Giáo án Ngữ văn 6, tập 2 - Bài 4: Lượm

Ngày soạn : 15/ 03/2009
Ngày giảng : 18/ 03/2009
Bài 24 : Tiết 99 :
Văn bản: Lượm
 - Tố Hữu -
A. Mục tiêu cần đạt :
 1.Kiến thức:
 HS nhận biết được :
 - Vẻ đẹp hồn nhiên, vui tươi trong sáng của hình ảnh Lượm, y/n cao cả về sự hi sinh của nhân vật.
 Nghệ thuật miêu tả nhân vật kết hợp với kể và biểu hiện cảm xúc. 
 - Tích hợp : TV : Nhân hoá, ẩn dụ
 TLV : Văn miêu tả.
 2.Kĩ năng:
 - Kỹ năng : Phân tích nhân vật qua ngoại hình, ngôn ngữ. Phân tích tác phẩm.
 3.Thái độ:
 - Tự hào về người thiếu niên dũng cảm.
 - Phát huy ý thức, tinh thần học tập cho xứng là người con của đất Việt
B. Chuẩn bị của gv và hs :
- GV : sgk, sgv, bài soạn. Tranh về hình ảnh Lượm
- HS : Soạn bài trước ở nhà.
C. Kiểm tra bài cũ : ( 5phút )
? Đọc thuộc lòng 9 khổ thơ đầu trong bài thơ “ Đêm nay Bác không ngủ” ? Em có suy nghĩ gì về Bác Hồ qua bài thơ này ? 
D. Tiến trình tổ chức các hoạt động:
 - ổn định tổ chức.
 - Giới thiệu bài mới: (1phút )
 Thời kì đầu cuộc k/c chống Pháp nhà thơ Tố Hữu vừa ở HN trở về thành phố Huế quê hương đang đánh Pháp quyết liệt, tình cờ gặp chú bé liên lạc Lượm. ít lâu sau Tố Hữu được tin Lượm đã hy sinh. Với niềm xúc động nghẹn ngào ông đã sáng tác bài thơ “ Lượm”.
Hoạt động 1
- GV nêu yêu cầu đọc : Diễn cảm, giọng xúc động. Chú ý thay đổi giọng đọc. nhịp đọc thích hợp với từng câu từng đoạn. 
- GV đọc mẫu + HS đọc -> Nhận xét.
- HS giải nghĩa chú thích sgk. 
? Giới thiệu những nét chính về tác giả ?
? Hoàn cảnh ra đời của tác phẩm ?
? Bài thơ được làm theo thể thơ nào ? 
? Xác định bố cục của văn bản ?
Hoạt động 2
? Trong 5 khổ thơ đầu hình ảnh Lượm được miêu tả ntn trên các phương diện sau :
- Hình dáng :
-Trang phục :
- Cử chỉ :
- Lời nói :
HS thảo luận nhóm -> Cử dại diện trình bày.
? Em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả nhân vật Lượm ? 
 ( Từ ngữ MT, biện pháp tu từ so sánh, các giác quan tai. mắt )
? Em hiểu hình ảnh “.......như con chim chích nhảy trên đường vàng”
( Đây là con đường trong tưởng tượng của tác giả : Có thể là con đường cát vàng, nắng vàng, đồng lúa vàng, lá vàng..)
GV : Phân tích về cách dùng từ.
? Với những từ ngữ MT đã làm nổi bật hình ảnh chú bé Lượm với những nét đáng yêu nào ?
GV : Với các em hình ảnh Lượm không chỉ rất đáng yêu mà còn rất đáng khâm phục khi Lượm làm nhiệm vụ.
? Những lời thơ nào miêu tả Lượm khi làm nhiệm vụ ?
? Em có nhận xét gì về cách dùng từ của tác giả ? 
? Hoàn cảnh khi Lượm làm nhiệm vụ 
? Qua đó em có nhận xét gì về hành động của Lượm 
GV : Hình ảnh Lượm thật gan dạ, quả cảm. Chúng ta vô cùng cảm phục những cũng không tránh khỏi nỗi xót thương bởi những đứa bé như L phải mang theo cả tuổi thơ của mình ra mặt trận. Chiến tranh thật nghiệt ngã 
- GV : “ Ca lô chú bé – Nhấp nhô trên đồng” -> Đưa bạn trở về với thế giớ lãng mạn. Nhưng bỗng loè chớp đỏ..... thôi rồi Lượm ơi!” Giấc mơ lãng mạn đã tan biến thay vào đó là một tiếng kêu thương xé lòng – Lượm đã hi sinh.
? Sự hi sinh của Lượm được miêu tả qua những chi tiết nào ?
GV : Cái chết có đổ máu nhưng lại được mt như một giấc ngủ bình yên của trẻ thơ giữa đồng quê thơm hương lúa. Hồn em lẫn vào lẫn vào hương lúa ngào ngạt.
? Qua cái chết của L gợi cho em những tình cảm và suy nghĩ gì ?
? Câu thơ nào trong đoạn 2 có cấu tạo đặc biệt ? Tác dụng của nó trong việc biểu hiện cảm xúc ?
GV : “ Ra thế 
 Lượm ơi !”
=> Ngắt làm 2 dòng.- Diễn tả sự đột ngột như 1 tiếng nấc nghẹn ngào của nhà thơ khi nghe tin L đã hi sinh.
? Còn trong đoạn 3 cấu tạo của khổ thơ có gì đặc biệt ? Tác dụng của nó đối với việc thể hiện cảm xúc ? 
( Câu thơ ngắt làm 2 vế bởi dấu phẩy làm cho khổ thơ như một câu hỏi vừa đau xót vừa ngỡ ngàng như tg ko muốn tin rằng L đẫ hy sinh. )
? Hai khổ thơ cuối điệp khúc lại đoạn đầu với hình ảnh L hồn nhiên, vui tươi được đặt ngay sau câu hỏi “ Lượm ơi còn không” có ý nghĩa gì ?
? Trong bài thơ tình cảm của tg được bộc lộ qua những phương diện nào ?
? Tác giả đã gọi Lượm = những từ xưng hô khác nhau ntn ?
? Với cái nhìn trìu mến và cách xưng hô, đã bộc lộ t/c, thái độ của tg đối với Lượm ntn ?
Hoạt động 3
? Khái quát về những nét nghệ thuật đặc sắc trong bài thơ ?
? Em cảm nhận được những nội dung gì qua bài thơ “Lượm” ?
- HS đọc ghi nhớ sgk
Hoạt động 4
- GV gọi HS đọc thêm.
- GV hướng dẫn HS làm bài tập 1,2.
10p
19p
3p
 4p
I. Đọc - Tìm hiểu chung :
1. Đọc – Giải nghĩa từ
2. Tác giả, tác phẩm :
a. Tác giả :
- Tố Hữu tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành ( 1920 ), quê ở Thừa Thiên Huế.
- Là nhà cách mạng và là nhà thơ lớn của thơ ca hiện đại VN.
b. Tác phẩm :
Sáng tác 1949 thời kỳ k/c chống Pháp.
3. Thể loại :
- Thể thơ bốn chữ : Nhịp 2/2
- Thơ tự sự – Trữ tình.
4. Bố cục : 3 đoạn
- Đ1 : Từ đầu -> “ Cháu đi xa dần” : hình ảnh lượm trong cuộc gặp gỡ tình cờ chú cháu.
- Đ2 : Tiếp -> “ Hồn bay giữa đồng” : Câu chuyện về chuyến đi liên lạc cuối cùng và sự hi sinh của Lươm..
- Đ3 : còn lại : Hình ảnh Lượm vẫn sống mãi..
II. Đọc – Hiểu văn bản
1. Hình ảnh Lượm : 
a. Hình ảnh Lượm trong cuộc gặp gỡ tình cờ giữa chú và cháu :
- Hình dáng :
“ Chú bé loắt choắt
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh
Miệng cười híp mí
Má đỏ bồ quân”
- Trang phục :
“ Cái xắc xinh xinh
 Ca lô đội lệch”
- Cử chỉ :
“ Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích 
Nhảy trên đường vàng”
- Lời nói : Đi liên lạc vui lắm, thích hơn ở nhà.
-> Từ láy, tính từ, động từ. Phép so sánh.
=> Chú bé hồn nhiên, nhanh nhẹn, yêu đời.
b. Hình ảnh Lượm khi làm nhiệm vụ và hi sinh :
- Khi làm nhiệm vụ :
+ Bỏ thư vào bao
+ Vụt qua mặt trận
 Đạn bay vèo vèo
-> ĐT mạnh, TT
=> Hoàn cảnh nguy hiểm -> Lượm rất dũng cảm
- Lượm hi sinh :
“....Một dòng máu tươi
Cháu nằm trên lúa
Tay nắm chặt bông
Lúa thơm mùi sữa 
Hồn bay giữa đồng”
=> Xót thương, cảm phục :
+ Sự hi sinh dũng cảm
+ Hình ảnh Lượm sống mãi với quê hương.
c. Hình ảnh Lượm vẫn còn sống mãi :
- 2 khổ thơ cuối :
-> Điệp khúc lại đoạn đầu.
=> Hai khổ cuối tái hiện hình ảnh Lượm hồn nhiên vui tươi để khẳng định rằng Lượm vẫn còn sống mãi.
2. Tình cảm của nhà thơ :
- Thể hiện qua cái nhìn ttrìu mến, qua lời kể, lời mt
- Thể hiện qua lời xưng hô :
+ Chú – cháu
+ Đồng chí - Đồng chí
=> Tình cảm thân thiết, trân trọng. 
III. Tổng kết:
1. Nghệ thuật :
- Thơ tự sự – trữ tình.
- Các biện pháp tu từ, các từ ngữ mt, cấu trúc thơ đặc biệt....
2. Nộidung :
3. Ghi nhớ : sgk. 77
IV. Luyên tập :
- Đọc thêm
- Học thuộc lòng + Viết đoạn văn : Về nhà làm
D. Củng cố, dặn dò :
* Củng cố: (2phút)
 ? Nêu cảm nghĩ của mình về hình ảnh L qua bài thơ này?
* Dặn dò : (1phút)
 - Học thuộc lòng bài thơ
 - Soạn bài “ Mưa” – Trần Đăng Khoa.