Giáo án Ngữ văn lớp 9 năm 2013

C¸c sù viÖc ®­îc s¾p xÕp theo mét tr×nh tù hîp lÝ c¸i tr­íc lµ nguyªn nh©n cña c¸i sau vµ lµ c¸i kÕt qu¶ cña c¸i tr­íc. §ã lµ sù s¾p xÕp nh­ thÕ khiÕn cho c¸c sù viÖc quan hÖ víi nhau g¾n bã chÆt chÏ. Nh­ vËy, x©y dùng sù viÖc chÝnh lµ qu¸ tr×nh t×m ý, chän ý, s¾p xÕp c¸c ý ®Ó viÕt ®o¹n v¨n tù sù.
* §o¹n v¨n sö dông ng«i kÓ vµ thay ®æi ng«i kÓ trong v¨n tù sù.
a/ KÓ theo ng«i thø nhÊt: khi kÓ theo ng«i thø nhÊt, ng­êi kÓ chuyÖn x­ng: t«i, chóng t«i, em, chóng em. C¸ch kÓ nµy mang mµu s¾c c¸ nh©n, kÓ nh÷ng g× m×nh biÕt, m×nh lµm.
Cã hai lo¹i ng«i kÓ: ng«i kÓ thø nhÊt cña t¸c gi¶ ®øng ra kÓ chuyÖn m×nh hoÆc chuyÖn m×nh biÕt. VÝ dô: bót kÝ, håi kÝ, vµ ng«i thø nhÊt ®­îc kÓ b»ng lêi cña mét nh©n vËt h­ cÊu. VÝ dô: “ DÕ MÌn phiªu l­u kÝ” ( T« Hoµi)
b/ KÓ theo ng«i thø ba:
 KÓ theo ng«i thø ba lµ ng«i kÓ rÊt cæ x­a, th­êng gÆp trong thÇn tho¹i, truyÒn thuyÕt, cæ tÝch. ë ®ã, ng­êi kÓ b»ng c¸ch gäi tªn sù vËt, nh©n vËt. Nh­ng còng cã lóc ng­êi kÓ cã nhu cÇu bäc lé th¸i ®é chñ quan cña m×nh b»ng c¸ch b×nh luËn vÒ mét ®iÒu g× ®ã.
 Sù thay ®æi ng«i kÓ trong ®o¹n v¨n tù sù.
 Trong t¸c phÈm tù sù kh«ng ph¶i lóc nµo nhµ v¨n còng chØ sö dông mét ng«i kÓ, ®Ó t¹o nªn sù hÊp dÉn cho c©u chuyªn cÇn ph¶i phèi hîp c¸c ng«i kÓ víi nhau. Mét c©u chuyÖn cã thÓ kÓ theo ng«i thø ba, nh­ng khi t¶ ng­êi, t¶ c¶nh l¹i nh×n nhËn theo c¸ch nh×n mét nh©n vËt trong truyÖn.
VÝ dô: trong truyÖn “ L·o H¹c” (Nam Cao) toµn bé c©u chuyÖn ®­îc kÓ b»ng lêi cña «ng gi¸o, nh­ng khi t¶ c¶nh b¾t chã, L·o H¹c than thë l¹i ®­îc kÓ b»ng lêi cña L·o H¹c. §ã lµ sù chuyÓn ®æi ng«i kÓ.
 * §o¹n v¨n tù sù kÕt hîp víi yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m. VÝ dô: “D©n phu kÓ hµng tr¨m ngµn con ng­êi, tõ chiÒu ®Õn giê hÕt søc gi÷ g×n, kÎ th× thuæng, ng­êi th× cuèc, kÎ ®éi ®Êt, kÎ v¸c tre, nµo ®¾p, nµo cõ, b× bâm d­íi bïn lÇy ngËp qu¸ khöu ch©n, ng­êi nµo, ng­êi nÊy l­ít th­ít nh­ chuét lét. T×nh c¶nh tr«ng thËt lµ th¶m” – (Ph¹m Duy Tèn – Sèng chÕt mÆc bay).
* §o¹n v¨n tù sù kÕt hîp víi yÕu tè nghÞ luËn.
VÝ dô: “ NhÜ nghÜ mét c¸ch buån b¶ con ng­êi ta trªn ®­êng ®êi thËt khã tr¸nh ®­îc nh÷ng ®iÒu vßng vÌo hoÆc chïng tr×nh, v¶ l¹i nã ®· thÊy cã c¸i g× hÊp dÉn ë bªn s«ng ®©u ? Ho¹ ch¨ng chØ cã anh ®· tõng tr¶i, tõng in gãt ch©n kh¾p mäi ch©n trêi xa l¹ míi thÊy hÕt sù giµu cã lÉn mäi vÎ ®Ñp cña mét c¸i b·i båi s«ng Hång ngay bê bªn kia, c¶ trong nh÷ng nÐt tiªu s¬, vµ c¸i ®iÒu riªng anh kh¸m ph¸ thÊy gièng nh­ mét niÒm say mª ph lÉn víi mét nçi ©n hËn, ®au ®ín, lêi lÏ kh«ng bao giê gi¶i thÝch kh¸c”.
4.3. C¸ch viÕt ®o¹n kÕt bµi.
Còng nh­ phÇn më bµi, phÇn kÕt bµi còng cã nhiªu c¸ch kÕt thóc: th«ng th­êng kÕt thóc hay g¾n víi chñ ®Ò c©u chuyÖn. Hay cô thÓ h¬n lµ truyÖn cæ tÝch th­êng hay khÐp l¹i b»ng hai ch÷: tõ ®©y, tõ ®ã.
VÝ dô: “ Tõ ®ã, o¸n nÆng thï s©u, hµng n¨m Thuû Tinh lµm m­a giã, b·o lôt d©ng n­íc ®¸nh S¬n Tinh”
*KÕt thóc khi c¸c diÔn biªn chÊm døt.
VÝ dô: Th¸nh Giãng ®¸nh ®uæi xong giÆc ¢n, mét m×nh, mét ngùa, cëi bá gi¸p s¾t vµ bay vÒ trêi” ( Th¸nh Giãng).
KÕt thóc më.
Lµ lo¹i kÕt thóc mµ khi c¸c diÔn biÕn cßn ch­a kÕt thóc ®Ó ng­êi ®äc tù suy luËn vÒ h­íng ph¸t triÓn cña c©u chuyÖn. C¸ch kÕt thóc nh­ vËy lai ch­a ph¶i kÕt thóc.
VÝ dô: KÕt thóc cña t¸c phÈm “T¾t ®Ìn” – Ng« TÊt Tè.
HoÆc : t¸c phÈm “ LÆng lÏ Sa Pa” – NguyÔn Thµnh Long.
1 .X¸c ®Þnh ý cña ®Ò.
 §Ó lµm tèt bµi v¨n tù sù, tr­íc khi lµm ph¶i ®äc kÜ ®Ò bµi vµ n¾m v÷ng yªu cÇu cña ®Ò bµi, tõ ®ã sÏ x¸ ®Þnh néi dung theo yªu cÇu cña ®Ò. Nh­ vËy, x¸c ®Þnh cña ®Ò lµ suy nghÜ, ®Þnh h­íng, x¸c ®Þnh néi dung sÏ viÕt theo yªu cÇu cña ®Ò. Cô thÓ lµ x¸c ®Þnh nh©n vËt, sù viÖc, t×nh tiÕt, diÔn biÕn, kÕt qua vµ ý nghÜa cña truyÖn. NÕu lµ truyÖn s¸ng t¹o th× cÇn ph¶i nghÜ vÒ viÖc ®Æt tªn truyÖn.
 Víi viÖc x¸c ®Þnh ý cña ®Ò tuú theo yªu cÇu cña ®Ò bµi mµ gi¸o viªn h­íng dÉn cho häc sinh c¸ch x¸c ®Þnh ý, lùa chän ý cho bµi viÕt. §Ó lµm s¸ng tá yªu cµu cña ®Ò bµi häc sinh cÇn ph¶i triÓn khai, tr×nh bµy néi dung cô thÓ cña ®èi t­îng, tøc lµ cÇn tr¶ lêi c©u hái: viÕt nh÷ng g× ? Víi bµi van tù sù häc sinh cÇnph¶i x¸c ®Þnh nh©n vËt, sù viÖc, diÔn biÕn, kÕt qu¶ vµ ý nghÜa cña c©u chuyÖn.
 2.X¸c ®Þnh c©u chñ ®Ò cho tõng ý.
Trong v¨n b¶n tù sù cã nhiÒu ®o¹n v¨n. Mçi ®o¹n v¨n th­êng diÔn ®¹t mét ý t­¬ng ®èi hoµn chØnh. ý chÝnh nµy th­êng ®­îc diÔn ®¹t thµnh mét c©u, gäi lµ c©u chñ ®Ò. C¸c c©u kh¸c diÔn ®¹t nh÷ng ý phô dÉn ®Õn ý chÝnh ®ã, hoÆc gi¶i thÝch cho ý chÝnh, lµm cho ý chÝnh næi lªn. §Ó viÕt ®­îc c¸c ®o¹n v¨n cã néi dung phï hîp víi chñ ®Ò cña ®o¹n v¨n, tr­íc hÕt x¸c ®Þnh chñ ®Ò lín cña bµi v¨n lµ gi ? Sau ®ã míi x¸c ®Þnh c©u chñ ®Ò cho tõng ý, tøc lµ tõng ®o¹n v¨n. C¸c c©u chñ ®Ò cña ®o¹n v¨n th­êng n»m ë ®µu ®o¹n (®o¹n v¨n tr×nh bµy theo c¸ch diÔn dÞch) hoÆc ë cuèi ®o¹n (®o¹n v¨n qui n¹p).
3.Sö dông phÐp liªn kÕt vµ c¸ch dïng tõ trong ®o¹n v¨n.
Mçi ®o¹n v¨n bao giê còng ph¶i tr×nh bay t­¬ng ®èi hoµn chØnh mét ý. C¸c c©u trong ®o¹n v¨n ph¶i cã quan hÖ vÒ ý nghÜa vµ ph¶i liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn liªn kÕt.
Ph­¬ng tiÖn liªn kÕt nh÷ng tõ, nh÷ng tæ hîp tõ dïng ®Ó liªn kÕt c©u.
PhÐp liªn kÕt lµ c¸ch sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn liªn kÕt ®Ó liªn kÕt c©u. Cã c¸c phÐp liªn kÕt sau: phÐp nèi, phÐp lÆp, phÐp thÕ, phÐp liªn t­ëng, phÐp nghÞch ®èi
VÝ dô: - §o¹n v¨n sö dông phÐp nèi.
“ C« kh«ng ®Ñp, chØ xinh th«i. Vµ tÝnh c« còng nh­ tuæi c« cßn trÎ con l¾m, thÊy kh¸ch hµng nãi mét c©u b«ng ®ïa, c« ®· chöi ng­êi ta chßng ghÑo m×nh, dÝu ®«i ®«i l«ng mµy l¹i vµ ngoe nguÈy c¸i m×nh. Kh¸ch tr«ng thÊy còng c­êi. Nh­ng c« còng kh«ng giËn ai l©u, chØ mét l¸t c« l¹i vui tØnh ngay”. 
 	(Th¹ch Lam – Hµng n­íc c« DÇu)
- §o¹n v¨n sö dông phÐp lÆp.
“ MÆt trêi lÆn dÇn sau ®Ønh nói. §· ®Õn lóc khØ vµ c¸o ph¶i vÒ nhµ. KhØ b¶o c¸o: “ Mai mêi cËu ®Õn nhµ tí ch¬i nhÐ, ®­îc kh«ng ? C¸o b¨n kho¨n: “ Chç b¹n ë cã bao nhiªu lµ nhµ, lµm sao tí t×m ®­îc” khØ hµo høng “ å thÕ nµy nhÐ, tí sÏ vÏ lªn trªn c¸nh cæng nhµ tí. B¹n sÏ t×m thÊy ngay th«i mµ”.
 - §o¹n sö dông phÐp thÕ .
“ Hïng V­¬ng thø m­êi t¸m cã mét ng­êi con g¸i tªn lµ MÞ N­¬ng. Ng­êi ®Ñp nh­ hoa, tÝnh nÕt hiÒn dÞu. Vua cha yªu th­¬ng nµng hÕt mùc, Muèn kÐn cho con mét ng­êi chång thËt xøng ®¸ng”.
4. C¸ch viÕt ®o¹n v¨n tù sù.
Mét ®o¹n v¨n tù sù th«ng th­êng gåm cã cÊu t¹o ba phÇn: Më bµi, Th©n bµi, KÕt bµi.
Më bµi vµ KÕt bµi th­êng ®­îc viÕt thµnh mét ®o¹n v¨n, cßn phÇn th©n bµi gåm nhiÒu ®o¹n v¨n.
4.1. C¸ch viÕt ®o¹n Më bµi:
PhÇn më bµi cã nhiÖm vô giíi thiÖu nh©n vËt, t×nh huèng ph¸t sinh c©u chuyÖn, kh«ng gian, thêi gian cña c©u chuyÖn. Nh­ vËy, phÇn nµy ph¶i tr¶ lêi c¸c c©u hái: c©u chuyªn x¶y ra ë ®©u ? Vµo kh«ng gian nµo ? C©u chuyÖn cã mÊy nh©n vËt ? Nh©n vËt chÝnh lµ ai ? Còng cã lóc ng­êi ta b¾t ®Çu tõ mét sù cè nµo ®ã, hoÆc kÕt côc c©u chuyÖn, sè phËn nh©n vËt, råi ng­îc lªn kÓ l¹i tõ ®Çu.
Nh×n chung c¸ch më bµi cña bµi v¨n tù sù rÊt phong phó ®a d¹ng, bao gåm:
*Giíi thiÖu nh©n vËt vµ t×nh huèng ph¸t sinh c©u chuyÖn. C¸ch më bµi nµy nh»m thu hót ng­êi ®äc, t¹o sù tß mß ®èi víi ng­êi ®äc. C¸ch nµy ta th­êng thÊy trong nh÷ng c©u chuyÖn cæ tÝch, chuyÖn ngô ng«n.
VÝ dô: “ Hïng V­¬ng thø m­êi t¸m cã mét ng­êi con g¸i tªn lµ MÞ N­¬ng, ng­êi ®Ñp nh­ hoa, tÝnh nÕt hiªn dÞu, vua cha yªu th­¬ng hÕt mùc, muèn kÕn cho con mét ng­êi chång thËt xøng ®¸ng”.
* C¸ch më bµi giíi thiÖu trùc tiÕp nh©n vËt.
VÝ dô: “C« M¾t, cËu ch©n, cËu Tay, b¸c Tai, l·o MiÖng tõ x­a vÉn s«ng víi nhau kh¸ th©n thiÕt.
* Còng t­¬ng tù nh­ c¸ch më bµi giíi thiÖu trùc tiÕp nh©n vËt nh­ng cã khi kÓ l¹i theo ng«i thø nhÊt, nh©n vËt trong truyÖn tù giíi thiÖu vÒ m×nh.
VÝ dô: “ Chóng t«i cã ba ng­êi. Ba c« g¸i. chóng t«i ë trong mét hang d­íi ch©n nói cao ®iÓm. Con ®­¬ng qua tr­íc hang kÐo lªn ®åi ®i ®Õn ®©u ®ãxa ! §­êng bÞ ®¸nh lì loÐt, Mµu ®Êt ®á, tr¾ng lÉn lén. Hai bªn ®­¬ng kh«ng cã l¸ xanh, chØ cã nh÷ng th©n c©y bÞ t­íc kh« ch¸y. Nh÷ng c©y nhiÒu rÓ n»m l¨n lãc. Nh÷ng t¶ng ®¸ to.Mét vµi c¸i thïng x¨ng hoÆc vµnh « t« mÐo mã, han ghØ n»m trong lßng ®Êt”. 
* Còng cã nh÷ng truyÖn l¹i ®­îc b¾t ®Çu b»ng vµi c©u t¶ c¶nh, t¶ thêi kh¾c lóc ®ã ®Ó t¹o bèi c¶nh cho chuyÖn.
VÝ dô: “ Ngoµi cöa sæ bÊy giê nh÷ng b«ng hoa b»ng l¨ng ®· th­a thít, c¸i gièng hoa ngay tõ khi míi në, mµu s¨c ®· nhît nh¹t;H¼n cã lÏ v× ®· s¾p hÕt mïa, hoa ®· v·n trªn cµnh, cho nªn mÊy b«ng hoa cßn sãt l¹i trë nªn ®Ëm s¾c h¬n”
* C¸ch më ®µu nãi ®Õn kÕt qu¶ sù viÖc råi míi ng­îc lªn kÎ l¹i tõ ®Çu.
VÝ dô: “ C¸c b¹n ! Mçi lÇn nh×n thÊy c©y l­îc ngµ nhá Êy lµ mçi lÇn t«i b¨n kho¨n vµ ngËm ngïi.Trong cuéc ®êi kh¸ng chiÕn cña t«i ; t«i ®· chøng kiÕn kh«ng biÕt bao nhiªu lµ cuéc chia tay, nh­ng t«i ch­a bao giê l¹i xóc ®«ng nh­ lÇn Êy”
Nh­ vËy, trong v¨n b¶n tù sù cã nhiÒu c¸ch më ®µu c©u chuyÖn, ®iÒu ®¸ng quan t©m lµ ph¶i më ®Çu lµm sao ®Ó thu hót sù quan t©m chó ý, tß mß, hÊp dÉn ®èi víi ng­êi ®äc. HÇu hÕt häc sinh ®Òu c¶m thÊy rÊt khã kh¨n khi viÕt ®o¹n më bµi. Bëi v× më bµi cã l­u lo¾t, trong s¸ng, hÊp dÉn th× lµm v¨n míi cã c¶m xóc, míi hay vµ thu hót ng­êi ®äc. ChÝnh v× vËy, rÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ®o¹n më bµi cho häc sinh lµ ®iÒu ®¸ng quan t©m ®èi víi mçi gi¸o viªn d¹y v¨n.
4.2. C¸ch viÕt ®o¹n th©n bµi.
PhÇn th©n bµi cña bµi v¨n tù sù gåm nhiÒu ®o¹n v¨n. Mçi ®o¹n v¨n lµ mét ý cña bµi. C¸c ®o¹n trong phÇn nµy cã thÓ ®­îc tr×ng bµy theo c¸c tr×nh tù nhÊt ®Þnh. Song vÉn cã c¸c c¸ch viÕt kh¸c.
+ §o¹n v¨n giíi thiÖu nh©n vËt.
Trong t¸c phÈm tù sù, nh©n vËt lµ ®Æc tr­ng thÈm mÜ cèt yÕu ®ãng vai trß trung t©m cña t¸c phÈm. Kh«ng cã nh©n vËt th× kh«ng cã cèt truyÖn. Mäi diÔn biÕn m©u thuÉn vµ nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh cÇn gi¶i quyÕt ®Òu ph¶i biÓu hiÖn qua nh©n vËt vµ hµnh ®éng cña nh©n vËt. Mäi sù viÖc trong v¨n tù sù ®iÒu xoay quanh nh©n vËt, do nh©n vËt lµm vµ thÓ hiÖn tÝnh c¸ch nh©n vËt.
VÝ dô: “ S¬n Tinh, Thuû Tinh” hai nh©n vËt nµy ®­îc kh¾c ho¹ nh­ sau: S¬n Tinh ë vïng nói T¶n Viªn, cã tµi l¹. VÉy tay vÒ phÝa §«ng, phÝa §«ng næi cån b·i, vÉy tay vÒ phÝa T©y, phÝa T©y mäc lªn d·y nói ®åi. Cßn nh©n vËt Thuû Tinh th×: gäi giã, giã ®Õn, h« m­a, m­a vÒ, lµ chóa cña vïng n­íc th¼m”.
C¸c nh©n vËt trong t¸c phÈm tù sù cã quan hÖ th©n thiÕt víi nhau vµ ®Òu cã mèi quan hÖ víi cèt truyÖn. ChÝnh nh©n vËt sÏ quyÕt ®Þnh viÖc lùa chän cèt truyÖn, bëi v× cèt truyÖn chÝnh lµ hÖ thèng c¸c biÕn cè t¹o thµnh hÖ thèng quan träng duy nhÊt cña t¸c phÈm. X©y dùng nh©n vµo trong quan hÖ víi c¸c nh©n vËt kh¸c trong hÖ thèng c¸c biÕn cè, sù kiÖn ®Ó tõ ®ã tÝnh c¸ch nh©n vËt ®­îc bäc lé.
Nh©n vËt lµ mét ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña t¸c phÈm tù sù, v× thÕ viÖc x©y dùng ®o¹n v¨n vÒ nh©n vËt gi÷ mét vai trß quan träng trong t¸c phÈm v¨n häc.
+ §o¹n v¨n x©y dùng sù viÖc:
Tù sù lµ tr×nh bµy mét chuçi sù viÖc ®Ó th«ng b¸o , gi¶i thÝch, t×m hiÓu, thÓ hiÖn mét ®iÒu g× (chñ ®Ò). Do ®ã, muèn tù sù, ng­êi ta ph¶i chän sù viÖc, liªn kÕt sù viÖc sao cho thÓ hiÖn ®­îc ®iÒu muèn nãi (tøc lµ chñ ®Ò cña truyÖn) lµm cho c©u chuyÖn cã ý nghÜa. V× vËy, tù sù kh«ng ®¬n gi¶n lµ kÓ viÖc mµ kÓ viÖc sao cho cã ý nghÜa, s¾p xÕp theo mét hÖ thèng ®¶m b¶o tÝnh liªn kÕt gi÷a c¸c sù viÖc, lµm cho c©u chuyÖn ph¸t triÓn mét c¸ch tù nhiªn. NÕu trong mét ®o¹n v¨n x©y dùng sù viÖc theo kiÓu s¸ng – tr­a – chiÒu – tèi th× kh«ng t¹o c©u chuyÖn, hoÆc chuçi c¸c sù vËt liªn tiÕp kh«ng cã sù kiÖn biÕn cè còng kh«ng t¹o thµnh truyÖn bëi v× nã v« nghia. Sù viÖc t¹o thµnh c©u chuyÖn ph¶i kh¸c th­êng, t¸c ®«ng cña sù viÖc ph¶i g©y biÕn ®æi, nh»m bäc lé ban tÝnh, nguyªn nh©n bªn trong cña con ng­êi hay sù vËt míi t¹o thµnh truyÖn.
Sù viÖc trong v¨n tù sù th­êng ®­îc kÓ mét c¸ch cô thÓ: sù viÖc x¶y ra trong kho¶ng kh«ng gian, thêi gian nh­ thÕ nµo (s¸ng, tr­a, chiÒu, tèi, thêi k× nµo, ë ®©u)
VÝ dô: “ BÊy giê ë Trung Quèc, nhµ TÇn võa thµnh lËp( n¨m 221-tr­íc CN) .N¨m 218 TÇn Thuû Hoµng sai t­íng §ç Th­ ®em 50 v¹n qu©n chia thµnh n¨m mòi x©m l­îc ®Êt B¾ch ViÖt ë phÝa Nam. Qu©n TÇn Thuû Hoµng ®Õn ®©u lÊy thªm qu©n huyÖn míi ®Õn ®Êy () qu©n x©m l­îc tµn b¹o cµng hung h¨ng tiÕn s©u vµo ®Êt cua ng­êi ¢u ViÖt – L¹c ViÖt”. 
Trong hÖ thèng sù viÖc cña ®o¹n v¨n tù sù : cã sù viÖc khëi ®Çu, sù viÖc cao trµo, sù viÖc kÕt thóc. Khi x©y dùng sù viÖc cÇn cã sù viÖc më ®Çu, nã lµ nguyªn nh© trùc tiÕp lµm bïng næ c¸c xung ®ét.
VÝ dô : sù viÖc më ®Çu trong truyÖn “ S¬n Tinh – Thuû Tinh” lµ vua Hïng V­¬ng thø m­êi t¸m kÐn phß m·. §ã lµ nguyªn nh©n cña c¸c sù viÖc tiÕp theo: S¬n Tinh – Thuû Tinh ®Õn cÇu h«n. Vua th¸ch sÝnh lÔ, S¬n Tinh lÊy ®­îc vî. 
Sù ph¸t triÓn bao gåm c¸c chuçi sù kiÖn hoÆc c¸c biÕn cè nèi tiÕp nhau lµm cho xung ®ét ph¸t triÓn ®Õn cao trµo, sù viÖc cao trµo lµ xung ®ét gay g¾t c¨ng th¼ng vµ ®i ®Õn chç nhÊt thiÕt ph¶i gi¶i quyÕt.
VÝ dô: Thuû Tinh kh«ng lÊy ®­îc vî, næi giËn ®em qu©n ®uæi theo ®¸nh S¬n Tinh, hßng c­íp l¹i MÞ N­¬ng, S¬n Tinh còng kh«ng chÞu thÊt b¹i vµ ®¸nh tr¶ l¹i Thuû Tinh. Sù viÖc kÕt thóc lµ kÕt qu¶ cña xung ®ét ®­îc gi¶i quyÕt, vÝ dô: Thuû Tinh thÊt b¹i.
C¸c sù viÖc ®­îc s¾p xÕp theo mét tr×nh tù hîp lÝ c¸i tr­íc lµ nguyªn nh©n cña c¸i sau vµ lµ c¸i kÕt qu¶ cña c¸i tr­íc. §ã lµ sù s¾p xÕp nh­ thÕ khiÕn cho c¸c sù viÖc quan hÖ víi nhau g¾n bã chÆt chÏ. Nh­ vËy, x©y dùng sù viÖc chÝnh lµ qu¸ tr×nh t×m ý, chän ý, s¾p xÕp c¸c ý ®Ó viÕt ®o¹n v¨n tù sù.
* §o¹n v¨n sö dông ng«i kÓ vµ thay ®æi ng«i kÓ trong v¨n tù sù.
a/ KÓ theo ng«i thø nhÊt: khi kÓ theo ng«i thø nhÊt, ng­êi kÓ chuyÖn x­ng: t«i, chóng t«i, em, chóng em. C¸ch kÓ nµy mang mµu s¾c c¸ nh©n, kÓ nh÷ng g× m×nh biÕt, m×nh lµm.
Cã hai lo¹i ng«i kÓ: ng«i kÓ thø nhÊt cña t¸c gi¶ ®øng ra kÓ chuyÖn m×nh hoÆc chuyÖn m×nh biÕt. VÝ dô: bót kÝ, håi kÝ, vµ ng«i thø nhÊt ®­îc kÓ b»ng lêi cña mét nh©n vËt h­ cÊu. VÝ dô: “ DÕ MÌn phiªu l­u kÝ” ( T« Hoµi)
b/ KÓ theo ng«i thø ba:
 KÓ theo ng«i thø ba lµ ng«i kÓ rÊt cæ x­a, th­êng gÆp trong thÇn tho¹i, truyÒn thuyÕt, cæ tÝch. ë ®ã, ng­êi kÓ b»ng c¸ch gäi tªn sù vËt, nh©n vËt. Nh­ng còng cã lóc ng­êi kÓ cã nhu cÇu bäc lé th¸i ®é chñ quan cña m×nh b»ng c¸ch b×nh luËn vÒ mét ®iÒu g× ®ã.
 Sù thay ®æi ng«i kÓ trong ®o¹n v¨n tù sù.
 Trong t¸c phÈm tù sù kh«ng ph¶i lóc nµo nhµ v¨n còng chØ sö dông mét ng«i kÓ, ®Ó t¹o nªn sù hÊp dÉn cho c©u chuyªn cÇn ph¶i phèi hîp c¸c ng«i kÓ víi nhau. Mét c©u chuyÖn cã thÓ kÓ theo ng«i thø ba, nh­ng khi t¶ ng­êi, t¶ c¶nh l¹i nh×n nhËn theo c¸ch nh×n mét nh©n vËt trong truyÖn.
VÝ dô: trong truyÖn “ L·o H¹c” (Nam Cao) toµn bé c©u chuyÖn ®­îc kÓ b»ng lêi cña «ng gi¸o, nh­ng khi t¶ c¶nh b¾t chã, L·o H¹c than thë l¹i ®­îc kÓ b»ng lêi cña L·o H¹c. §ã lµ sù chuyÓn ®æi ng«i kÓ.
 * §o¹n v¨n tù sù kÕt hîp víi yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m. VÝ dô: “D©n phu kÓ hµng tr¨m ngµn con ng­êi, tõ chiÒu ®Õn giê hÕt søc gi÷ g×n, kÎ th× thuæng, ng­êi th× cuèc, kÎ ®éi ®Êt, kÎ v¸c tre, nµo ®¾p, nµo cõ, b× bâm d­íi bïn lÇy ngËp qu¸ khöu ch©n, ng­êi nµo, ng­êi nÊy l­ít th­ít nh­ chuét lét. T×nh c¶nh tr«ng thËt lµ th¶m” – (Ph¹m Duy Tèn – Sèng chÕt mÆc bay).
* §o¹n v¨n tù sù kÕt hîp víi yÕu tè nghÞ luËn.
VÝ dô: “ NhÜ nghÜ mét c¸ch buån b¶ con ng­êi ta trªn ®­êng ®êi thËt khã tr¸nh ®­îc nh÷ng ®iÒu vßng vÌo hoÆc chïng tr×nh, v¶ l¹i nã ®· thÊy cã c¸i g× hÊp dÉn ë bªn s«ng ®©u ? Ho¹ ch¨ng chØ cã anh ®· tõng tr¶i, tõng in gãt ch©n kh¾p mäi ch©n trêi xa l¹ míi thÊy hÕt sù giµu cã lÉn mäi vÎ ®Ñp cña mét c¸i b·i båi s«ng Hång ngay bê bªn kia, c¶ trong nh÷ng nÐt tiªu s¬, vµ c¸i ®iÒu riªng anh kh¸m ph¸ thÊy gièng nh­ mét niÒm say mª ph lÉn víi mét nçi ©n hËn, ®au ®ín, lêi lÏ kh«ng bao giê gi¶i thÝch kh¸c”.
4.3. C¸ch viÕt ®o¹n kÕt bµi.
Còng nh­ phÇn më bµi, phÇn kÕt bµi còng cã nhiªu c¸ch kÕt thóc: th«ng th­êng kÕt thóc hay g¾n víi chñ ®Ò c©u chuyÖn. Hay cô thÓ h¬n lµ truyÖn cæ tÝch th­êng hay khÐp l¹i b»ng hai ch÷: tõ ®©y, tõ ®ã.
VÝ dô: “ Tõ ®ã, o¸n nÆng thï s©u, hµng n¨m Thuû Tinh lµm m­a giã, b·o lôt d©ng n­íc ®¸nh S¬n Tinh”
*KÕt thóc khi c¸c diÔn biªn chÊm døt.
VÝ dô: Th¸nh Giãng ®¸nh ®uæi xong giÆc ¢n, mét m×nh, mét ngùa, cëi bá gi¸p s¾t vµ bay vÒ trêi” ( Th¸nh Giãng).
KÕt thóc më.
Lµ lo¹i kÕt thóc mµ khi c¸c diÔn biÕn cßn ch­a kÕt thóc ®Ó ng­êi ®äc tù suy luËn vÒ h­íng ph¸t triÓn cña c©u chuyÖn. C¸ch kÕt thóc nh­ vËy lai ch­a ph¶i kÕt thóc.
VÝ dô: KÕt thóc cña t¸c phÈm “T¾t ®Ìn” – Ng« TÊt Tè.
HoÆc : t¸c phÈm “ LÆng lÏ Sa Pa” – NguyÔn Thµnh Long.
 Ng­êi gi¸o viªn ph¶i n¾m lÊy ­u thÕ cña häc sinh nh­ nh÷ng tri thøc, vèn sèng, t­ t­ëng, t×nh c¶m ®Ó ph¸t huy nh÷ng kh¶ n¨ng cao h¬n. §ång thêi, qua ®ã uèn n¾n, ®iÒu chØnh, h¹n chÕ nh÷ng lÖch l¹c trong nhËn thøc, vèn sèng, t­ t­ëng, t×nh c¶m cña c¸c em.
Cñng cè kiÕn thøc TiÕng ViÖt vµ V¨n häc gãp phÇn båi d­ìng t©m hån, trÝ tuÖ ®Ó häc sinh biÕt rung ®éng tr­íc c¸i hay, c¸i ®Ñp, h­íng c¸c em tíi nhu cÇu thÈm mÜ, s¸ng t¹o vµ biÕt t«n träng nh÷ng gi¸ trÞ thÈm mÜ khi x©y dùng ®o¹n v¨n.
Lµ bé m«n khã, ®Æc 1 .X¸c ®Þnh ý cña ®Ò.
 §Ó lµm tèt bµi v¨n tù sù, tr­íc khi lµm ph¶i ®äc kÜ ®Ò bµi vµ n¾m v÷ng yªu cÇu cña ®Ò bµi, tõ ®ã sÏ x¸ ®Þnh néi dung theo yªu cÇu cña ®Ò. Nh­ vËy, x¸c ®Þnh cña ®Ò lµ suy nghÜ, ®Þnh h­íng, x¸c ®Þnh néi dung sÏ viÕt theo yªu cÇu cña ®Ò. Cô thÓ lµ x¸c ®Þnh nh©n vËt, sù viÖc, t×nh tiÕt, diÔn biÕn, kÕt qua vµ ý nghÜa cña truyÖn. NÕu lµ truyÖn s¸ng t¹o th× cÇn ph¶i nghÜ vÒ viÖc ®Æt tªn truyÖn.
 Víi viÖc x¸c ®Þnh ý cña ®Ò tuú theo yªu cÇu cña ®Ò bµi mµ gi¸o viªn h­íng dÉn cho häc sinh c¸ch x¸c ®Þnh ý, lùa chän ý cho bµi viÕt. §Ó lµm s¸ng tá yªu cµu cña ®Ò bµi häc sinh cÇn ph¶i triÓn khai, tr×nh bµy néi dung cô thÓ cña ®èi t­îng, tøc lµ cÇn tr¶ lêi c©u hái: viÕt nh÷ng g× ? Víi bµi van tù sù häc sinh cÇnph¶i x¸c ®Þnh nh©n vËt, sù viÖc, diÔn biÕn, kÕt qu 1 .X¸c ®Þnh ý cña ®Ò.
 §Ó lµm tèt bµi v¨n tù sù, tr­íc khi lµm ph¶i ®äc kÜ ®Ò bµi vµ n¾m v÷ng yªu cÇu cña ®Ò bµi, tõ ®ã sÏ x¸ ®Þnh néi dung theo yªu cÇu cña ®Ò. Nh­ vËy, x¸c ®Þnh cña ®Ò lµ suy nghÜ, ®Þnh h­íng, x¸c ®Þnh néi dung sÏ viÕt theo yªu cÇu cña ®Ò. Cô thÓ lµ x¸c ®Þnh nh©n vËt, sù viÖc, t×nh tiÕt, diÔn biÕn, kÕt qua vµ ý nghÜa cña truyÖn. NÕu lµ truyÖn s¸ng t¹o th× cÇn ph¶i nghÜ vÒ viÖc ®Æt tªn truyÖn.
 Víi viÖc x¸c ®Þnh ý cña ®Ò tuú theo yªu cÇu cña ®Ò bµi mµ gi¸o viªn h­íng dÉn cho häc sinh c¸ch x¸c ®Þnh ý, lùa chän ý cho bµi viÕt. §Ó lµm s¸ng tá yªu cµu cña ®Ò bµi häc sinh cÇn ph¶i triÓn khai, tr×nh bµy néi dung cô thÓ cña ®èi t­îng, tøc lµ cÇn tr¶ lêi c©u hái: viÕt nh÷ng g× ? Víi bµi van tù sù häc sinh cÇnph¶i x¸c ®Þnh nh©n vËt, sù viÖc, diÔn biÕn, kÕt qu 1 .X¸c ®Þnh ý cña ®Ò.
 §Ó lµm tèt bµi v¨n tù sù, tr­íc khi lµm ph¶i ®äc kÜ ®Ò bµi vµ n¾m v÷ng yªu cÇu cña ®Ò bµi, tõ ®ã sÏ x¸ ®Þnh néi dung theo yªu cÇu cña ®Ò. Nh­ vËy, x¸c ®Þnh cña ®Ò lµ suy nghÜ, ®Þnh h­íng, x¸c ®Þnh néi dung sÏ viÕt theo yªu cÇu cña ®Ò. Cô thÓ lµ x¸c ®Þnh nh©n vËt, sù viÖc, t×nh tiÕt, diÔn biÕn, kÕt qua vµ ý nghÜa cña truyÖn. NÕu lµ truyÖn s¸ng t¹o th× cÇn ph¶i nghÜ vÒ viÖc ®Æt tªn truyÖn.
 Víi viÖc x¸c ®Þnh ý cña ®Ò tuú theo yªu cÇu cña ®Ò bµi mµ gi¸o viªn h­íng dÉn cho häc sinh c¸ch x¸c ®Þnh ý, lùa chän ý cho bµi viÕt. §Ó lµm s¸ng tá yªu cµu cña ®Ò bµi häc sinh cÇn ph¶i triÓn khai, tr×nh bµy néi dung cô thÓ cña ®èi t­îng, tøc lµ cÇn tr¶ lêi c©u hái: viÕt nh÷ng g× ? Víi bµi van tù sù häc sinh cÇnph¶i x¸c ®Þnh nh©n vËt, sù viÖc, diÔn biÕn, kÕt qu¶ vµ ý nghÜa cña c©u chuyÖn.
 2.X¸c ®Þnh c©u chñ ®Ò cho tõng ý.
1 .X¸c ®Þnh ý cña ®Ò.
 §Ó lµm tèt bµi v¨n tù sù, tr­íc khi lµm ph¶i ®äc kÜ ®Ò bµi vµ n¾m v÷ng yªu cÇu cña ®Ò bµi, tõ ®ã sÏ x¸ ®Þnh néi dung theo yªu cÇu cña ®Ò. Nh­ vËy, x¸c ®Þnh cña ®Ò lµ suy nghÜ, ®Þnh h­íng, x¸c ®Þnh néi dung sÏ viÕt theo yªu cÇu cña ®Ò. Cô thÓ lµ x¸c ®Þnh nh©n vËt, sù viÖc, t×nh tiÕt, diÔn biÕn, kÕt qua vµ ý nghÜa cña truyÖn. NÕu lµ truyÖn s¸ng t¹o th× cÇn ph¶i nghÜ vÒ viÖc ®Æt tªn truyÖn.
 Víi viÖc x¸c ®Þnh ý cña ®Ò tuú theo yªu cÇu cña ®Ò bµi mµ gi¸o viªn h­íng dÉn cho häc sinh c¸ch x¸c ®Þnh ý, lùa chän ý cho bµi viÕt. §Ó lµm s¸ng tá yªu cµu cña ®Ò bµi häc sinh cÇn ph¶i triÓn khai, tr×nh bµy néi dung cô thÓ cña ®èi t­îng, tøc lµ cÇn tr¶ lêi c©u hái: viÕt nh÷ng g× ? Víi bµi van tù sù häc sinh cÇnph¶i x¸c ®Þnh nh©n vËt, sù viÖc, diÔn biÕn, kÕt qu¶ vµ ý nghÜa cña c©u chuyÖn.
 2.X¸c ®Þnh c©u chñ ®Ò cho tõng ý.
1 .X¸c ®Þnh ý cña ®Ò.
 §Ó lµm tèt bµi v¨n tù sù, tr­íc khi lµm ph¶i ®äc kÜ ®Ò bµi vµ n¾m v÷ng yªu cÇu cña ®Ò bµi, tõ ®ã sÏ x¸ ®Þnh néi dung theo yªu cÇu cña ®Ò. Nh­ vËy, x¸c ®Þnh cña ®Ò lµ suy nghÜ, ®Þnh h­íng, x¸c ®Þnh néi dung sÏ viÕt theo yªu cÇu cña ®Ò. Cô thÓ lµ x¸c ®Þnh nh©n vËt, sù viÖc, t×nh tiÕt, diÔn biÕn, kÕt qua vµ ý nghÜa cña truyÖn. NÕu lµ truyÖn s¸ng t¹o th× cÇn ph¶i nghÜ vÒ viÖc ®Æt tªn truyÖn.
 Víi viÖc x¸c ®Þnh ý cña ®Ò tuú theo yªu cÇu cña ®Ò bµi mµ gi¸o viªn h­íng dÉn cho häc sinh c¸ch x¸c ®Þnh ý, lùa chän ý cho bµi viÕt. §Ó lµm s¸ng tá yªu cµu cña ®Ò bµi häc sinh cÇn ph¶i triÓn khai, tr×nh bµy néi dung cô thÓ cña ®èi t­îng, tøc lµ cÇn tr¶ lêi c©u hái: viÕt nh÷ng g× ? Víi bµi van tù sù häc sinh cÇnph¶i x¸c ®Þnh nh©n vËt, sù viÖc, diÔn biÕn, kÕt qu¶ vµ ý nghÜa cña c©u chuyÖn.
 2.X¸c ®Þnh c©u chñ ®Ò cho tõng ý.
Trong v¨n b¶n tù sù cã nhiÒu ®o¹n v¨n. Mçi ®o¹n v¨n th­êng diÔn ®¹t mét ý t­¬ng ®èi hoµn chØnh. ý chÝnh nµy th­êng ®­îc diÔn ®¹t thµnh mét c©u, gäi lµ c©u chñ ®Ò. C¸c c©u kh¸c diÔn ®¹t nh÷ng ý phô dÉn ®Õn ý chÝnh ®ã, hoÆc gi¶i thÝch cho ý chÝnh, lµm cho ý chÝnh næi lªn. §Ó viÕt ®­îc c¸c ®o¹n v¨n cã néi dung phï hîp víi chñ ®Ò cña ®o¹n v¨n, tr­íc hÕt x¸c ®Þnh chñ ®Ò lín cña bµi v¨n lµ gi ? Sau ®ã míi x¸c ®Þnh c©u chñ ®Ò cho tõng ý, tøc lµ tõng ®o¹n v¨n. C¸c c©u chñ ®Ò cña ®o¹n v¨n th­êng n»m ë ®µu ®o¹n (®o¹n v¨n tr×nh bµy theo c¸ch diÔn dÞch) hoÆc ë cuèi ®o¹n (®o¹n v¨n qui n¹p).
3.Sö dông phÐp liªn kÕt vµ c¸ch dïng tõ trong ®o¹n v¨n.
Mçi ®o¹n v¨n bao giê còng ph¶i tr×nh bay t­¬ng ®èi hoµn chØnh mét ý. C¸c c©u trong ®o¹n v¨n ph¶i cã quan hÖ vÒ ý nghÜa vµ ph¶i liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn liªn kÕt.
Ph­¬ng tiÖn liªn kÕt nh÷ng tõ, nh÷ng tæ hîp tõ dïng ®Ó liªn kÕt c©u.
PhÐp liªn kÕt lµ c¸ch sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn liªn kÕt ®Ó liªn kÕt c©u. Cã c¸c phÐp liªn kÕt sau: phÐp nèi, phÐp lÆp, phÐp thÕ, phÐp liªn t­ëng, phÐp nghÞch ®èi
VÝ dô: - §o¹n v¨n sö dông phÐp nèi.
“ C« kh«ng ®Ñp, chØ xinh th«i. Vµ tÝnh c« còng nh­ tuæi c« cßn trÎ con l¾m, thÊy kh¸ch hµng nãi mét c©u b«ng ®ïa, c« ®· chöi ng­êi ta chßng ghÑo m×nh, dÝu ®«i ®«i l«ng mµy l¹i vµ ngoe nguÈy c¸i m×nh. Kh¸ch tr«ng thÊy còng c­êi. Nh­ng c« còng kh«ng giËn ai l©u, chØ mét l¸t c« l¹i vui tØnh ngay”. 
 	(Th¹ch Lam – Hµng n­íc c« DÇu)
- §o¹n v¨n sö dông phÐp lÆp.
“ MÆt trêi lÆn dÇn sau ®Ønh nói. §· ®Õn