Giáo án Ngữ văn lớp 9 - Văn bản: Lặng lẽ Sa Pa

Tuần 14 Ngày soạn: 10 / 11 / 2014
Tiết 67,68 Ngày dạy: / 11 / 2014
 Văn bản: LẶNG LẼ SA PA
 Nguyễn Thành Long
 I. Mục tiêu cần đạt: Giúp HS
 1. Kiến thức: 
Vẻ đẹp của hình tượng con người thầm lặng cống hiến quên mình vì Tổ quốc trong tác phẩm
Nghệ thuật kể chuyện, miêu tả sinh đông hấp dẫn trong truyện.
 2. Kĩ năng:
Nắm bắt diễn biến truyện và tóm tắt được truyện.
Phân tích được nhân vật trong tác phẩm tự sự.
Cảm nhận được một số chi tiết nghệ thuật độc đáo trong tác phẩm.
 3. Thái độ: 
GD tình yêu lao động, yêu quê hương đất nước, tình yêu những con người lao động thầm lặng..,
 II. Chuẩn bị:
 GV: sgk, sgv, giáo án, tài liệu CKT, tài liệu tham khảo
 HS: sgk, bài soạn.
 III. Phương pháp: Thảo luận nhóm, vấn đáp, nêu vấn đề. Kỹ thuật hợp tác.
 IV. Các bước lên lớp:
 1. Ổn định lớp: kiểm tra sĩ số, vệ sinh, bài soạn, đồ dùng học tập.
 2. Kiểm tra bài cũ:
 - Tóm tắt truyện ngắn Làng của Kim Lân?
 - Nêu và phân tích tính độc đáo, gay cấn, căng thẳng của tình huống truyện?
 3. Bài mới: Giới thiệu bài:
 Nếu Đà Lạt là nơi nghỉ mát nổi tiếng của miền Nam thì Sa Pa là thắng cảnh lí tưởng của đất Bắc. Sa pa - nơi mà mới nghe tên, ai cũng nghĩ đây là nơi nghỉ mát yên tĩnh, lặng lẽ. Thế nhưng, bên trong cái vỏ yên tĩnh, lặng lẽ ấy có cả một thế giới những con người đang ngày đêm âm thầm, lặng lẽ làm việc, lo nghĩ và cống hiến công sức mình cho Tổ quốc. Nguyễn Thành Long- một nhà văn quê ở Quảng Nam, trong một chuyến đi thực tế ở Lào Cai vào mùa hè năm 1970, ông đã tận mắt chứng kiến điều đó và đã cho ra đời truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa.
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung
Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm
GV yc HS đọc chú thích trong sgk.
? Em biết gì về tác giả Nguyễn Thành Long?
GV giới thiệu thêm cho HS
? Truyện ngắn Lặng lẽ SaPa được sáng tác trong hoàn cảnh nào?
GV HD & yc HS đọc văn bản: đọc chậm, cảm xúc
GV yc HS giải thích theo chú thích trong sgk
GV tóm tắt phần đầu truyện.
GV yc HS tóm tắt đoạn còn lại.
GV nhận xét:
Hoạt động 2: Tìm hiểu chi tiết đoạn trích:
Bước1:Tìm hiểu cốt truyện và tình huống truyện:
? Nhận xét về cốt truyện và tình huống cơ bản của truyện? 
GV nhận xét:
? Tác phẩm này, theo tác giả, là "một bức chân dung". Theo em, đó là bức chân dung của ai? Hiện ra trong cái nhìn và suy nghĩ của những nhân vật nào?
GV nhận xét, bổ sung:
Bước2: Tìm hiểu nhân vật anh thanh niên:
GV yc HS đoạn đầu... "ngủ lại được”.
? Qua lời giới thiệu của bác lái xe, em hiểu gì về hoàn cảnh sống của anh TN? Nhận xét?
GV nhận xét:
? Qua những lời tâm sự của anh, em hãy cho biết anh làm công việc gì? 
Nhận xét?
GV nhận xét, bổ sung:
Hết tiết 01 chuyển sang tiết 02
? Theo em, điều gì đã giúp anh vượt qua được những khó khăn, gian khổ ấy để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ?
GV nhận xét, giảng: anh sung sướng, hạnh phúc khi nghe tin không quân ta bắn rơi nhiều máy bay Mĩ trên bầu trời Hàm Rồng- T.185
? Anh có suy nghĩ về công việc như thế nào?
? Dù phải sống và làm việc trong hoàn cảnh đăc biệt như vậy, công việc thì lại đơn điệu nhưng anh có cảm thấy cô đơn, buồn tẻ không? Vì sao?
GV nhận xét:
? Anh đã tổ chức, sắp xếp cuộc sống của mình như thế nào?
Ngôi nhà ba gian của anh được bài trí ra sao?
Ngoài giờ làm việc, anh còn làm gì?
GV giảng:
? Thái độ vui mừng khi khách đến thăm, tiếp khách, tiễn khách ân cần, chu đáo, biếu củ thuốc, tặng hoa, biếu là trứng... chứng tỏ ở anh có phẩm chất gì đáng quý?
GV bình thêm cho HS
? Việc anh từ chối vẽ mình và đề nghị vẽ người khác cho thấy anh là người thế nào?
GV nhân xét:
? Qua những suy nghĩ, hành động, việc làm của anh, em hãy nhận xét khái quát về nhân vật này?
GV giảng: Anh thanh niên là một cán bộ khoa học trẻ, có ý thức đúng đắn, sâu sắc về công việc, có lòng yêu nghề, sống lạc quan khiêm tốn và giàu lòng nhân ái.
Bước3:Tìm hiểu một số nhân vật khác:
? Theo em, truyện LLSP có mấy nhân vật? Những nhân vật nào xuất hiện trực tiếp?Nhân vật nào xuất hiện gián tiếp?
GV nhận xét:
? Truyện được kể theo ngôi thứ mấy?
 GV nhấn mạnh: Thế nhưng, nếu tinh ý, ta có thể nhận thấy truyện được kể qua cái nhìn, nhận xét, suy nghĩ của nhân vật ông họa sĩ.Vì ông là người từng trải, có kinh nghiệm trong nghề, có con mắt nhìn thấu đáo, sắc sảo- có sức thuyết phục
? Lời nhận xét của ông họa sĩ thể hiện qua những chi tiết nào?
? Được tiếp xúc, trò chuyện với anh thanh niên , cô kĩ sư đã có những thay đổi đáng kể như thế nào trong nhận thức, tư tưởng?
- Sự lựa chọn công tác của cô?
- Việc cô chủ động từ bỏ mối tình đầu của mình?
- Tình cảm nảy nở, trỗi dậy trong cô khi cô đối mặt với anh TN?
GV tổng hợp, nhận xét chung
? Bác lái xe chỉ là nhân vật môi giới cho cuộc gặp gỡ trên. Thế nhưng, qua lời giới thiệu của bác về anh TN, em cảm nhận được gì?
GV nhận xét
? Những nhân vật phụ xuất hiện trực tiếp ấy giữ vai trò gì trong câu chuyện?
GV giảng: Gợi hứng thú, khiến cho cả nhân vật trong truyện và người đọc đều hồi hộp, nóng lòng trông đợi sự xuất hiện của nhân vật chính.
Tuyến nh/ vật góp phần làm ngời sáng tính cách, phẩm chất của anh TN
? Những nhân vật xuất hiện gián tiếp, xuất hiện qua lời kể của ai? Những nhân vật ấy có mặt trong câu chuyện nhằm mục đích gì?
GV nhận xét:
Bước4:Tìm hiểu chất trữ tình của truyện:
? Một trong những yếu tố tạo nên sức hấp dẫn và góp phần đáng kể làm nên thành công của tác phẩm là chất trữ tình. Em hãy suy nghĩ và cho biết chất trữ tình của truyện được thể hiện qua những chi tiết nào?(ở chỗ nào?)
GV lưu ý HS đoạn tả cảnh phần đầu và đoạn cuối
Hoạt động 4: Tổng kết & luyện tập
? Nét đặc sắc nghệ thuật trong đoạn trích?
GV nhận xét:
? Qua đoạn trích, tác giả cho ta biết được điều gì?
GV nhận xét, chốt:
GV yc HS đọc lại n.dung ghi nhớ trong sgk
GV HD & yc HS về nhà làm bài tập trong phần luyện tập
HS đọc
HS trình bày
HS trả lời
HS đọc theo HD của GV
HS nhận xét cách đọc của bạn
HS giải thích theo chú thích 
trong sgk 
HS tóm tắt
HS nhận xét
HS trả lời
HS đọc
HS trả lời:
- Công việc: Đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất... phục vụ sản xuất và chiến đấu
- công việc tuy không nặng nhọc nhưng đòi hỏi tỉ mỉ, chính xác và phải có tinh thần trách nhiệm cao.
- Anh có lòng yêu nghề, thấy được công việc thầm lặng của mình là có ích cho cuộc sống
HS trả lời: Anh có suy nghĩ thật đúng và sâu sắc về công việc "khi ta làm việc... cháu buồn đến chết mất”
HS suy nghĩ, trả lời
HS trả lời:
+ Ngôi nhà ba gian của anh lúc nào cũng sạch sẽ, đồ đạc được sắp xếp gọn gàng.
+ Ngoài giờ làm việc chính, anh còn trồng hoa, nuôi gà, chăm vườn cây thuốc Nam, tự học và đọc sách....
HS trình bày:
+ Vui mừng ra mặt khi có khách đến thăm.
+ Tiếp khách, tiễn khách nồng nhiệt, ân cần, chu đáo (cắt hoa, pha trà, tặng hoa, biếu làn trứng, biếu củ thuốc)
- Sống thành thực, khiêm tốn
HS trình bày suy nghĩ của mình
HS nghe
HS trả lời:
HS trả lời: theo ngôi thứ 3
HS nghe
HS tìm:
+ Ông thật sự xúc động, bối rối khi tìm ra đối tượng nghệ thuật(anh TN): "Vì hoạ sĩ...sáng tác" (T.184)
+ Ông nhận xét: "người con trai ấy đáng yêu thật...anh suy nghĩ" (T.186)
HS trao đổi, trả lời: Chính cuộc gặp gỡ bất ngờ với anh TN và những điều anh nói, anh nghĩ khiến cô "bàng hoàng", giúp cô hiểu thêm về cuộc sống cao đẹp của anh và của những con người như anh. Từ đó, cô vững tin hơn vào con đường mà cô đã chọn và cô đang đi tới.
HS trả lời: Lời giới thiệu đầy hấp dẫn, lôi cuốn "người cô độc nhất thế gian", rằng anh ta rất "thèm người"...
HS suy nghĩ, trình bày
HS nghe
HS trả lời:
HS suy nghĩ, trình bày
HS trả lời:
- Tạo tình huống truyện tự nhiên, tình cờ, hấp dẫn
- Xd đối thoại, độc thoại & độc thoại nội tâm
- Nghệ thuật tả cảnh thiên nhiên đặc sắc
- Kết hợp kể, tả, nghị luận
- Tạo tính chất trữ tình trong tp.
HS trả lời
HS đọc
HS nghe, về nhà làm bài tập
I. Tìm hiểu chung:
 1. Tác giả:
 Nguyễn Thành Long là cây bút chuyên truyện ngắn và kí.
2. Tác phẩm:
 Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa được Nguyễn Thành Long sáng tác vào mùa hè 1970- trong một chuyến đi thực tế ở Lào Cai, in trong tập truyện " Giữa trong xanh".
3. Đọc – chú thích:
 a. Đọc – giải thích từ khó: 
 b. Tóm tắt đoạn trích:
II.Tìm hiểu Văn bản:
 1. Cốt truyện và tình huống truyện:
 LLSP có cốt truyện đơn giản, xoay quanh tình huống gặp gỡ bất ngờ, ngắn ngủi giữa ba nhân vật: ông hoạ sĩ già, cô kĩ sư trẻ và anh thanh niên- nhân vật chính- một cán bộ khoa học khí tượng kiêm vật lí địa cầu.
 2. Nhân vật anh thanh niên:
 a. Hoàn cảnh sống, công việc:
- Hoàn cảnh sống: hoàn cảnh sống khá đặc biệt.
- Công việc: Đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất... phục vụ sản xuất và chiến đấu
 công việc tuy không nặng nhọc nhưng đòi hỏi tỉ mỉ, chính xác và phải có tinh thần trách nhiệm cao.
 b. Tính cách, phẩm chất:
- Anh có lòng yêu nghề, thấy được công việc thầm lặng của mình là có ích cho cuộc sống
Anh đã tìm thấy niềm vui trong công việc và xem sách là bạn.
- Anh biết tổ chức, sắp xếp một cuộc sống gọn gàng, ngăn nắp và chủ động:
- Anh sống cởi mở, chân thành, quý trọng tình cảm con người
- Sống thành thực, khiêm tốn
 3. Một số nhân vật khác:
 a. Những nhân vật xuất hiện trực tiếp:
* Ông hoạ sĩ:
-> Ông thật sự xúc động, bối rối khi tìm ra đối tượng nghệ thuật
* Cô kĩ sư:
- Giúp cô nhận thức chín chắn hơn về một tình yêu chân chính.
- Làm trỗi dậy trong cô những tình cảm lớn lao, cao đẹp.
* Bác lái xe:
b. Những nhân vật xuất hiện gián tiếp:
 Họ là những nhà khoa học ngày đêm âm thầm, lặng lẽ làm việc, cống hiến cho Tổ quốc.
4. Bức tranh nên thơ về cảnh đẹp Sa Pa:
=> Phong cảnh thiên nhiên tươi đẹp, thơ mộng -> giàu chất thơ
III. Tổng kết: 
 1. Nghệ thuật: 
 2. N.dung:
 * Ghi nhớ: (sgk)
IV. Luyện tập
 4. Củng cố:
 - Nét tiêu biểu nghệ thuật trong văn bản?
 - Qua văn bản tác giả cho ta biết điều gì?
 5. Dặn dò:
 - Về nhà học bài.
 - Viết một đoạn văn ghi lại cảm nhận về một vài chi tiết nghệ thuật mà bản thân em thích nhất
 - Xem lại bài chuẩn bị cho bài viết số 3
 V. Rút kinh nghiệm:
 1. Ưu điểm:...............................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
 2. Hạn chế:...............................................................................................................
.....................................................................................................................................
Tuần 14 Ngày soạn: 10/11/14
Tiết 69,70 Ngày dạy: /11 /14
BÀI VIẾT SỐ 3 – VĂN TỰ SỰ 
(Kết hợp yếu tố nghị luận & miêu tả nội tâm)
 I. Mục tiêu cần đạt
 1. Kiến thức:
 - Nhằm hệ thống kiến thức cho HS.
 - Các em nắm vững hơn trong việc sử dụng kết hợp yếu tố nghị luận & miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự. 
 2. Kĩ năng: 
 Rèn luyện kĩ năng viết bài có sử dụng yếu tố nghị luận & miêu tả nội tâm
 3. Thái độ: 
 Nghiêm túc làm bài kiểm tra 
 II. Chuẩn bị:
 GV: sgk, sgv, giáo án (đề + đáp án), tài liệu tham khảo
 HS: giấy kiểm tra, kiến thức.
 III. Phương pháp:
 IV. Các bước lên lớp
 1. Ổn định lớp: kiểm tra sĩ số, vệ sinh
 2. Dặn dò trước khi làm bài:
 3. Phát đề
 Đề 1: Nhân ngày 20.11 em kể lại cho các bạn nghe về một kỷ niệm đáng nhớ giữa em và thầy cô cũ.( đề bài dành cho học sinh làm).
 Đề 2: Kể về cuộc gặp gỡ với các chú bộ đội nhân Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22/12). Trong cuộc gặp gỡ đó, em được thay mặt các bạn phát biểu những suy nghĩ của thế hệ mình đối với thế hệ cha anh đã chiến đấu, hi sinh để bảo vệ tổ quốc.
 4 .Đáp án & thang điểm
A. Mở bài: (1 điểm)
 Giới thiệu khái quát về kỉ niệm đáng nhớ giữa em và thầy cô giáo cũ 
B. Thân bài: (8 điểm).
- Kỉ niệm về việc gì? Thời gian, diễn biến sự việc. (2 điểm)
- Tại sao đó là kỉ niệm đáng nhớ? (2 điểm)
- Bài học tình cảm, đạo lí được rút ra từ câu chuyện (miêu tả nội tâm) (2 điểm)
- Vai trò của đạo lí thầy trò trong cuộc sống. (yếu tố nghị luận) (2 điểm)
C.Kết bài: (1 điểm).
 Khẳng định tình cảm của em đối với thầy cô giáo cũ. 
Đề 2:
Mở bài: (1 điểm)
 - Giới thiệu đôi nét về hoàn cảnh diễn ra cuộc gặp gỡ với các chú bộ đội. (0.5 đ)
 - Lí do thay mặt các bạn phát biểu suy nghĩ của mình trong cuộc gặp gỡ đó. (0.5 đ) 
B. Thân bài: (8 điểm)
 - Thời gian, địa điểm, quang cảnh  khi diễn ra cuộc gặp mặt. (2 điểm)
 - Thành phần, lứa tuổi, ngoại hình, tính cách của các chú bộ đội (2 điểm) - Không khí náo nức khi chờ đợi & không khí ồn ào vui vẻ khi gặp mặt. (2 điểm) 
 - Lời phát biểu của người viết 	
 + Về nội dung: những suy nghĩ, tình cảm của bản thân & các bạn (miêu tả nội tâm)(1 điểm) 
 + Hình thức: diễn đạt bằng những lập luận giản dị (1 điểm)
C. Kết bài : (1 điểm)
 Suy nghĩ, cảm xúc của em sau buổi gặp gỡ đó. 
 V. Rút kinh nghiệm:
 1. Ưu điểm:..............................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
 2. Hạn chế:...............................................................................................................
..................................................................................................................................... 
	Nhận xét	Kí duyệt