Giáo án Vật lý 7 - Chương 3: Điện học - Bài 18: Hai loại điện tích

TUẦN . Tiết 
NS : / /2010
ND : / /2010
Bài 18 : HAI LOẠI ĐIỆN TÍCH
I. MỤC TIÊU :
 1. Kiến thức :
- Biết chỉ có hai loại điện tích là điện tích dương và điện tích âm, hai điện tích cùng dấu thì đẩy nhau, khác dấu thì hút nhau.
- Nêu được cấu tạo nguyên tử gồm : hạt nhân mang điện tích dương, các electron chuyển động xung quanh hạt nhân mang điện tích âm, nguyên tử trung hoà về điện.
- Biết vật nhận thêm electron thì vật mang điện tích âm, vật mất electron thì vật mang điện tích dương.
 2. Kĩ năng : Làm TN về nhiễm điện do cọ xát.
 3. Thái độ: Trung thực, hợp tác trong hoạt động nhóm.
II. CHUẨN BỊ :
Cho cả lớp : Hình vẽ 18.4 
Cho mỗi nhóm HS :
- Thanh thuỷ tinh hữu cơ.
- Hai thanh nhựa sẫm màu 20cm có đục lỗ ở giữa. 
- Hai mảnh nilông màu trắng đục kích thước giống nhau.
- 1 bút chì.
- 1 kẹp nhựa.
- 1 mảnh len.
- 1 mảnh lụa.
- một trục quay có mũi nhọn thẳng đứng.
III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC :
Ổn định lớp : Lớp trưởng báo cáo sĩ số.
 2. Kiểm tra bài cũ :
- Có thể làm cho nhiều vật bị nhiễm điện bằng cách nào?
- Đặc điểm nào có thể nhận biết là vật đó bị nhiễm điện?
- Sửa bài tập 17.1, 17.2 SBT.
 3. Bài mới :
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
NỘI DUNG GHI BẢNG
HĐ1 : Tổ chức tình huống học tập.
Ở bài trước ta đã biết có thể làm cho các vật nhiễm điện bằng cách cọ xát. Các vật nhiễm điện có thể hút được vật nhẹ khác. Vậy nếu hai vật nhiễm điện để gần nhau chúng có khả năng tương tác với nhau như thế nào? Bài học hôm nay chúng ta cùng tìm câu trả lời cho câu hỏi này.
HĐ2 : Làm TN1, tạo ra hai vật nhiễm điện cùng loại và tìm hiểu lực tác dụng giữa chúng.
- GV yêu cầu HS đọc TN1, tìm hiểu các dụng cụ cần thiết và cách tiến hành TN.
- Gọi 1, 2 HS nêu cách tiến hành TN.
- Yêu cầu HS chuẩn bị TN1 hình 18.1 theo nhóm. Yêu cầu đại diện 1 HS trong nhóm cầm kẹp hai mảnh nilông lên và nêu hiện tượng ban đầu giữa hai mảnh nilông. HS các nhóm khác quan sát kẹp hai mảnh nilông của nhóm mình nhận xét ‎ý kiến nhóm bạn.
- Cho các nhóm tiến hành TN hình 18.1. Lưu ý HS cách cọ xát đều, không cọ quá mạnh để mảnh nilông không bị cong và cọ xát mỗi mảnh nilông theo một chiều với số lần như nhau.
- Đại diện các nhóm đứng lên giơ kẹp nilông của nhóm mình và nêu nhận xét hiện tượng xảy ra khi hai mảnh nilông bị nhiễm điện.
- GV nhận xét kết quả của các nhóm, giải thích cho HS trường hợp có phần mảnh nilông hút nhau là do 1 trong 2 phần mảnh nilông đó chưa được nhiễm điện thì hiện tượng xảy ra là do phần mảnh nilông kia bị nhiễm điện hút (nếu có nhóm có hiện tượng đó xảy ra). GV nhận xét cách tiến hành TN và kết quả của các nhóm.
- Đặt câu hỏi : hai mảnh nilông khi cùng cọ xát vào mảnh len thì nó sẽ nhiễm điện giống nhau hay khác nhau? Vì sao?
- Với hai vật giống nhau khác hiện tượng có như vậy không? Chúng ta tiến hành tiếp TN1 hình 18.2.
- Yêu cầu HS đọc TN, chọn dụng cụ và tiến hành TN tương tự như TN hình 18.1. 
- Thống nhất ý kiến hoàn thành nhận xét.
- Thông báo : người ta đã tiến hành nhiều TN khác nhau và đều rút ra nhận xét như vậy.
HĐ3 : Làm TN2, phát hiện hai vật nhiễm điện hút nhau và mang điện tích khác loại.
- Yêu cầu HS đọc TN2, chuẩn bị đồ dùng, tiến hành TN.
- Lưu ý HS tiến hành theo các bước sau :
+ Đặt đũa nhựa chưa nhiễm điện lên mũi nhọn, đưa thanh thủy tinh chưa nhiễm điện lại gần nhau xem có tương tác với nhau không?
+ Cọ xát thanh thủy tinh với lụa, đưa lại gần đũa nhựa, quan sát hiện tượng xảy ra, nêu nhận xét, giải thích?
+ Sau đó cọ xát thanh nhựa với mảnh dạ đặt lên mũi nhọn, thanh thủy tinh với mảnh lụa, đưa lại gần quan sát hiện tượng xảy ra.
- Yêu cầu HS hoàn thành nhận xét.
- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi : Tại sao em lại cho rằng thanh thủy tinh và thanh nhựa nhiễm điện khác loại?
HĐ4 : Hoàn thành kết luận và vận dụng hiểu biết về hai loại điện tích và lực tác dụng giữa chúng.
- Yêu cầu HS hoàn thành kết luận.
- GV thông báo tên hai loại điện tích là điện tích dương và điện tích âm, quy ước gọi điện tích dương ở thanh thủy tinh, điện tích âm ở thanh nhựa sẫm màu.
- Yêu cầu HS vận dụng trả lời C1.
HĐ5 : Tìm hiểu sơ lược về cấu tạo nguyên tử.
- GV treo tranh vẽ mô hình đơn giản của nguyên tử (H18.4).
- Yêu cầu HS đọc phần II.
- Gọi 1 HS trình bày sơ lược về cấu tạo của nguyên tử trên mô hình nguyên tử để HS nhận biết ký hiệu hạt nhân và electron, đếm số dấu “+” ở hạt nhân và số dấu “-” ở các electron để nhận biết nguyên tử trung hòa về điện. Gọi HS khác nhận xét, GV sữa chữa nếu cần, lưu ý HS cách sử dụng từ ngữ chính xác.
- GV thông báo thêm, nguyên tử có kích thước vô cùng nhỏ bé, nếu xếp sát nhau thành một hàng dài 1mm có khoảng 10 triệu nguyên tử.
- GV hướng dẫn HS vận dụng trả lời C2, C3, C4.
HĐ5 : Củng cố – dặn dò
* Củng cố: 
Cho học sinh nhắc lại nội dung ghi nhớ.
* Dặn dò:
 - Học thuộc lòng nội dung ghi nhớ . Làm các bài tập 18.1,18.2 SBT.
 - Xem trước bài 19 cho tiết học tới.
- Đọc TN1, các nhóm chọn dụng cụ và tiến hành TN theo hướng dẫn của GV.
- Nêu hiện tượng xảy ra và nhận xét ý kiến của các nhóm khác :
+ Trước khi cọ xát.
+ Sau khi cọ xát.
- HS trả lời.
- Đọc TN hình 18.2, chọn dụng cụ TN và tiến hành TN, thảo luận kết quả TN.
- HS các nhóm cùng thống nhất hoàn thành nhận xét.
- Đọc TN2, làm TN theo nhóm.
- Làm TN theo hướng dẫn của GV.
- HS các nhóm thống nhất ý kiến và chọn từ thích hợp điền vào chỗ trống, hoàn thành nhận xét.
- Thanh thủy tinh và thanh nhựa nhiễm điện khác loại vì nếu nhiễm điện cùng loại nó phải đẩy nhau.
- HS hoàn thành kết luận.
- HS nhớ quy ước về điện tích ngay tại lớp, vận dụng hoàn thành câu C1.
- Đọc phần II trong SGK.
- 1 HS lên bảng kết hợp với hình vẽ nêu sơ lược về cấu tạo của nguyên tử trên mô hình cấu tạo nguyên tử. Nhận biết được ký hiệu hạt nhân (mang điện tích dương), electron (mang điện tích âm).
- HS vận dụng trả lời câu hỏi C2, C3, C4, tham gia nhận xét ý kiến của các bạn trong lớp để có câu trả lời chính xác.
Hai loại điện tích
Thí nghiệm 1
SGK hình 18.1, 18.2
 Nhận xét : Hai vật giống nhau, được cọ xát như nhau thì mang điện tích cùng loại và khi được đặt gần nhau thì chúng đẩy nhau.
Thí ngiệm 2
SGK hình 18.3
Nhận xét : Thanh nhựa sẫm màu và thanh thuỷ tinh khi được cọ xát thì chúng hút nhau do chúng mang điện tích khác loại .
Kết luận :
Có hai loại điện tích . Các vật mang điện tích cùng loại thì đẩy nhau, mang điện tích khác loại thì hút nhau.
Có hai loại điện tích : điện tích âm và điện tích dương :
- Điện tích của thanh thuỷ tinh khi cọ xát vào lụa là điện tích dương (+).
- Điện tích của thanh thuỷ nhựa sẫm khi cọ xát vào vải khô là điện tích âm (-).
C1: Mảnh vải mang điện tích dương. Vì hai vật nhiễm điện hút nhau thì mang điện tích khác loại . Thanh nhựa sẫm màu khi được cọ xát bằng mảnh vải thì mang điện tích âm , còn mảnh vải thì mang điện tích dương
II. Sơ lược về cấu tạo nguyên tử
1. Ở tâm mỗi nguyên tử có một hạt nhân mang điện tích dương.
2. Xung quanh hạt nhân có các electron mang điện tích âm chuyển động tạo thành lớp vỏ của nguyên tử.
3. Tổng điện tích âm của các electron có trị số tuyệt đối bằng điện tích dương của hạt nhân. Do đó bình thường nguyên tử trung hòa về điện.
4. Electron có thể dịch chuyển từ nguyên tử này sang nguyên tử khác, từ vật này sang vật khác.
III. Vận dụng
C2 : Trước khi cọ xát các vật đều có mang điện tích âm và điện tích dương tồn tại ở các electron chuyển động xung quanh hạt nhân.
C3 : Trước khi cọ xát các vật không hề hút các vụn giấy nhỏ là vì các vật chưa nhiễm điện, các điện tích âm và điện tích dương hoà lẫn vào nhau.
C4 : Sau khi cọ xát mãnh vải nhiễm điện dương ( Có 6 dấu + và 3 dấu -). Thước nhựa nhiễm điện âm ( 7 dấu trừ – và 4 dấu +).
- Thước nhựa nhiễm điện âm do nhận thêm electron.
- Mảnh vải nhiễm điện dương do mất bớt electron.
* Chú ý :
Một vật nhận thêm electron thì nhiễm điện âm , nếu mất bớt electron thì nhiễm điện dương.