Giáo án Ngữ văn 6, tập 2 - Bài 23 - Tiết 93 đến tiết 97

Tuần 26
Tiết 93,94	 	ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ
	 (Minh Huệ)
I/ Mục tiêu cần đạt: Giúp hs
- Cảm nhận được vẻ đẹp và hình tượng Bác Hồ trong bài thơ với tấm lòng yêu thương mênh mông, sự chăm sóc ân cần của bác đối với các chiến sĩ và đồng bào.
- Thấy được tình cảm yêu quý, kính trọng của người chiến sĩ đối với Bác Hồ.
- Nắm được nghệ thuật của bài thơ: kết hợp miêu tả, kể chuyện, với biểu hiện cảm xúc, tâm trạng, những chi tiết giản dị, tự nhiên và giàu sức truyền cảm.
- Rèn kĩ năng phân tích thơ.
- GDHS lòng tự hào và biết ơn người lãnh tụ vĩ đại của đất nước và người anh hùng đã từng nếm mật nằm gai để dành độc lập, tự do cho đất nước.
II. Chuẩn bị: - GV: Tranh minh họa, tư liệu liên quan
 - HS: Đọc bài, soạn bài, sưu tầm tư liệu
III.Tiến trình bài dạy:
1. Kiểm tra bài cũ:
 ?Ý nghĩa nhan đề "Buổi học cuối cùng"
2. Tiến trình dạy- học bài mới
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung
Hđ1: Gv hướng dẫn hs tìm hiểu tác giả và tác phẩm
- Gv gọi hs đọc phần chú thích* sgk và yêu cầu hs tóm tắt về tác giả, tác phẩm đó bằng vài nét cơ bản.
- Gv giới thiệu thêm về tác giả Minh Huệ
Nhà thơ Minh Huệ sinh ngày 3/10/1927 và mất ngày 1/10/2003. Ông đã từng tham gia việt minh năm 1945 và cuộc khởi nghĩa dành chính quyền ở Nghệ An. Ông đã có nhiều tác phẩm nổi tiếng và đã nhận nhiều giải thưởng nhất là giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm 2007
Hđ2: Gv hướng dẫn hs đọc và hiểu văn bản .
- Gv hướng dẫn hs cách đọc bài thơ- và giới thiệu về thể thơ
- Gv đọc mẫu đoạn đầu của bài thơ.
- Gv gọi hs đọc tiếp đến hết bài.
? Em hãy cho biết bài thơ kể lại chuyện gì? Hãy tóm tắt lại diễn biến của câu chuyện đó?
HS: Bài thơ kể về một đêm Bác không ngủ trên đường đi chiến dịch thời kỳ kháng chiến chống Pháp ( Trong chiến dịch Biên Giới năm 1950)
? Theo em trong truyện có mấy nhân vật? Đó là những nhân vật nào?
HS: Bài thơ có hai nhân vật chính. đó là anh bộ đội và Bác Hồ.
? Bài thơ kể về hai lần anh đội viên thức dậy thấy bác không ngủ? Em hãy so sánh tâm trạng và cảm nghĩ của anh trong hai lần đó?
HS: Khi lần đàu chợt thức dậy, anh ngạc nhiên vì trời khuya rồi mà Bác vẫn ngồi trầm ngâm bên bếp lửa. từ ngạc nhiên đến xúc động khi anh hiểu rằng Bác vẫn ngồi đốt lửa, sửa ấm cho các chiến sĩ. Niềm xúc động càng lớn khi anh được chứng kiến cảnh Bác Hồ đi dém chăn cho các chiến sĩ với những bước đi nhẹ nhàng để không làm họ giật mình. Lúc này anh cảm nhận sự lớn lao mà gần gũi của vị lãnh tụ qua hình ảnh so sánh:"Bóng Bác cao lồng lộng/ ấm hơn ngọn lửa hồng". Hình ảnh Bác hiện ra qua cái nhìn đầy xúc động của anh chiến sĩ đang trong tâm trạng lâng lâng, mơ màng. Hình ảnh Bác vừa lớn lao vĩ đại nhưng lại hết sức gần gũi, sưởi ấm cả lòng anh hơn ngọn lửa hồng.
- Lần thứ ba thức dậy anh thấy trời sắp sáng mà Bác vẫn ngồi đinh ninh. Sự lo lắng của anh trở thành hốt hoảng và lần này anh nằng nặc mời Bác ngủ. Nhưng khi nhận được câu trả lời của Bác " Bác ngủ không an lòng....." đã làm cho anh đội viên một lần nữa thật sâu xa, thấm thía tấm lòng mênh mông của Bác đối với nhân dân. được tiếp cận, thấu hiểu tình thương và đạo đức của Bác anh đội viên như lớn thêm về tâm hồn và tình cảm.
? Qua diễn biến tâm trạng của anh đội viên, em hiểu bài thơ đã thể hiện điều gì ở người chiến sĩ này?
 Tiết 94
? Theo em hình ảnh Bác Hồ qua cái nhìn của anh đội viên đã được miêu tả qua những phương diện nào?
HS: Hình dáng, tư thế, cử chỉ, hành động và lời nói.
? Em hãy tìm các chi tiết miêu tả những phương diện đó? Và cho biết các chi tiết đó thể hiện tâm trạng Bác ntn?
? Cách trả lời của Bác khi anh đội viên nằng nặc mời Bác ngủ đã giúp em hiểu điều gì ở Bác?
HS:" Chú cứ việc ngủ ngon"làm sao cho khỏi ướt" đã bộc lộ nỗi lòng lo lắng của Bác đối với bộ đội và nhân dân.
? Qua các chi tiết đó em cảm nhận được hình tượng Bác ntn? Đoạn trích đã được tác giả sử dụng nghệ thuật gì?
HS: Tác giả đã sử dụng nhiều từ láy, cùng với thể thơ năm chữ để bộc lộ sự vĩ đại mà gần gũi của Bác đối với bộ đội và nhân dân
? Em có suy nghĩ gì về khổ thơ cuối của bài thơ?
HS: Cái đêm bác không ngủ trong bài chỉ là một lần trong vô vàn cái đêm Bác không ngủ. Bởi lẽ Bác đang lo lắng cho vận mệnh dân tộc"chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà". Và thương bộ đội và dân công là lẽ thường tình của Bác mà mọi người dân đều hiểu
Hđ4: Gv cho hs thực hiện phần tổng kết
- Gv gọi hs đọc ghi nhớ trong sgk/67.
Hđ5: Gv cho hs thực hiện phần luyện tập
- Gv yêu cầu hs đọc thuộc lòng 5 khổ thơ đầu của bàithơ. 
I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả, tác phẩm
 (xem chú thích*sgk)
2. Đọc – tìm hiểu chú thích
II. Đọc – hiểu văn bản:
1/ Cái nhìn và tâm trạng của anh đội viên đối với Bác
- Lần đầu thức dậy đã khuya nhưng Bác vẫn ngồi trầm ngâm bên bếp lửa
- Bóng Bác cao lồng lộng
 ấm hơn ngọn lửa hồng.
" So sánh.
] Tâm trạng lâng lâng, mơ màng. hình ảnh Bác vừa lớn lao vĩ đại nhưng cũng hết sức gần gũi.
- Lần thứ ba thức dậy Bác vẫn ngồi đinh ninh .
- Anh vội mời Bác ngủ vì anh lo cho sức khỏe của Bác.
] Tấm lòng mênh mông của Bác đối với bộ đội và dân công.
2/ Hình tượng của Bác Hồ.
- Lặng yên bên bếp lửa
- Ngồi đinh ninh.
- Râu im phăng phắc
" Chiều sâu tâm trạng của Bác.
- Bác dém chăn, đi nhẹ nhàng.
- Sợ cháu mình giật thột.
" Thể hiện tình yêu thương sâu sắc và sự chăm sóc ân cần, tỉ mỉ của Bác đối với chiến sĩ.
- Bác ngủ không an lòng- thương đoàn dân công.
" Bộc lộ nỗi lòng lo lắng của Bác đối với bộ đội và nhân dân.
] Bác giản dị, gần gũi, chân thực mà hết sức lớn lao thể hiện lòng yêu thương sâu nặng, sự chăm sóc ân cần, chu đáo của bác đối với chiến sĩ và đồng bào.
III/ Tổng kết: 
* Ghi nhớ: sgk/ 67
IV/ Luyện tập:
Đọc thuộc lòng năm khổ thơ đầu.
3/ Củng cố: Gv khái quát lại nội dung bài học
4/ Dặn dò: Gv dặn hs học thuộc bài( bài học và bài thơ)
	 Chuẩn bị bài ẩn dụ.
 ---------------------------------------------------
Tuần 25
Tiết 95	ẨN DỤ
I/ Mục tiêu cần đạt:
 Giúp hs
- Nắm được khái niệm về phép ấn dụ và các kiểu ẩn dụ.
- Hiểu và nhớ được tác dụng của ẩn dụ.
- Rèn ý thức phân tích ý nghĩa cũng như tác dụng của ẩn dụ trong tiếng việt.
- Rèn ý thức sử dụng ẩn dụ đúng chỗ.
II Chuẩn bị: 
- GV: Bảng phụ ghi ví dụ
- HS: Soạn bài
III. Tiến trình bài dạy:
1. Kiểm tra bài cũ:
 ? Nhân hóa là gì? Lấy ví dụ?
2. Tiến trình dạy- học bài mới
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung
Hđ1:Gv hướng dẫn hs tìm hiểu nội dung bài học
Bước1: Tìm hiểu khái niệm về ẩn dụ.
- Gv gọi hs đọc ví dụ trong sgk
? Cụm từ " người cha trong khổ thơ nói về ai? Giải thích vì sao có thể nói như vậy?
HS: Người cha chỉ Bác Hồ vì bác và cha có những phẩm chất giống nhau (tuổi tác, tóc bạc, sự chăm sóc)
? Em hiểu ẩn dụ là gì?
? Ẩn dụ có tác dụng như thế nào?
? Theo em cách nói này có gì giống và khác so với so sánh?
- Gv cho hs thảo luận nhóm.
Giống: đều có nét tương đồng.
Khác: ẩn dụ là so sánh ngầm mà ẩn đi vế A, phương diện so sánh mà chỉ còn lại vế B.
Bước 2: Tìm hiểu các kiểu ẩn dụ
- Gv gọi hs đọc ví dụ trong sgk
? Em hãy cho biết các từ in đậm trong đoạn thơ được dùng để chỉ hiện tượng hoặc sự vật nào? Vì sao có thể ví như vậy?
Lửa hồng- chỉ màu đỏ.
Thắp- chỉ sự nở hoa.
Vì chúng có sự tương đồng về hình thức(màu) và sự thực hiện (cách thức)
- Gv gọi hs đọc đoạn văn sgk
? Các từ in đậm trong đoạn văn có gì đặc biệt so với cách nói thông thường?
- Gv cho hs thảo luận nhóm.
Giòn tan= dùng nêu đặc điểm của bánh. đây là sự cảm nhận của vị giác. 
? Nắng có thể dùng vị giác để cảm nhận đượchông?
Nắng không thể dùng vị giác để cảm nhận, việc sử dụng từ giòn tan để nói về nắng là sự chuyển đổi cảm giác. Cách nói như thế này gọi là ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
? Em hiểu có mấy kiểu ẩn dụ?
Hđ3: Thực hiện phần luyện tập.
- Gv lần lượt cho hs thực hiện các bài tập trong sgk?
Bài tập1: Gv hướng dẫn cho hs so sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt
- Hsth-Gvkl và ghi bảng:
Bài tập 2: 
? Hãy tìm các ẩn dụ và nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh với nhau?
- Hstl-Gvkl và ghi bảng:
Bài tập 3: Chỉ ra các ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
- Gv hướng dẫn cho hs thực hiện
Bài tập 4: Gv đọc chính tả cho hs viết.
I/ Ẩn dụ là gì?
Ví dụ: SGK
Người cha= Bác Hồ.
] Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng. Làm cho câu văn, câu thơ có tính hàm súc, gợi hình, gợi cảm.
II/ Các kiểu ẩn dụ:
Ví dụ: SGK
- Lửa hồng= màu đỏ" Ẩn dụ hình thức.
- Thắp= chỉ sự nở hoa"Ẩn dụ cách thức
- Người cha= Bác Hồ"Ẩn dụ phẩm chất.
- Nắng giòn tan"Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
] Có bốn kiểu Ẩn dụ.
II/ Luyện tập
Bài tập1: So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt.
- Cách1: Bình thường.
- Cách 2: Có sử dụng hình ảnh so sánh"Có hình ảnh.
- Cách 3: Có sử dụng ẩn dụ" Hàm súc cao hơn.
Bài tập 2:Tìm các ẩn dụ và nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh với nhau.
a, Ăn quả nhớ kẻ trồng cây" Có nét tương đồng về cách thức.
- Ăn quả: Chỉ sự hưởng thụ thành quả lao động.
- Kẻ trồng cây: Người gây dựng nên thành quả lao động.
b, Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng" Có nét tương đồng về phẩm chất.
- Mực- đen: Tương đồng cái xấu.
- Đèn- sáng: Tương đồng cái tốt,hay, tiến bộ.
c, Thuyền về có nhớ bến chăng
" Ẩn dụ về phẩm chất.
- Thuyền: Chỉ người đi xa.
- Bến: Chỉ người ở lại.
d, Mặt trời= Bác Hồ" Ẩn dụ phẩm chất.
- Bác Hồ- mặt trời: Soi sáng dẫn đường chỉ lối cho dân tộc thoát khỏi cuộc sống nô lệ tối tăm đi tới tương lai đọc lập, tự do, hạnh phúc.
Bài tập 3: Các ẩn dụ chuyển đổi cảm giác:
a, chảy; b, chảy; c, mỏng; d, ướt. 
Bài tập 4: Chính tả: nghe - viết
3/ Củng cố: gv củng cố lại nội dung bài học.
4/ Dặn dò: gv dặn hs học bài và chuẩn bị bài luyện nói về văn miêu tả.
 -----------------------------------------------------------
Tuần 25 & 26
Tiết 96 & *	LUYỆN NÓI VỀ VĂN MIÊU TẢ
I. Mục tiêu cần đạt: Giúp hs
- Nắm được cách trình bày một đoạn văn, một bài văn miêu tả.
- Luyện kĩ năng trình bày miệng những điều quan sát và lựa chọn theo một thứ tự hợp lý.
- Rèn luyện kỹ năng nói và sự tự tin trong khi nói.
II. Chuẩn bị:- GV: Đề bài, dàn ý 
 - HS: Lập dàn ý, tập nói theo dàn ý
III. Tiến trình bài dạy:
1. Kiểm tra bài cũ: ?Thế nào là văn miêu tả?
2. Tiến trình dạy- học bài mới
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung
Hđ1: Gv giới thiệu bài- học sinh lắng nghe
Hđ2: Gv hướng dẫn hs thực hiện nội dung bài học.
 Gv cho hs ôn lại khái niệm về văn miêu tả
Hđ3: Gv hướng dẫn hs thực hiện các bài tập trong sgk
- Gv chia lớp thành ba nhóm học tập và cho hs thảo luận nhóm.
* Nhóm 1,2: Thực hiện bài tập 1
* Nhóm 3,4: Thực hiện bài tập 2
* Nhóm 5,6: Thực hiện bài tập 3
- Sau khi thảo luận đại diện các nhóm trình bày kết quả.
- Gv gợi ý để các nhóm có thể trình bày được theo các ý sau:
Bài tập1:
- Thứ tự: không gian, thời gian, sự việc.
- Tiếng chim gù biểu thị sự xúc động của buổi học.
Bài tập 2:
- Thầy Ha- men là người tận tuỵ với công việc, tận tâm với học trò, rất nghiêm khắc.
- Thầy dạy môn tiếng Pháp
- Trong buổi học cuối cùng thầy ăn vận sang trọng bằng bộ trang phục đẹp nhất mà chỉ dùng vào những ngày quan trọng
khác với ngày thường thầy không quở mắng Phrăng khi đến lớp muộn, mà thầy nhẹ nhàng kiên trì giảng giải
- Kết thúc buổi học nét mặt thầy tái nhợt, lời nói ngọt ngào, cầm viên phấn với sự dằn mạnh"nước Pháp muôn năm"
Bài tập 3:
Mở bài: Giới thiệu thời gian, hoàn cảnh gặp gỡ thầy.
Thân bài: Miêu tả chi tiết về thầy(khuôn mặt, ngoại hình, lời nói, cử chỉ, thái độ...)
Cảm xúc của thầy khi gặp lại trò cũ
Kết bài: Cảm nghĩ của bản thân về thầy.
TIẾT *
HS tập nói trước tổ từng phần
- HS nói trước lớp từng phần
- HS nhận xét phần bạn nói về nội dung, tác phong...
I/ Ôn tập nội dung
II/ Luyện tập
Bài tập1: Tả lại quang cảnhlớp học trong buổi học cuối cùng bằng miệng.
Bài tập 2: Tả lại bằng miệng hình ảnh thầy giáo Ha- men trong buổi học cuối cùng.
Bài tập 3: Làm dàn ý cho đề bài sau:
Nhân ngày 20-11 em theo mẹ đến chúc mừng thầy giáo cũ của mẹ nay đẫ về hưu. Em hãy tả lại hình ảnh thầy trong giây phút xúc động đó.
3. Củng cố: Gv nhận xét về tiết học và yêu cầu hs cần có cách diễn đạt rõ ràng hơn. Kí duyệt 22/2/2010 
4. Dặn dò: Chuẩn bị bài: Ôn tập văn 
 -------------------------------------------- Nguyễn Thị Hương