Giáo án môn Hóa học 11 - Bài 4: Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li, (sử dụng kĩ thuật mảnh ghép)

Bài 4: Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li.
(sử dụng kĩ thuật mảnh ghép)
I. Mục tiêu:
1. Kiến thức:
- Học sinh biết được:
+ Phản ứng xảy ra trong dung dịch các chất điện li là phản ứng giữa các ion.
+ Điều kiện để xảy ra phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li là các ion kết hợp với nhau tạo thành ít nhất một trong các chất sau:
Chất kết tủa
Chất khí
Chất điện li yếu
- Học sinh giải thích được:
+Các chất nào cùng tồn tại được trong một dung dịch, không tồn tại được trong dung dịch.
+Viết được phương trình ion đầy đủ và phương trình ion thu gọn của các phản ứng xảy ra trong dung dịch chất điện li.
- Vận dụng vào giải các bài toán liên quan đến tính toán khối lượng, thể tíchcác sản phẩm thu được, tính nồng độ mol các ion thu được sau phản ứng.
2. Kĩ năng:
- Rèn luyện kĩ năng hợp tác hoạt động theo nhóm, kĩ năng trình bày
- Rèn kĩ năng quan sát hiện tượng thí nghiệm để biết có phản ứng hóa học xảy ra.
- Dự đoán sản phẩm phản ứng trao đổi ion trong dung dịch
-Kĩ năng viết pthh, pt ion đầy đủ và rút gọn
-Kĩ năng tính toán hóa học
3. Thái độ:
- Thái độ nhiệt tình, tự giác tham gia hoạt động, tính khoa học và kỉ luật hơn trong giờ học.
- Thái độ hăng say học tập, yêu thích môn hóa học.
4. Phát triển năng lực:
- Năng lực giải quyết vấn đề
- Năng lực tính toán hóa học
II. Chuẩn bị:
1. Giáo viên:
- Giáo án, bài giảng điện tử, video các thí nghiệm 1,2a,2b,3.
- Phiếu học tập số 1,2,3,4
-Giấy Ao (3 tờ), bút dạ (3),nam châm
2. Học sinh:
Học bài cũ, đọc trước bài mới.
III. Phương pháp dạy học:
- PP chủ yếu là dạy học theo nhóm (sử dụng kĩ thuật mảnh ghép)
-PP trực quan (sử dụng video thí nghiệm)
IV. Tiến trình dạy học:
1. Ổn định lớp.
2. Kiểm tra bài cũ.
3. Bài mới:
 Đặt vấn đề: Trong hóa học có nhiều loại phản ứng: pu oxh khử, pu thế, pu cộng, pu trao đổi hnay chúng ta sẽ nghiên cứu về phản ứng trao đổi. Chúng ta sang bài 4: “Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li”.
Hoạt động của GV-HS
Nội dung
HĐ1: Vòng 1: Nhóm chuyên gia
-Vòng 1 GV sẽ chia lớp thành 3 nhóm: tổ 1 là nhóm 1,tổ 2 là nhóm 2, tổ 3 là nhóm 3 ( nhóm chuyên gia) Các nhóm thực hiện nhiệm vụ của nhóm mình trong vòng 8’. Nhóm 1 thực hiện nhiệm vụ 1-phiếu học tập 1 , nhóm 2 thực hiện nhiệm vụ 2 – phiếu học tập 2 và nhóm 3 thực hiện nhiệm vụ 3- phiếu học tập 3.
-Hs: Quan sát video thí nghiệm, làm việc theo nhóm thực hiện nhiệm vụ được giao trong phiếu học tập.
HĐ2: Vòng 2: Nhóm mảnh ghép
-Vòng 2 các thành viên trong nhóm chuyên gia sẽ tách ra hình thành nhóm mảnh ghép. Sao cho mỗi nhóm mảnh ghép gồm đầy đủ 1 thành viên của nhóm 1, 1 của nhóm 2, 1 của nhóm 3. GV sẽ phân các bạn ngồi thẳng 1 hàng thành một nhóm: nhóm xanh, nhóm đỏ, nhóm vàng(Nhóm mảnh ghép). Nhóm mảnh ghép sẽ thực hiện nhiệm vụ trong phiếu học tập 4.
 Trong nhóm mảnh ghép, mỗi bạn sẽ là một chuyên gia, trình bày lại cho tất cả các thành viên trong nhóm mới về nhiệm vụ của nhóm mình ở vòng 1 để tất cả mọi người cùng hiểu.
-Hs các nhóm ghi lại kết quả thảo luận hoàn thành phiếu học tập số 4 vào giấy Ao.
HĐ 3: Tổng kết
-Hs trình bày sản phẩm của các nhóm.
-Gv gọi đại diện 1 nhóm trình bày, nhóm khác nhận xét, bổ sung.
Sau đó giáo viên chiếu đáp án, tổng kết lại kiến thức.
I. Điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion trong dung dịch:
1. Phản ứng tạo thành chất kết tủa:
- TN: Na2SO4 + BaCl2
-Ht: kết tủa trắng
- Giải thích: 
Na2SO4 + BaCl2 BaSO4â + 2NaCl
-Cách chuyển phương trình phân tử thành phương trình ion rút gọn:
+Chuyển tất cả chất vừa dễ tan vừa điện li mạnh thành ion, các chất kết tủa, điện li yếu để nguyên dưới dạng phân tử. PT ion đầy đủ:
+ Lược bỏ những ion không tham gia phản ứng: 
- Phương trình ion rút gọn cho biết bản chất của phản ứng trong dung dịch các chất điện li.
=> Điều kiện: Các ion kết hợp được với nhau tạo thành chất kết tủa (chất không tan hoặc ít tan) 
2. Phản ứng tạo thành chất điện li yếu:
a) phản ứng tạo thành nước:
-TN: NaOH+pp+HCl
-HT: dung dịch mất màu hồng
-Gt: NaOH + HClàNaCl+H2O
-PT ion đầy đủ:
PT ion rút gọn: 
b)Pư tạo axit yếu:
- TN: CH3COONa + HCl
-HT: mùi giấm chua
-GT: CH3COONa+HClàCH3COOH+HCl
-PT io rút gọn: 
=> Điều kiện: tạo chất điện li yếu
3. Phản ứng tạo chất khí:
-TN: HCl+Na2CO3
-HT: bọt khí không màu
GT: HCl+Na2CO3 àNaCl+H2O+CO2
Pt ion rút gọn: 
=> Điều kiện: tạo chất khí
II. Kết luận:
1.Phản ứng xảy ra trong dung dịch chất điện li là phản ứng giữa các ion.
2. Phản ứng trao đổi chất điện li trong dung dịch chỉ xảy ra khi các ion kết hợp được với nhau tạo thành ít nhất một trong các chất sau: chất kết tủa, chất điện li yếu, chất khí
4. Củng cố:
Củng cố kiến thức:
1) Phản ứng xảy ra trong dung dịch các chất điện li là phản ứng giữa các ion.
2) Cách viết phương trình ion rút gọn
3)Điều kiện phản ứng trao đổi trong dung dịch các chất điện li xảy ra là các ion kết hợp được với nhau tạo thành ít nhất một trong các chất sau:
-chất kết tủa
- chất điện li yếu
- chất khí
Yêu cầu học sinh làm bt SGK, SBT và đọc trước bài mới.
PHỤ LỤC
Phiếu học tập số 1
Quan sát video thí nghiệm phản ứng của Na2SO4 và BaCl2 và trả lời câu hỏi sau:
Hãy nêu cách tiến hành và hiện tượng thí nghiệm.
Giải thích hiện tượng thí nghiệm bằng phương trình phản ứng.
Viết phương trình ion đầy đủ và phương trình ion rút gọn của phản ứng và nêu cách viết.
Phương trình ion rút gọn cho biết điều gì?
Từ thí nghiệm hãy nêu điều kiện để phản ứng trao đổi ion trong dung dịch xảy ra.
Phiếu học tập số 2
Quan sát video thí nghiệm phản ứng của
Phản ứng của NaOH với HCl
Phản ứng của CH3COONa với HCl
Và trả lời câu hỏi sau:
1.Hãy nêu cách tiến hành và hiện tượng thí nghiệm.
2.Giải thích hiện tượng thí nghiệm bằng phương trình phản ứng.
3.Viết phương trình ion đầy đủ và phương trình ion rút gọn của phản ứng và nêu cách viết.
4.Phương trình ion rút gọn cho biết điều gì?
5.Từ thí nghiệm hãy nêu điều kiện để phản ứng trao đổi ion trong dung dịch xảy ra.
Phiếu học tập số 3
Quan sát video thí nghiệm phản ứng của Na2CO3 và HCl và trả lời câu hỏi sau:
1.Hãy nêu cách tiến hành và hiện tượng thí nghiệm.
2.Giải thích hiện tượng thí nghiệm bằng phương trình phản ứng.
3.Viết phương trình ion đầy đủ và phương trình ion rút gọn của phản ứng và nêu cách viết.
4.Phương trình ion rút gọn cho biết điều gì?
5.Từ thí nghiệm hãy nêu điều kiện để phản ứng trao đổi ion trong dung dịch xảy ra.
Phiếu học tập số 4
Câu 1: Hoàn thành bảng sau:
STT 
 1 
 2a 
 2b 
 3 
Thí nghiệm 
Na2SO4+ BaCl2 
NaOH+HCl 
CH3COONa+HCl 
HCl+Na2CO3 
Hiện tượng 
PTPT 
PT ion đầy đủ 
PT ion thu gọn 
Điều kiện 
Câu 2: Viết PTPT và PT ion rút gọn của pư sau:
1.H2SO4 + CaCl2 
2.Ca(OH)2 + HCl 
3. HCl + CH3CHOONa
4. Ba(OH)2 + (NH4)2SO4 
Câu 3: Điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion trong dung dịch là gì?
C. I & III	D. I & IV