Giáo án Ngữ văn 7, tập 1 - Từ trái nghĩa - Trần Lệ Thủy

GV thùc hiÖn: TrÇn LÖ Thñy
 Tæ V¨n - Sö
TR­êng THCS Tr­ng V­¬ng
 N¨m häc : 2011 - 2012
Ngµy so¹n: 7/10/2011 TiÕt thø 40 -TuÇn 10
 TiÕng viÖt
 Tõ tr¸i nghÜa
A.Môc tiªu:
1.KiÕn thøc:
- Kh¸i niÖm tõ tr¸i nghÜa.
-T¸c dông cña viÖc dïng tõ tr¸i nghÜa trong v¨n b¶n.
2.KÜ n¨ng:
* KN bài hoc:
-NhËn biÕt tõ tr¸i nghÜa trong v¨n b¶n.
-Sö dông tõ tr¸i nghÜa phï hîp víi ng÷ c¶nh.
* KN sèng:
- L¾ng nghe tÝch cùc,tù nhËn thøc,hîp t¸c,tù tin, ra quyÕt ®Þnh...
3.Th¸i ®é: Cã ý thøc lùa chän tõ tr¸i nghÜa khi nãi,viÕt.
B.ChuÈn bÞ:
-Gi¸o viªn: so¹n bµi theo tµi liÖu ChuÈn kiÕn thøc kÜ n¨ng; ¦DCNTT trong bµi gi¶ng.
-Häc sinh:So¹n bµi theo h­íng dÉn cña GV
 c.Ph­¬ng ph¸p/KÜ thuËt DH:
-Ph­¬ng ph¸p:VÊn ®¸p,Nªu vµ gi¶i quyÕt v¾n ®Ò
-KTDH: §éng n·o,kh¨n tr¶i bµn, tr×nh bµy mét phót, ra quyÕt ®Þnh
d.TiÕn tr×nh giê d¹y:
1. æn ®iÞnh tæ chøc:
Ngµy gi¶ng
Líp
SÜ sè
7B1
7B2
2. KiÓm tra bµi cò: 
* Gv tr×nh chiÕu side 1: 
- HiÖu øng 1: C©u hái KT
Cho c©u sau:
 B¹n Tïng nãi thËt chø kh«ng nãi dèi ®©u.
H·y t×m c¸c tõ ®ång nghÜa víi tõ thËt vµ dèi
Y/cÇu HS t×m ®­îc : + C¸c tõ ®ång nghÜa víi tõ thËt: thµnh thËt,ch©n thËt,thËt thµ
 + C¸c tõ ®ång nghÜa víi tõ dèi: gi¶ dèi, dèi tr¸, gian dèi
- HiÖu øng 2: C¸c tõ ®ång nghÜa víi 2 tõ trªn
? C¸c tõ thËt vµ dèi cã nghÜa nh­ thÕ nµo víi nhau?
( nghÜa tr¸i ng­îc nhau)
- HiÖu øng 3 : Cã nghÜa tr¸i ng­îc nhau -> GV ChuyÓn vµo bµi míi
 * GV tr×nh chiÕu slaide 2: Tªn bµi d¹y
3. Bµi míi:
Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß
Néi dung ghi b¶ng
Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu thÕ nµo lµ tõ tr¸i nghÜa. 
* Tr×nh chiÕu side 3:
- HiÖu øng 1: Ng÷ liÖu C¶m nghÜ trong ®ªm thanh tÜnh
* GV yªu cÇu HS ®äc l¹i b¶n dÞch th¬ c¶m nghÜ trong ®ªm thanh tÜnh vµ NgÉu nhiªn viÕt nh©n buæi míi vÒ quª.
? Dùa vµo kiÕn thøc ®· häc ë tiÓu häc, h·y t×m c¸c cÆp tõ tr¸i nghÜa?
? C¸c cÆp tõ ®ã cã nghÜa tr¸i ng­îc nhau dùa trªn nh÷ng c¬ së nµo?
+ngÈng/cói: tr¸i nghÜa vÒ ho¹t ®éng cña ®Çu theo h­íng lªn xuèng.
+trÎ/giµ :tr¸i nghÜa vÒ tuæi t¸c
+®i/trë l¹i:tr¸i vÒ sù di chuyÓn.
?Tõ tr¸i nghÜa lµ g×?
? T×m tõ tr¸i nghÜa víi "Giµ" trong tr­ßng hîp: Rau giµ, cau giµ?
- HiÖu øng 2: cho tõ rau giµ, cau giµ
- HiÖu øng 2: tõ tr¸i nghÜa rau non, cau non
GV:? V× sao tõ giµ l¹i cã 2 cÆp tõ tr¸i nghÜa kh¸c nhau?( giµ> < non)
- Tõ giµ lµ tõ cã nhiÒu nghÜa -> mçi mét nghÜa sÏ cã mét cÆp tõ tr¸i nghÜa kh¸c nhau? 
Tõ ®ã em rót ra chó ý g× khi t×m cÆp tõ tr¸i nghÜa cña tõ nhiÒu nghÜa?
- Tõ nhiÒu nghÜa cã nhiÒu cÆp tõ tr¸i nghÜa
Yªu cÇu HS ®äc ghi nhí 1
* Tr×nh chiÕu side 4: 
- HiÖu øng 1:Bµi tËp nhanh nh×n h×nh t×m tõ tr¸i nghÜa.
? Quan s¸t h×nh vµ t×m c¸c cÆp tõ tr¸i nghÜa cho phï hîp?
-HiÖu øng2,3: H/¶nh 1 vµ c¸c cÆp tõ tr¸i nghÜa
- HiÖu øng 4,5: H/¶nh 2 vµ cÆp tõ tr¸i nghÜa
- HiÖu øng6,7: H/ ¶nh 3 vµ cÆp tõ tr¸i nghÜa
- HiÖu øng 8,9: H/¶nh 4 vµ cÆp tõ tr¸i nghÜa
Ho¹t ®éng 2: H­íng dÉn HS c¸ch sö dông tõ tr¸i nghÜa
* Tr×nh chiÕu side 5:
- HiÖu øng 1: Bµi th¬ c¶m nghÜ trong ®ªm thanh tÜnh 
? ViÖc dïng c¸c cÆp tõ tr¸i nghÜa trong bµi th¬ cã t¸c dông g×?
- HiÖu øng 2: Bµi th¬ NgÉu nhiªn viÕt...
? ViÖc dïng cÆp tõ tr¸i nghÜa trong bµi cã t¸c dông g×?
? Trong hai bµi th¬ dÞch em kh¸i qu¸t l¹i t¸c dông cña viÖc dïng tõ tr¸i nghÜa?
? T×m mét sè thµnh ng÷ cã sö dông tõ tr¸i nghÜa vµ nªu t¸c dông cña viÖc dïng c¸c tõ tr¸i nghÜa Êy?
HS lµm bµi theo nhãm ( Tæ) víi h×nh thøc trß ch¬i tiÕp søc.
- C¸ch ch¬i: LÇn l­ît c¸c tæ sÏ t×m c©u thµnh ng÷ vµ tr¶ lêi xoay vßng trong 5 phót tæ nµo t×m ®­îc nhiÒu thµnh ng÷ tæ ®ã sÏ th¾ng. Y/ cÇu tæ tr¶ lêi sau kh«ng ®­îc nh¾c l¹i c©u thµnh ng÷ cña tæ tr­íc.
? Sö dông tõ tr¸i nghÜa trong thµnh ng÷ cã t¸c dông g×?
Ho¹t ®éng 3: H­íng dÉn HS luyÖn tËp
* HS ho¹t ®éng c¸ nh©n: GV gäi HS tr¶ lêi miÖng
* Tr×nh chiÕu side 6
- HiÖu øng 1: Néi dung bµi tËp 1
? H·y x¸c ®Þnh y/cÇu bµi tËp 1
- HS ho¹t ®éng c¸ nh©n, tr¶ lêi vÊn ®¸p.
- HiÖu øng 2,3,4,5: T×m c¸c tõ tr¸i nghÜa
* HS ho¹t ®éng theo nhãm bµn ( Mçi d·y bµn lµm mét tõ).
*HS ho¹t ®éng theo nhãm tæ - LÇn l­ît ®¹i diÖn nhãm tr¶ lêi xoay vßng.
* HS ho¹t ®éng c¸ nh©n
* Tr×nh chiÕu side 7
* HS ho¹t ®éng c¸ nh©n viÕt ®o¹n v¨n trªn phiÕu häc tËp theo gîi ý:
 + §o¹n v¨n Tõ 5 -> 7 c©u
 + Ph­¬ng thøc biÓu ®¹t: BiÓu c¶m
 + Cã sö dông cÆp tõ tr¸i nghÜa phï hîp.
* Sau thêi gian 5 phót GVchòa bµi * Tr×nh chiÕu side 8: §o¹n v¨n mÉu
-GV ch÷a bµi ,®ua ®o¹n v¨n mÉu.
* Tr×nh chiÕu side 9: BiÓu ®iÓm chÊm
- Gv cho HS ®æi bµi chÊm cho nhau
theo biÓu ®iÓm nh­ sau:
+ViÕt ®óng h×nh thøc cña mét ®o¹n v¨n;ViÕt ®ñ sè c©u: (2đ)
+ Kh«ng sai lçi chÝnh t¶ ;Kh«ng sai lçi c©u:
 (2đ) 
+ViÕt ®óng ph­¬ng thøc biÓu ®¹t biÓu c¶m:
 ( 2® ) 
+Néi dung c¸c c©u ®óng yªu cÇu cña chñ ®Ò 
 (2®) 
+ Cã sö dông tõ tr¸i nghÜa phï hîp ( 2®)
 Tæng céng 10 ®iÓm
* HS chÊm bµi trong 2 phót.
* HS tr¶ bµi cho nhau, b¸o c¸o kÕt qu¶ b»ng h×nh thøc gi¬ tay.
* GV tæng hîp kÕt qu¶; Cã thÓ thu c¸c bµi ®iÓm cao vÒ chÊm l¹i vµ lÊy vµo ®iÓm miÖng. Nh÷ng bµi ®iÓm thÊp yªu cÇu HS vÒ nhµ viÕt l¹i hoµn chØnh trong vë bµi tËp.
A.LÝ thuyÕt:
I. ThÕ nµo lµ tõ tr¸i nghÜa
1. Ph©n tÝch ng÷ liÖu(T.128)
- C¸c cÆp tõ tr¸i nghÜa:
+ ngÈng > < cói ( h­íng chuyÓn ®éng cña ®Çu)
+ trÎ > <giµ ( tuæi t¸c)
+ ®i > <trë l¹i ( sù di chuyÓn)
-> lµ nh÷ng tõ cã nghÜa tr¸i ng­îc nhau
+ rau giµ, cau giµ > <rau non, cau non
->Tõ nhiÒu nghÜa cã nhiÒu cÆp tõ tr¸i nghÜa 
2. Ghi nhí 1: SGK trang 128
II. Sö dông tõ tr¸i nghÜa
1. Ph©n tÝch ng÷ liÖu:
* Ng÷ liÖu 1
- Sö dông tõ tr¸i nghÜa cã t¸c dông::
+ T¹o nªn tõng cÆp ®èi xøng
+ Nh»m g©y Ên t­îng m¹nh ( vµ nªu bËt t×nh c¶m yªu quª h­¬ng cña nhµ th¬).
* Ng÷ liÖu 2:
* Trong thµnh ng÷, sö dông tõ tr¸i nghÜa sÏ t¹o ®­îc nh÷ng h×nh t­îng t­¬ng ph¶n, t¹o sù c©n ®èi,lµm cho 
lêi nãi thªm sinh ®éng, g©y Ên t­îng 
m¹nh.
2 Ghi nhí 2: Trang 128 SGK
*L­u ý:sö dông tõ tr¸i nghÜa ph¶i phï hîp víi ng÷ c¶nh.
B. LuyÖn tËp
BT1. C¸c tõ tr¸i nghÜa trong c¸c c©u ca dao ®· cho:
- lµnh - r¸ch
- giµu - nghÌo
- ng¾n - dµi
- ®ªm - ngµy
- s¸ng - tèi
BT2. C¸c tõ tr¸i nghÜa víi c¸c tõ ®· cho: 
(c¸) t­¬i – ( c¸) ­¬n
(rau) t­¬i - ( rau) hÐo
(¨n) yÕu - (¨n) khoÎ
(häc lùc ) yÕu- ( häc lùc) giái
(ch÷ )xÊu - (ch÷) ®Ñp
(®Êt) xÊu - (®Êt ) tèt
BT3. §iÒn tõ tr¸i nghÜa thÝch hîp 
vµo c¸c thµnh ng÷: 
- Ch©n cøng ®¸ mÒm
- Cã ®i cã l¹i
- GÇn nhµ xa ngâ
- M¾t nh¾m m¾t më
- Ch¹y sÊp ch¹y ngöa
- V« th­ëng v« ph¹t
- Bªn träng bªn khinh
- Buæi ®ùc buæi c¸i
- B­íc thÊp b­íc cao
- Ch©n ­ít ch©n r¸o
BT4. ViÕt ®o¹n v¨n:
- T×nh c¶m quª h­¬ng
- Tõ tr¸i nghÜa
§o¹n v¨n mÉu:
 Trong ®êi m×nh, ai còng cã mét miÒn quª ®ª nhí, mét kû niÖm ®Ó th­¬ng. C¸i nçi nhí niÒm th­¬ng Êy nhiÒu khi chØ lµ nh÷ng vËt nhá nhoi, gi¶n dÞ n¬i quª h­¬ng yªu dÊu. Víi t«i, c¸i ®Ó nhí ®Ó th­¬ng trong su«t thêi gian xa quª Êy chÝnh lµ gèc ®a giµ sum suª táa bãng, trïm kÝn s©n ®×nh m¸t r­îi. Lµ giÕng n­íc lµng ngät lµnh trong v¾t, r«n r· tiÕng c­êi trong nh÷ng ®ªm tr¨ng. Dï cã ®i ®©u, vÒ ®©u th× t«i v½n thÊy kh«ng cã n¬i ®©u ®Ñp b»ng quª h­¬ng m×nh.
 4. Cñng cè: 
* GV tr×nh chiÕu side 10 bµi tËp cñng cè:
- HiÖu øng 1: Bµi tËp H·y t×m c¸c cÆp tõ tr¸i nghÜa trong ®o¹n th¬ sau vµ nªu ý nghÜa cña viÖc sö dông c¸c cÆp tõ tr¸i nghÜa trong ®o¹n th¬?
 ThiÕu tÊt c¶, ta rÊt giµu vò khÝ,
 Sèng, ch¼ng cói ®Çu; chÕt, vÉn ung dung.
 GiÆc muèn ta n« lÖ, ta l¹i hãa anh hïng,
 Søc nh©n nghÜa m¹nh h¬n c­êng b¹o.
- HiÖu øng 2: C¸c cÆp tõ tr¸i nghÜa.
 GV hÖ thèng l¹i bµi gi¶ng, nhÊn m¹nh nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ tõ tr¸i nghÜa.
5. H­íng dÉn häc ë nhµ vµ chuÈn bÞ bµi sau:
* Tr×nh chiÕu side11
* HD häc ë nhµ:
- Hoµn chØnh c¸c bµi tËp, thuéc ghi nhí;
-T×m c¸c cÆp tõ tr¸i nghÜa ®­îc sö dông ®Ó t¹o hiÖu qu¶ diÔn ®¹t trong mét sè v¨n b¶n ®· häc.
*ChuÈn bÞ bµi sau:
 - ChuÈn bÞ kÜ bµi luyÖn nãi phÇn ChuÈn bÞ ë nhµ; TËp nãi ë nhµ nhiÒu lÇn tr­íc khi ®Õn líp.
E.Rót kinh nghiÖm: