Giáo án Ngữ văn 7, tập 1 - Cảnh khuya - Rằm tháng giêng (2)

Tiết 45
Ngày soạn:01/11/08
Ngày dạy:12/11/08
Văn bản: CẢNH KHUYA
	RẰM THÁNG GIÊNG
	(Nguyên tiêu)
	Hồ Chí Minh
I-MỤC TIÊU CẦN ĐẠT.
	-Cảm nhận và phân tích được tình yêu thiên nhiên gắn liền với lòng yêu nước, phong thái ung dung của Hồ Chí Minh biểu hiện trong hai bài thơ.
	-Biết được thể thơ và chỉ ra được những nét đặc sắc nghệ thuật của hai bài thơ.
II-CHUẨN BỊ.
	1.Giáo viên: Nghiên cứu SGK-SGV, tranh ảnh
	2.Học sinh:Xem bài và chuẩn bị bài
III-TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY-HỌC.
NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN
HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH
HOẠT ĐỘNG 1 (5’)
²Khởi động
-Oån định
-Kiểm tra bài cũ
-Bài mới
-Kiểm tra sỉ số lớp
HỎI:
1/Hãy đọc thuộc lòng bài thơ “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá”?
2/Hãy nêu nội dung và nghệ thuật của bài thơ?
-Y/c HS nhận xét và bổ sung
-GV nhận xét và công bố điểm
-Ghi tựa bài lên bảng
-Báo cáo sỉ số
-Cá nhân trả lời:
1/Đọc thuộc lòng bài thơ “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá”
2/-Nội dung: thể hiện một cách sinh động nỗi khổ của bản thân vì căn nhà tranh bị gió thu phá nát. Điều đáng quý hơn là, vượt lên trên bất hạnh cá nhân, nhà thơ đã bộc lộ khát vọng cao cả:ước sao có được ngôi nhà vững chắc ngàn vạn gian để che chở cho tất cả mọi người nghèo trong thiên hạ.
-Nghệ thuật:kết hợp nhiều phương thức biểu đạt.
 -HS nhận xét bổ sung
-Lắng nghe
-Ghi tựa bài vào tập
HOẠT ĐỘNG 2
²Đọc và hiểu văn bản
I-TÌM HIỂU CHUNG.
1.Tác giả:
-Hồ Chí Minh (1890-1969) là lãnh tụ vĩ đại của dân tộc và cách mạng Việt Nam; là danh nhân văn hoá thế giới, một nhà thơ lớn.
2Hoàn cảnh sáng tác:
-Cả hai bài được viết ở chiến khu Việt Bắc trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1946-1954)
II-PHÂN TÍCH.
1.Cảnh khuya.
a/Hai câu đầu:
-Tiếng suối trong như tiếng hát xa 
ðso sánh, gần gũi và ấm áp
-Tả cảnh đêm trăng đẹp giàu chất thơ, cảnh khuya trăng sáng lung linh huyền ảo,..
b/ Hai câu cuối.
-Cảnh khuya như vẽnước nhà.
ðthể hiện chất nghệ sĩ trong tâm hồn Hồ Chí Minh, đó là sự rung động say mê trước vẻ đẹp
ðthao thức chưa ngủ vì còn lo nghĩ đến vận mệnh đất nước.
ðniềm say mê cảnh thiên nhiên và nỗi lo việc nước, sự thống nhất giữa nhà thơ và người chiến sĩ trong vị lãnh tụ.
2.Rằm tháng giêng.
a/Hai câu đầu.
-“Rằm xuânthêm xuân”
ðnhấn mạnh vẻ đẹp và sức sống của mùa xuân.
b/Hai câu cuối.
-“Giữa dòng bàn bạc.thuyền”
ðtâm trạng phấn khởi, niềm tin, phong thái ung dung của Bác trước công việc bộn bề và trước thiên nhiên.
ðhình ảnh đẹp và trữ tình ðhình ảnh con thuyền của vị lãnh tụ lướt đi phơi phới chở ánh trăng giữa không gian trời nước bao la
-GV treo chân dung Hồ Chí Minh
-Y/c HS đọc chú thích SGK
HỎI:Dựa vào chú thích hãy nêu vài nét về:
+Tác giả?
+Hoàn cảnh sáng tác?
-GV hướng dẫn học sinh đọc bài thơ
-Y/c HS đọc bài thơ
-GV nhận xét về cách đọc của học sinh
HỎI:Bài thơ được làm theo thể thơ gì? Xác định nhịp thơ, vần, luật?
-Y/c HS đọc hai câu thơ đầu
HỎI:Hai câu đầu tả cảnh gì?
HỎI:Nghệ thuật nào được sử dụng?. Tác dụng?
HỎI:Em có cảm nhận như thế nào về cảnh trăng rừng trong câu 2?
HỎI:Vẻ đẹp của hình ảnh “Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa” có gì độc đáo?
-Y/c HS đọc hai câu cuối bài thơ
HỎI:Câu thơ thứ ba có gì đặc biệt?
HỎI:Nêu ý nghĩa của câu thơ thứ ba?
HỎI:Nêu ý nghĩa của câu thơ thứ tư?
HỎI:Như vậy em có nhận xét gì về nội dung và ý nghĩa của hai câu thơ cuối?
-Y/c HS đọc hai câu thơ đầu
HỎI:Hai câu thơ đầu gợi cho em hình dung cảnh đẹp gì?
HỎI:Từ “xuân” ở câu thứ hai có ý nghĩa như thế nào?
HỎI:Vậy chữ “xuân” trong hai câu thơ đầu được lặp lại mấy lần?Nêu tác dụng?
-Y/c HS đọc hai câu thơ cuối
HỎI:Trong đêm trăng ấy tác giả đang làm gì?
HỎI:Em có nhận xét gì về phong thái của tác giả?
HỎI:Em có nhận xét gì về phương thức biểu đạt trong câu thơ cuối?
HỎI:Hãy nêu cảm nhận của em về hình ảnh “nguyệt mãn thuyền”?
-Quan sát chân dung
-Cá nhân đọc
-Cá nhân trả lời:
+Tác giả: Hồ Chí Minh (1890-1969) là lãnh tụ vĩ đại của dân tộc và cách mạng Việt Nam; lãnh đạo nhân dân ta đấu tranh giành độc lập dân tộc.là danh nhân văn hoá thế giới, một nhà thơ lớn.
+Hoàn cảnh sáng tác:cả hai bài được viết ở chiến khu Việt Bắc trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1946-1954)
-Lắng nghe
-Cá nhân đọc
-Lắng nghe
-Cá nhân trả lời:
+Thể thơ:thất ngôn tứ tuyệt
+Nhịp thơ: bài 1 (3/4- 2/5); bài 2 (4/3)
-Cá nhân đọc
-Cá nhân trả lời:cảnh đêm trăng núi rừng
-Cá nhân trả lời:so sánh (tiếng suối- tiếng hát)ðnét vẽ tinh tế gợi cảm chiến khu Việt Bắc mang sức sống và hơi ấm con người, làm cho âm thanh của tiếng suối xa càng trở nên gần gũi, thân mật với con người (trẻ trung, trong trẻo ), cách so sánh độc đáo,..
-Cá nhân trả lời:điệp từ “lồng” tạo vẻ đẹp lung linh, huyền ảo, bóng cây lấp lánh ánh trăng, ấm áp, thân tình
-Cá nhân trả lời:đây là vẻ đẹp của cảnh trăng rừng, một bức tranh thiên nhiên nhiều tầng lớp, có đường nét, hình khối đa dạng (hình dáng cổ thụ, ánh trăng, bóng lá, bóng câyhoà quyện ngập tràn ánh trăng in trên mặt đất thảm hoa,..
-Cá nhân đọc
-Cá nhân trả lời:hai từ “chưa ngủ” ở cuối câu 3 lặp lại ở câu 4.
-Cá nhân trả lời:thể hiện chất nghệ sĩ trong tâm hồn Hồ Chí Minh, đó là sự rung động say mê trước vẻ đẹp, điệp từ bắc cầu chuyển sang câu kết tự nhiên và bất ngờ.
-Cá nhân trả lời:bất ngờ mở ra vẻ đẹp và chiều sâu mới trong tâm hồn nhà thơ:thao thức chưa ngủ vì còn lo nghĩ đến vận mệnh đất nước.
-Cá nhân trả lời:đó là hai tâm trạng trong một con người:niềm say mê cảnh thiên nhiên và nỗi lo việc nước, sự thống nhất giữa nhà thơ và người chiến sĩ trong vị lãnh tụ.
-Cá nhân đọc
-Cá nhân trả lời:vẽ ra một khung cảnh không gian cao rộng, bát ngát, tràn đầy ánh sáng mà sức sống mùa xuân trong rằm tháng giêng. Câu thơ đầu mở ra khung cảnh bầu trời cao rộng trong trẻo nổi bật là vầng trăng đầy toả sáng,..
-Cá nhân trả lời:màu xuân, sức xuân,
-Cá nhân trả lời:nhấn mạnh vẻ đẹp và sức sống của mùa xuân,.
-Cá nhân đọc
-Cá nhân trả lời:bàn việc quân rất quan trọng,
-Cá nhân trả lời:tâm trạng phấn khởi,niềm tin, phong thái ung dung của Bác trước công việc bộn bề và trước thiên nhiên,..
-Cá nhân trả lời:
+Tả trăng rọi trên thuyền lúc về
+Biểu cảm: sự thanh thản, ung dung của Bác,..
-Cá nhân trả lời:hình ảnh đẹp và trữ tình ðhình ảnh con thuyền của vị lãnh tụ lướt đi phơi phới chở ánh trăng giữa không gian trời nước bao la,..
HOẠT ĐỘNG 3
III-TỔNG KẾT.
-Nội dung:Hai bài thơ miêu tả cảnh trăng ở chiến khu Việt Bắc, thể hiện tình cảm với thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm, lòng yêu nước sâu nặng và phong thái ung dung, lạc quan của Bác Hồ.
-Nghệ thuật:hình ảnh thiên nhiên đẹp, so sánh độc đáo, cổ điển, hiện đại, ngôn ngữ trong sáng, bình dị, tự nhiên
HỎI:Hai bài thơ được viết trong những năm đầu khó khăn của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Hai bài thơ đã biểu hiện tâm hồn và phong thái của Bác như thế nào trong hoàn cảnh ấy?
HỎI:Hai bài thơ đều miêu tả cảnh trăng ở chiến khu Việt Bắc. Hãy nêu nhận xét của em về cảnh trăng trong mỗi bài có nét đẹp riêng như thế nào?
HỎI:Hai bài thơ có nét đặc sắc gì về nghệ thuật?
-Cá nhân trả lời:thể hiện tình cảm với thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm, lòng yêu nước sâu nặng và phong thái ung dung, lạc quan của Bác Hồ, 
-Cá nhân trả lời:
+Cảnh khuya:trăng sáng trong rừng khuya, ánh trăng lung linh huyền ảo mà ấm áp tình người.
+Nguyên tiêu:trăng sáng lồng lộng trên sông nước, cả không gian đầy ắp sắc xuân.
-Cá nhân trả lời:hình ảnh thiên nhiên đẹp, so sánh độc đáo, cổ điển, hiện đại, ngôn ngữ trong sáng, bình dị, tự nhiên,..
HOẠT ĐỘNG 4
²Củng cố-Dặn dò
-Về nhà học thuộc lòng hai bài thơ và nội dung bài học
-Xem và chuẩn bị bài Kiểm tra Tiếng Việt cần nắm:
+Xem lại các bài học
+Bài tập
-Nhận xét lớp học
-Nghe tiếp thu để chuẩn bị