Giáo án Ngữ văn 6, tập 2 - Bài 24 - Tiết 99 đến tiết 102

 Tuần 27
Tiết 99 	 LƯỢM
 ( Tố Hữu )
I. Mục tiêu cần đạt : 
Giúp học sinh : 
- Cảm nhận được vẻ đẹp hồn nhiên, vui tươi, trong sáng của Lượm; ý nghĩa cao cả trong sự hi sinh của Lượm . 
- Nắm được thể thơ 4 chữ , nghệ thuật tả và kể trong bài thơ . 
II. Chuẩn bị : 
- Học sinh : soạn câu hỏi phần Đọc – hiểu văn bản
- Giáo viên : Tích hợp với phần Tiếng Việt và tập làm văn đã học . 
III. Tiến trình hoạt động : 
1. Bài cũ : 
- Kể tóm tắt câu chuyện trong bài “ Đêm nay Bác không ngủ” bằng văn xuôi với ngôi kể thứ nhất ( Anh Đội viên) .
2. Giới thiệu bài : Thiếu nhi Việt Nam, trong các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, tiếp bước cha anh, người nhỏ chí lớn, trung dũng kiên cường mà vẫn hồn nhiên vui tươi . Lượm là một trong những em bé – đồng chí nhỏ như thế . Hôm nay, các em sẽ tìm hiểu bài thơ ‘ Lượm” của nhà thơ Tố Hữu . 
3. Tiến trình bài học 
 Hoạt động của thầy và trò
Nội dung
* Hoạt động 1: HD tìm hiểu tác giả, tác phẩm...
HS: đọc phần chú thích mục dấu sao ? Nêu hiểu biết của em về nhà thơ ? 
GV: Nêu xuất xứ của bài thơ ? 
Giáo viên đọc bài thơ – Học sinh đọc . 
Học sinh tìm hiểu phần chú thích . 
GV: Văn bản là một bài thơ kết hợp miêu tả + tự sự em hãy cho biết nhận vật trong bài thơ ? 
? Nhân vật nào được miêu tả ? Nhân vật nào tự biểu hiện cảm nghĩ của mình ? 
? Chuyện hai chú cháu được kể qua các thời điểm nào ? Em hãy xác định bố cục bài thơ ?
* Hoạt động 2: HD tìm hiểu nhân vật:
 Học sinh đọc 5 khổ thơ đầu . 
GV: Hình ảnh Lượm được miêu tả qua các chi tiết nào ? Về hình dáng ? Về trang phục ? Về cử chỉ ? Về lời nói ? 
GV: Em thích nhất chi tiết nào ? Vì sao ? 
? Em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả nhân vật Lượm trên các phương diện: quan sát và tưởng tượng , về cách dùng từ ? 
? Tác giả so sánh Lượm “Như con chim chích / Nhảy trên đường vàng “ đẹp và hay ở chỗ nào ? 
? Luợm là một chú bé có đặc điểm gì ? 
? Những lời thơ nào miêu tả Lượm làm nhiệm vụ ? 
? Theo em, lời thơ nào gây ấn tượng mạnh nhất cho người đọc ? 
? Em có nhận xét gì về cách dùng từ của tác giả ở bài thơ này ? 
? Cái chết của Lượm được miêu tả qua các chi tiết nào ? 
? Cái chết có đổ máu, nhưng lại được miêu tả như một giấc ngủ bình yên của trẻ thơ giữa đồng quê thơm hương lúa. Các chết ấy gợi cho em những tình cảm và suy nghĩ gì ? 
? Trong bài thơ, tác giả đã thay đổi cách gọi Lượm như thế nào ? Các gọi ấy bộc lộ tình cảm và thái độ gì của tác giả đối với Lượm? 
? Trong bài thơ, có những câu thơ được cấu tạo đặc biệt ? Hãy tìm những câu thơ ấy ? Nêu tác dụng của nó trong việc biểu hiện cảm xúc ? 
? Những lời thơ cuối cùng lặp lại những lời thơ mở đầu . Theo em điều đó có ý nghĩa gì trong việc biểu hiện cảm nghĩa của nhà thơ ? 
* Hoạt động 3: HD tổng kết
Học sinh thảo luận theo nhóm : 
Cảm nhận về ý nghĩa nội dung ? 
Cảm nhận về nghệ thuật thơ ? 
? Viết một đoạn văn khoảng 10 dòng miêu tả chuyến đi liên lạc cuối cùng và sự hi sinh của Lượm.
I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả ( SGK ) 
2. Tác phẩm : Viết năm 1949 trong cuộc kháng chiến chống Pháp . 
3. Đọc và tìm hiểu chú thích 
II. Đọc – Hiểu văn bản:
1. Hình ảnh Lượm : 
- Trong cuộc gặp gỡ tình cờ với nhà thơ . 
 + Hình dáng : nhỏ nhắn . 
 + Trang phục : gọn gàng, duyên dáng 
 + Cử chỉ : nhanh nhẹn, hồn nhiên, vui tươi . 
 + Lời nói : tự nhiên, chân thật . 
--> Sự quan sát trực tiếp, dùng nhiều từ láy gợi hình ảnh Lượm, một chú bé hồn nhiên, nhanh nhẹn, yêu đời .
- Trong khi làm nhiệm vụ và hy sinh . 
 + Bỏ thư : Vụt qua mặt trận
 Đạn bay vèo vèo 
--> Miêu tả chính xác hành động dũng cảm của lượm và sự ác liệt của chiến tranh .
 + Cháu nằm trên lúa / tay nắm chặt bông/ hồn bay .. .
--> Một cái chết dũng cảm nhưng nhẹ nhàng, thanh thản, hình ảnh đẹp đẽ của Lượm còn sống Mãi với quê hương.
2. . Tình cảm của nhà thơ : 
- Cách xưng hô : cháu, chú bé vừa thân tình, vừa trân trọng . 
- Cảm xúc của nhà thơ khi nghe tin Lượm hy sinh : nghẹn ngào, đau xót . 
- Lời thơ cuối lặp lại lời thơ đầu => Lượm sống mãi trong tâm trí nhà thơ và với quê hương đất nước . 
III/ Tổng kết – luyện tập:
- ( ghi nhớ ) 
- Luyện tập: HS viết đoạn văn
4. Hướng dẫn học ở nhà:
- Học thuộc lòng đoạn thơ từ Một hôm nào đó đến hết bài thơ.
- Chuẩn bị bài: Mưa (đọc diễn cảm và trả lời câu hỏi phần hướng dẫn đọc – hiểu văn bản)
 --------------------------------------------------------------------------
Tuần 27	
Tiết 100 HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM:
MƯA
	 (Trần Đăng Khoa) 
I. Mục tiêu cần đạt : 
Giúp học sinh : 
 1. Kiến thức: Cảm nhận được sức sống, sự phong phú, sinh động của bức tranh thiên nhiên và tư thế của người lao động . Nắm được nét đặc sắc trong nghệ thuật miêu tả cảnh của bài thơ . 
 2. Kĩ năng: có kĩ năng lựa chọn từ ngữ khi làm bài văn miêu tả, đặc biệt là phép nhân hóa.
 3. Thái độ: Yêu thiên nhiên và con người lao động.
II. Chuẩn bị : - GV: Tích hợp với phần tập làm văn và Tiếng Việt đã học 
 - HS : Soạn bài (Câu hỏi phần Đọc – hiểu văn bản)
III. Tiến trình hoạt động : 
1. Bài cũ: Kiêm tra HS viết đoạn văn ở nhà ( phần luyện tập tiết 99)
2. Giới thiệu bài : Mưa rào mùa hạ là một hiện tượng thiên nhiên thường gặp ở làng quê Việt Nam . Từ “góc sân và khoảng trời” nhà mình – chú bé “ thần đồng” thơ ca Trần Đăng Khoa đã cảm nhận và miêu tả trận mưa rào về mùa hạ như thế nào ? Hôm nay các em sẽ tìm hiểu qua bài thơ “ Mưa” . 
3. Tiến trình bài học : 
Hoạt động thầy - trò
Nội dung
Hoạt động 1: Tìm hiểu chung.
- Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc và tìm hiểu tác giả ? tác phẩm ? 
Hoạt động 2: Đọc hiểu văn bản
- Giáo viên hướng dẫn – học sinh tự tìm hiểu rút ra bài học 
? Thể thơ ? Số tiếng trong từng câu ? Nhịp điệu ? Tác dụng ? Trình tự miêu tả cơn mưa trong bài thơ ? Cảnh dùng từ miêu tả ? 
HS: - Thể thơ : tự do , nhịp điệu nhanh .
- Câu thơ ngắn, diễn tả nhịp điệu nhanh và mạnh theo từng đợt dồn dập của cơn mưa về mùa hạ 
? Cảnh vật lúc trời sắp mưa được miêu tả như thế nào ? 
? Hình ảnh con người hiện lên như thế nào ? về tư thế và vẻ đẹp trước thiên nhiên ? 
? Giáo viên hướng dẫn – học sinh tìm dẫn chứng ? Nhận xét về nghệ thuật miêu tả cảnh thiên nhiên. 
Học sinh thảo luận theo nhóm : 
? Bài thơ đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào? Nêu nội dung và ý nghĩa của bài thơ?
- Đại diện nhóm trả lời , đọc mục ghi nhớ . 
I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả, tác phẩm (sgk)
2. Đọc – tìm hiểu chú thích.
II. Đọc – Hiểu văn bản 
1 Cảnh vật và con người lúc trời mưa:
- Cảnh vật lúc trời mưa : miêu tả qua hình dáng, động tác, hành động --> dùng phép nhân hoá, sự liên tưởng phong phú 
--> hình ảnh cơn mưa rào dồn dập, mạnh mẽ vào mùa hạ ở làng quê . 
- Hình ảnh con người : vừa xong buổi cày trên đường về nhà trong cơn mưa rào . 
-->Vẻ đẹp, khoẻ của người nông dân trước hình ảnh thiên nhiên . 
2/ Tìm hiểu về nghệ thuật miêu tả cảnh thiên nhiên trong bài thơ . 
- Miêu tả : theo trình tự thời gian, không gian. 
- Sự tưởng tượng phong phú, mạnh mẽ, dùng phép nhân hóa => sự vật hiện lên sinh động 
III/ Tổng kết ( ghi nhớ ) 
4/ Hướng dẫn về nhà : 
Học bài – soạn “ Hoán dụ ‘
Tập làm thơ 4 chữ : Mỗi em tự làm 1 bài ở nhà ( đề tài tự chọn ) 
 ---------------------------------------------------------------
Tuần 27
Tiết 101 HOÁN DỤ
I. Mục tiêu cần đạt : 
Giúp học sinh : 
Nắm được khái niệm hoán dụ, các kiểu hoán dụ .
Bước đầu biết phân tích tác dụng của hoán dụ . 
II. Chuẩn bị : 
- Học sinh : Soạn bài 
- Giáo viên : Tích hợp với văn bài “ Cô Tô’,với bài “ tập làm thơ bốn chữ” 
III. Tiến trình hoạt động : 
1. .Bài cũ : kiểm tra 15’ 
2. Giới thiệu bài : Cũng như ẩn dụ, hoán dụ cùng là một biện pháp chuyển đổi tên gọi của sự vật, hiện tượng dựa trên quan hệ gần gũi nhau nhằm tạo các sắc thái biểu cảm. Bài học hôm nay sẽ giúp các em tìm hiểu về phép tu từ này . 
3. Tiến trình bài học : 
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung
* Hoạt động 1: HD tìm hiểu khái niệm:
Học sinh đọc ví dụ ? 
GV: Các từ in đậm dùng để chỉ ai ? Giữa “ áo nâu” và “ áo xanh” là sự vật được chỉ có mối quan hệ như thế nào ? Giữa nông dân và “ thị thành” với sự vật được chỉ có mối quan hệ như thế nào ? 
GV: Hãy nêu tác dụng của cách diễn đạt nào? 
? Hoán dụ là gì ? 
Học sinh đọc mục ghi nhớ ? 
Học sinh đọc ví dụ ?
Học sinh đọc câu a : từ ngữ in đậm để chỉ ai ? Mối quan hệ giữa 2 sự vật . 
? Ở ví dụ b ‘ một” và “ba” với số lượng mà nó biểu thị có quan hệ như thế nào ? 
“ Đổ máu” với hiện tượng mà nó biểu thị trong ví dụ có quan hệ như thế nào ? 
Có những kiểu hoán dụ nào ? 
* Hoạt động 3: HD luyện tập
Giáo viên hướng dẫn bài 1 – về nhà làm. 
Bài 2 : Học sinh thảo luận theo nhóm rồi trả lời 
- Giáo viên nhận xét . 
Giáo viên đọc – học sinh viết 
Học sinh trao đổi bài , sửa lỗi . 
I. Hoán dụ là gì ? 
1. Ví dụ : 
 Áo nâu liền với áo xanh 
Đặc điểm, 
tính chất
 Nông thôn cùng với thị thành đứng lên. 
- Áo nâu : người nông dân
Vật chứa đựng và vật bị chứa đựng
- Áo xanh : ngừơi công nhân
- Nông thôn : người sống ở nông thôn . 
- Thị thành : người sống ở thành thị
--> Cách diễn đạt ngắn gọn, tăng tính hình ảnh và hàm súc.
Gọi tên sự vật này bằng tên sự vật khác có quan hệ gần gũi => hoán dụ . 
2. Ghi nhớ : SGK 
II. Các kiểu hoán dụ 
1. Ví dụ : 
a. Bàn tay ta làm nên tất cả 
 bàn tay --> người lao động
 (bộ phận ) ( toàn thể ) 
b. Một --> số ít 
 ba --> số nhiều 
 (cụ thể) ( trừu tượng) 
c. Đổ máu --> sự hi sinh mất mát của con người
 (dấu hiệu) ( sự vật) 
d. Khi thành phố đấu tranh anh vững vàng tay súng . 
 ( vật chứa đựng) ( vật bị chứa đựng ) 
2. Ghi nhớ : SGK 
 III. Luyện tập 
1. Bài 1 : : Học sinh về nhà làm . 
2. Bài 2 : So sánh giữa ẩn dụ và hoán dụ . 
* Giống nhau : Gọi tên sự vật hiện tượng này bằng sự vật, hiện tượng khác . 
* Khác nhau : 
 + Ẩn dụ : Dựa vào mối quan hệ tương đồng . 
 + Hoán dụ : Dựa vào mối quan hệ gần gũi.
3. Viết chính tả : 
4/ Hướng dẫn về nhà : 
- Học bài, Viết đoạn văn (chủ đề tự chọn), trong đó có sử dụng hoán dụ.
- Chuẩn bị bài: Tập làm thơ bốn chữ (Tìm hiểu số tiếng trong dòng, nhịp thơ, gieo vần ...)
 ----------------------------------------------------------------------------
Tuần 27
Tiết 102 TẬP LÀM THƠ BỐN CHỮ
I. Mục tiêu cần đạt : 
Giúp học sinh : 
 Nắm được những đặc điểm cơ bản của thể thơ bốn tiếng . 
Nhận diện và tập phân tích vần, luật của thể thơ 4 tiếng khi học hay khi đọc . 
II. Chuẩn bị : 
- Học sinh : Soạn bài (Tìm hiểu nhịp thơ, số tiếng trong một dòng, gieo vần...)
- Giáo viên : Tích hợp với phần văn, tập làm văn và Tiếng Việt đã học . 
III. Tiến trình hoạt động : 
1. Bài cũ : Kết hợp khi làm thơ 
2. Giới thiệu bài : Các em đã được học bài thơ “ Lượm’ của Tố Hữu . Với mỗi câu 4 tiếng, số câu trong bài không hạn định . Vậy thể thơ 4 tiếng có những đặc điểm như thế nào ? Bài học hôm nay sẽ giúp các em hiểu điều đó .
3. Tiến trình bài học : 
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung
Học sinh xem lại bài thơ “ Lượm” 
GV: Số tiếng trong từng câu ? 
? Số câu trong từng bài ? 
? Cách chia đoạn có gì đáng chú ý ? 
? Nhận xét về nhịp, vần? 
Giáo viên đọc đoạn thơ. Hướng dẫn học sinh phân tích nhịp, vần . 
Học sinh trình bày – lớp nhận xét – giáo viên nhận xét 
I. Đặc điểm cơ bản của thể thơ 4 tiếng. 
- Mỗi câu gồm 4 tiếng . 
- Số câu không hạn định . 
- Các khổ đoạn trong bài chia linh hoạt tuỳ theo nội dung hoặc cảm xúc. 
- Nhịp 2/2 
- Vần : kết hợp vần chân, lưng, bằng, trắc, liền, cạnh . 
 Thích hợp với kiểu vừa kể chuyện, vừa miêu tả.
ví dụ : 
 Chú bé / loắt choắt
 Các xắc / xinh xinh
 Cái chân / thoăn thoắt
 Cái đầu / nghiêng nghiêng
gieo vần hỗn hợp, không theo trình tự nào ? 
II. Trình bày bài ( đoạn) thơ đã chuẩn bị ở nhà . 
 (Chỉ ra nội dung, đặc điểm ( vần, nhịp ) 
4/ Hướng dẫn về nhà : 
 - Tập làm thơ 4 chữ 
 - Soạn : Cô Tô (Đọc diễn cảm, tìm hiểu cảnh dảo Cô Tô và con người trên đảo...)
Kí duyệt 08 tháng 3 năm 2010
Nguyễn Thị Hương