản xuất thép; việc phát minh ra máy điện tín giúp cho việc liên lạc ngày càng nhanh và xa.
- Cuối hế kỷ XIX, xe ô tô được đưa vào sử dụng nhờ phát minh ra động cơ đốt trong. Tháng 12/1893, ngành hàng không ra đời. Nông nghiệp cũng có bước tiến đáng kể nhờ sử dụng nhiều máy móc: máy kéo, máy giặt, máy đậpPhân bón hóa học cũng được sử dụng rộng rãi.
-Những tiến bộ khoa học - kỹ thuật cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX có ý nghĩa to lớn, làm thay đổi cơ bản nền sản xuất và cơ cấu kinh tế tư bản chủ nghĩa, đánh dấu bước tiến mới của chủ nghĩa tư bản ở giai đoạn này.
2. Sự hình thành các tổ chức độc quyền.
4. Củng cố:
- Nguyên nhân nào dẫn đến sự phát triển của của nghĩa tư bản? Sự ra đời và những đặc điểm cơ bản của chủ nghĩa tư bản ở giai đoạn đế quốc chủ nghĩa?
5. Dặn dò, bài tập:
- Học bài cũ, trả lời câu hỏi trong SGK.
- Nêu đặc điểm của chủ nghĩa tư bản ở giai đoạn đế quốc chủ nghĩa.