Giáo án Ngữ văn lớp 8 - Tiết 45: Ôn dịch thuốc lá

*************************************************************** 
 Ngày soạn: 25/10/2014
Tiết 45
	Văn bản: ÔN DỊCH, THUỐC LÁ
 Nguyễn Khắc Viện.
I. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
 - Biết cách đọc – hiểu, nắm bắt các vấn đề xã hội trong một văn bản nhật dụng;
 - Có thái độ quyết tâm phòng chống thuốc lá.
 - Thấy được sức thuyết phục bởi sự kết hợp chặt chẽ phương thức lập luận và thuyết minh trong văn bản.
II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG
1. Kiến thức
 - Mối nguy hại ghê gớm toàn diện của tệ nghiện thuốc lá đối với sức khoẻ con người và đạo đức xã hội.
 - Tác dụng của việc kết hợp các phương thức biểu đạt lập luận và thuyết minh trong văn bản.
- Tích hợp bài 3: Ứng xử với môi trường tự nhiên (Giáo dục nếp sống văn minh thanh lịch – Lớp 8), Bài 65: Đại dịch AIDS – Thảm họa của loài người (Sinh học 8), Bài 13: Phòng chống tệ nạn xã hội (Giáo dục công dân 8). Toán (phép nhân). Mĩ Thuật (vẽ tranh), Đial Lí (Biểu đồ).
2. Kỹ năng:
 - Đọc – hiểu một văn bản nhật dụng đề cập đến một vấn đề xã hội bức thiết.
 - Tích hợp với phần Tập Làm Văn để tập viết bài văn thuyết minh một vấn đề của đời sống xã hội.
3. Thái độ:- HS có thái độ kiên quyết, ngăn chặn, tuyên truyền mọi người hiểu tác hại của thuốc lá.
III. Chuẩn bị:
 1. GV:Soạn giáo án.
 2. HS: Học bài cũ, Xem trước bài mới.
IV. Tiến trình lên lớp:
Hoạt động của giáo viên.
Hoạt động của học sinh.
Nội dung cần đạt.
Hình thành và phát triển năng lực.
 I. Hoạt động khởi động.
Năng lực giải quyết vấn đề.
Đại diện nhóm trình chiếu các hình ảnh về rác thải bao bì ni lông và giới thiệu tác hại của việc sử dụng bao bì ni lông.
Nhóm trình bày, các nhóm nhận xét.
Rác thải từ bao bì ni lông và tác hại của việc sử dụng bao bì ni lông đối với đời sống con người và cộng đồng xã hội.
 II. Hoạt động hình thành kiến thức mới.
Năng lực hợp tác. Năng lực giao tiếp tiếng Việt.
Năng lực giải quyết vấn đề.
Năng lực tự quản cá nhân.
Năng lực giải quyết vấn đề.
Năng lực tự quản cá nhân.
Năng lực giải quyết vấn đề.
Năng lực tự quản cá nhân.
Năng lực hợp tác. Năng lực giao tiếp tiếng Việt.
Năng lực giải quyết vấn đề.
Năng lực tự quản cá nhân.
Năng lực hợp tác. Năng lực giao tiếp tiếng Việt
Năng lực giải quyết vấn đề.
Năng lực .
Năng lực Xác định giá trị.
Năng lực tự quản cá nhân.
GV chuyển dẫn từ tiết học trước.
GV hướng dẫn HS trình bày kết quả đã chuẩn bị.
? Đại diện nhóm một lên trình bày những hiểu biết của nhóm em về tác giả Nguyễn Khắc Viện.
GV bổ sung và nhấn mạnh bản thân Nguyễn Khắc Viện là một bác sĩ, tiếp xúc nhiều với bệnh nhân, là người một người tâm huyết với nghề, là một nhà nghiên cứu hơn ai hết ông hiểu rõ những tác hại ghê gớm từ khói thuốc lá đối với đời sống con người. 
? Trình bày xuất xứ tác phẩm?
? Nhan đề hôm nay có đặc biệt? cô mời đại diện nhóm ba lên trình bày cách hiểu của nhóm về nhan đề “ôn dịch, thuốc lá”.
 Từ khó tìm hiểu trong quá trình phân tích.
? Văn bản “Ôn dịch, thuốc lá” được xếp vào loại văn bản nào mà các em đã được học.
 ? Vì sao chúng ta lại xếp nó vào loại văn bản nhật dụng?
? Văn bản sử dụng phương thức biểu đạt nào?
GV mời đại diện nhóm bốn trình bày phần bố cục đã chuẩn bị.
GV chuyển ý.
? Mở đầu văn bản tác giả đưa ra những thông tin, dịch bệnh nào?
? Từ thông tin đó tác giả đưa ra lời cảnh báo về điều gì?
? Em hiểu gì về “dịch hạch” căn bệnh AIDS? 
GV hướng dẫn HS tích hợp kiến thức về Sinh Học, GDCD.
? Biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong lời cảnh báo trên? 
? Với các sử dụng lối so sánh ấy tác giả muốn nhấn mạnh điều gì?
GV bình và chuyển ý.
Theo thống kê của tổ chức sức khỏe thế giới, trung bình mỗi ngày trên thế giới có 10.000 người chết do sử dụng thuốc lá, con số này nhiều hơn số người chết do HIV/AIDS, lao, tai nạn giao thông và tự tử cộng lại. Chỉ một luận điểm ngắn gọn đã giúp chúng ta hiểu rõ về hiểm họa của thuốc lá. Vậy, vì sao thuốc lá bị xem là một ôn dịch? Nó có tác hại như thế nào đến với cộng đồng, với nhân loại chúng ta cùng tìm hiểu mục b .
GV yêu cầu HS theo dõi phần hai theo bố cục đã chia.
? Trước khi bàn về tác hại của thuốc lá, tác giả đã đánh giá khái quát vấn đề đó bằng cách nào? 
? Em hiểu câu nói của TRần Hưng Đạo như thế nào?
? Việc trích dẫn câu nói của Trần Hưng Đạo với việc hút thuốc và nghiện thuốc tác giả muốn khẳng định điều gì?
- Đây là cách nói ấn tượng, mang tính ẩn dụ, trích dẫn câu nói của nhà quân sự thiên tài để thuyết minh một vấn đề y học, nó không chỉ đúng mà còn tạo sự ám ảnh đối với người nghe. bởi khói thuốc không làm cho con người lăn đùng ra chết ngay mà nó gặm nhấm sức khỏe con người như con tằm ăn lá dâu. Vì nó âm thầm, bí mật, từng ngày, từng giờ ăn mòn sự sống của con người. Câu văn mở đầu phần thân bài đúng là một hồi còi báo động cho chúng ta biết: Thuốc lá gặm nhấm sức lực và cả tâm hồn của con người thật đáng sợ. 
GV hướng dẫn HS làm BTTN nhanh sau:
* Bài tập trắc nghiệm: Chọn các phương án trả lời đúng trong các phương án sau?
? Thuốc lá ảnh hưởng đến mặt nào trong đời sống con người?
Đối với kinh tế.
Đối với chính trị.
Đối với sức khỏe.
Đối với đạo đức.
Thảo luận nhóm: 
? Trình bày tác hại của thuốc lá đối với từng mặt của đời sống con người và xã hội.
 - Nhóm 1: Đối với sức khỏe. 
 - Nhóm 2: Đối với đạo đức.
 - Nhóm 3: Đối với kinh tế.
 - Nhóm 4: ? Tác giả sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào khi trình bày về tác hại của thuốc lá?
GV hỏi thêm nhóm 1 vì sao hút thuốc, nghiện thuốc lại có hại ghê gớm đến sức khỏe con người như vậy?
? Theo em, có phải chỉ có người hút mới ảnh hưởng đến sức khỏe không? Vậy hút thuốc còn ảnh hưởng đến những ai?
? Câu nói “tôi hút mặc tôi” thể hiện thái độ nào của người hút?
 GV nhấn mạnh thêm về hút thuốc lá thụ động và tác hại ghê gớm của nó.
 Đại diện nhóm trình bày.
? Tại sao hút thuốc lá lại ảnh hưởng đến đạo đức con người?
? Vậy, có phải chỉ có người lớn hút thuốc không? 
GV chiếu hình ảnh HS hút thuốc.
? Em có suy nghĩ gì từ những hình ảnh trên?
Từ đó giúp chúng ta hiểu rằng không phải chỉ có người lớn hút thuốc mà hiện nay giới trẻ hút thuốc cũng rất nhiều. Theo thống kê của Bộ y tế, năm 2013 có 17% HS hút thuốc trước 10 tuổi.
GV phân tích thêm không chỉ là bắt chước mà hút thuốc lá sang để thể hiện đẳng cấp, đến lúc thiếu tiền dẫn đến trộm cắp, phì phèo điều thuốc, lân la hàng quán, kết bạn với kẻ xấu, bị lôi kéo vào nhiều tệ nạn khác.
 Đại diện hóm 3 trình bày.
? Hút thuốc sẽ ảnh hưởng như thế nào về kinh tế?
 (Biểu đồ).
Hướng dẫn HS tích hợp Toán Học, Địa lí.
GV yêu cầu lớp nhận xét kết quả của nhóm 4 và nhấn mạnh đó là các phương pháp thuyết minh.
? Từ nội dung trên giúp em hiểu gì về tác hại của thuốc lá?
? Với những tác hại của thuốc lá, các em có nhất trí với câu nói của tác giả không? 
GV bình, chốt nội dung.
 Thuốc lá là một ôn dịch khủng khiếp nhất của thế kỉ 21 này. Nó ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của chúng ta. Hơn ai hết chính bản thân các em phải nói không với thuốc lá, và trở thành những tuyên truyền viên tích cực để tác động đến nhận thức của người hút và những người xung quanh hiểu rằng: Hút thuốc không chỉ ảnh hưởng chính họ mà còn ảnh hưởng rất lớn đối với những người xung quanh.Vì trong tiềm thức của họ nghĩ rằng chỉ có người hút mới bị hại. 
 Như vậy không còn là hút điếu thuốc để nâng cao sĩ diện nữa cái làn thuốc mờ mờ ấy đã len lỏi vào cơ thể...
Cô mời các em hãy cùng theo dõi một clíp sau( Clip tác hại của thuốc lá).
? Cảm nghĩ của em sau khi xem xong Clíp này?
GV chuyển ý.
Từ thảm họa đó tác giả kêu gọi điều gì -> c.
? Phần cuối văn bản tác giả cung cấp thông tin gì? 
? Em hiểu thế nào là chiến dịch chống thuốc lá?
? Thực trạng ở nước ta như thế nào.
- Từ đó tác giả đưa ra một tâm niệm, có thể xem đó là lời kêu gọi.
? Vậy, lời kêu gọi đó là gì?
? Cách dùng từ, đặt câu của tác giả có gì đặc biệt? Em đọc được tâm trạng nào của tác giả?
? Nhận xét về cách thuyết minh của tác giả qua lời kêu gọi trên?
GV bình và chốt nội dung:
 Mở đầu văn bản là tiếng báo động trực tiếp vang lên và khép lại bằng lời kêu gọi tha thiết của tác giả, câu cảm thán như một sự truyền cảm, giục giã đã nhen nhóm trong lòng người đọc hãy khẩn trương, bức thiết hơn nữa, bởi chúng ta đã chịu nhiều dịch bệnh quái ác nay lại thêm ôn dịch thuốc lá. Hãy đáp lại tấm lòng của người thầy thuốc Nguyễn khắc Viện, công dân, HS chúng ta cùng đứng lên ngăn chặn, chống lại nạn ôn dịch thuốc lá. Đó là hành động thiết thực, là sự tồn tại duy nhất của nhân loại.
? Nếu trong gia đình em có một người là bố (anh, ông) nghiện thuốc , em sẽ làm gì? 
 GV hướng dẫn HS tích hợp vơi nếp sống văn minh thanh lịch – lớp 8)
(Hãy giúp người nghiện cắt cơn nghiện thuốc bằng các thực phẩm trong bữa ăn, phân tích cho người thân thấy được 22 tác dụng nếu từ bỏ thuốc).
Tuyên truyền cổ động cũng là một hình thức chống lại thuốc lá . Ngày hôm nay cô đã nhìn thấy ở lớp mình có rất nhiều tranh đẹp và có ý nghĩa, vậy ai là tác giả của những bức tranh này? Cô muốn tác giả của những bức tranh đó trình bày ý tưởng của mình khi vẽ bức tranh.
? Đảng và nhà nước ta đã làm gì để chống lại, ngăn chặn nạn ôn dịch này?
 GV chiếu hình ảnh tiêu hủy thuốc lá lậu.
GV bổ sung:
- Ngày 1/5/2013 QĐ có hiệu lức về cấm hút thuốc nơi công cộng và xử phạt hành chính đối với những người hút thuốc. nhưng do lực lượng thi hành còn mỏng nên chưa có hiệu quả.
? Những nghệ thuật chính nào được tác giả sử dụng trong văn bản?
? Nêu nội dung biểu đạt của văn bản?
Đại diện nhóm bày ý kiến, nhóm khác nhận xét, bổ sung.
HS trình bày ý kiến.
HS trình bày ý kiến.
HS trình bày ý kiến.
Đại diện nhóm trình bày,
các nhóm khác nhận xét, bổ sung.
HS trình bày ý kiến.
Đại diện nhóm trình bày,
các nhóm khác nhận xét, bổ sung.
HS trình bày ý kiến, lớp nhận xét, bổ sung.
1. Tác giả : 
- Nguyễn khắc Viện : (1913-1997).
- Quê : Hà Tĩnh.
- Là bác sĩ, có nhiều cống hiến cho ngành y học.
2. Tác phẩm : Trích từ bài viết: « Từ thuốc lá đến ma túy – Bệnh nghiện » .
3, Nhan đề:
- Tệ nghiện thuốc lá
- Tiếng nguyền rủa -> vừa căm tức, vừa ghê tởm
 3. Từ khó : (1), (2), (4), (8)...
4. Phương thức biểu đạt: Nghị luận + thuyết minh.
5. Bố cục: 3 phần.
- P1: Từ đầu .... Nặng hơn cả AIDS: Lời cảnh báo ôn dịch thuốc lá. 
- P2: Tiếp... Sức khoẻ cộng đồng: Bàn về tác hại của thuốc lá.
P3: Còn lại: Lời kêu gọi chống hút thuốc lá.
3. Giá trị nội dung và nghệ thuật:
a. Lời cảnh báo ôn dịch thuốc lá.
- Ôn dịch thuốc lá - nặng hơn cả AIDS.
(- Dịch hạch là một bệnh truyền nhiễm, lây chủ yếu từ động vật gặm nhấm (chuột, thỏ...) qua người bởi bọ chét. Trên thế giới đến nay đã xảy ra ba đại dịch hạch và số người chết từ 50 đến 100 triệu người mỗi lần có dịch xảy ra.
- AIDS: Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải là giai đoạn cuối của quá trình nhiễm HIV. Lúc này hệ thống miễn dịch suy yếu dễ mắc các bệnh như lao, ung thư, lở loét...).
-> So sánh.
=> Hiểm họa của thuốc lá đối với đời sống xã hội.
b. Bàn về tác hại của thuốc lá.
- So sánh: Khói thuốc lá – Giặc nguy hiểm.
- Đáp án đúng: A,C,D.
* Đối với sức khỏe:
- Người hút: Viêm phế quản, ung thư, nhồi máu cơ tim
- Những người xung quanh: Nhiễm độc -> tội ác.
- Thái độ vô trách nhiệm, phê phán những lời chống chế, ngụy biện của người hút.
* Đối với đạo đức:
- Bố, anh hút: Nêu gương xấu - phạm pháp.
* Đối với kinh tế: Tốn kém.
-> Liệt kê, nêu ví dụ, so sánh, phân tích phân loại.
=> Thuốc lá là một ôn dịch. 
c. Lời kêu gọi chống thuốc lá.
 - Chiến dịch chống thuốc lá: là các hoạt động thống nhất rộng khắp nhằm chống lại một cách hiệu quả ôn dịch thuốc lá.
- Hãy đứng lên ngăn chặn, chống lại nạn ôn dịch này. 
=> Sâu sắc, truyết phục.
III. Tæng kÕt.
1. Nghệ thuật: 
- Liệt kê, so sánh, phân tích phân loại, nêu ví dụ.
- Lập luận chặt chẽ, lời văn ngắn gọn, thuyết phục.
2. Nội dung: Tác hại của thuốc lá với cuộc sống gia đình và xã hội. Cần có biện pháp phòng chống, ngăn chặn tệ hút thuốc lá.
III. Hoạt động thực hành.
Năng lực hợp tác.
Năng lực xác định giá trị.
Các nhóm trình bày: Khái quát nội dung bài học bằng sơ đồ tư duy?
Đại diện nhóm trình bày, các nhóm nhận xét.
Khái quát sơ đồ tư duy.
IV. Hoạt động ứng dụng.
Năng lực cảm thụ thẩm mĩ.
GV gọi các nhóm trình bày tranh đã chuẩn bị.
? Cảm nhận của em từ bức tranh.
Hướng dẫn HS tích hợp kiến thức về Mĩ Thuật.
Các nhóm trình bày tranh.
Nêu ý tưởng của nhóm em từ những bức tranh.
V. Hoạt động bổ sung.
Năng lực giải quyết vấn đề.
Năng lực tự quản cá nhân.
Năng lực hợp tác. Năng lực xác định giá trị.
? Bức thông điệp mà tác giả muốn gửi đến chúng ta từ bài học hôm nay là gì?
Trò chơi tiếp sức.
Gv nêu thể lệ cuộc chơi. 
? Những biện pháp làm giảm tác hại của thuốc lá.
Cả lớp hưởng ứng.
Đại diện nhóm trình bày.
- Thuốc lá là kẻ thù của nhân loại.
- Thuốc lá là một tệ nghiện, hãy loại trừ nó.
- Không hút thuốc lá.
- Bỏ thói quen hút thuốc.
- Vận động, tuyên truyền...
* Gợi ý : - Không trồng cây thuốc lá và thay thế loại cây khác.
- Phạt nặng đối với những người buôn lậu thuốc lá.
- Tuyên truyền mọi người hiểu về tác hại của thuốc lá đối với cuộc sống của cộng đồng, xã hội.
- Cấm hút thuốc tại cơ quan, nơi công cộng.
- Tuyên truyền bằng hình ảnh trên bao thuốc lá.
 GV dặn dò giao nhiệm vụ học tập về nhà cho HS.
Kết bài: Thuốc lá gặm nhấm sức lực, tâm hồn con người một cách âm thầm, bí mật, rất nguy hiểm và đáng sợ. Hãy hưởng ứng lời kêu gọi của tác giả, bằng những hành động cụ thể, loại trừ thuốc lá ra khỏi cuộc sống của mỗi chúng ta. 
 ***************************************************************