Giáo án Vật lý 7 - Chương 3: Điện học - Bài 18: Hai loại điện tích

BÀI 18: HAI LOẠI ĐIỆN TÍCH Tiết PPCT: 21
Ngày: Lớp: 7a1,7a2 
A.MỤC TIÊU.
1)Kiến thức.
- Nêu được dấu hiệu về tác dụng lực chứng tỏ có hai loại điện tích và nêu được đó là hai loại điện tích gì.
- Nêu được sơ lược về cấu tạo nguyên tử : hạt nhân mang điện tích dương, các êlectron mang điện tích âm chuyển động xung quanh hạt nhân, nguyên tử trung hòa về điện.
- Biết được vật mang điện âm nhận thêm êlectron, vật mang điện dương mất bớt êlectron.
2)Kĩ năng.
- Làm thí nghiệm nhiễm điện do vật bằng cách cọ xát.
3)Thái độ.
- Trung thực,tích cực trong hoạt động nhóm.
B. CHUẨN BỊ.
1)Giáo viên: hình vẽ to mô hình đơn giản của nguyên tử ( hình 18.4 SGK)
2)Học sinh:
- 3 mảnh nilông màu trắng đục cỡ 13cm x 25m.
- 1 bút chì vỏ gỗ còn mới
- 1 kẹp giấy ( 1 kẹp nhựa )
- 2 thanh nhựa sẫm màu giống nhau dài 20cm, tiết diện tròn, có lỗ ở giữa để đặt vào trục quay.
- 1 mảnh len cỡ 15cm x 15cm
- 1 mảnh lụa cỡ 15cm x 15cm
- 1 thanh thủy tinh 
- 1 trục quay với mũi nhọn thẳng đứng.
C. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP.
1)Ổn định lớp, kiểm tra kiến thức cũ( 4’ )
Câu hỏi 1: ( 7a2). Có thể làm vật nhiễm điện bằng cách nào? Vật bị nhiễm điện có tính chất gì ? chữa bài 17.2 và 17.5 SBT. 
Câu 2:(7a1) Có thể làm vật nhiễm điện bằng cách nào? Vật bị nhiễm điện có tính chất gì ? chữa bài 17.6 và 17.7 SBT.
Đáp án:
-Có thể làm vật nhiễm điện bằng cách cọ xát. Vật bị nhiễm điện ( vật mang điện tích ) có khả năng hút các vật khác.
-Bài 17.2 D, 17.5C, 17.6 D, 17.7 B. 
 2) Giảng kiến thức mới.
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung
HĐ1: ( 2’) Tổ chức tình huống học tập.
-Ở bài học trước các em đã biết, chúng ta có thể làm cho vật nhiễm điện bằng cách cọ xát và vật nhiễm điện có thể hút các vật khác. Vậy trong trường hợp hai vật cùng nhiễm điện đặt gần nhau thì liệu giữa chúng có xảy ra hiện tượng gì không? Để trả lời câu hỏi này chúng ta cùng nghiên cứu bài học hôm nay, bài18: Hai loại điện tích.
HĐ2:(10’) TN1, tạo ra hai vật nhiễm điện cùng loại và tìm hiểu lực tác dụng của chúng.
-Chia lớp thành các nhóm.
-Yêu cầu HS tiến hành thí nghiệm 1. Nêu hiện tượng quan sát được.
a. Kẹp 2 mảnh nilông vào thân bút chì rồi nhấc lên, quan sát hiện tượng.
b. Trải 2 miếng nilông này xuống mặt bàn, dùng miếng len cọ xát chúng nhiều lần. Cầm thân bút chì nhấc lên,quan sát xem chúng đẩy nhau hay hút nhau.
c. Dùng mảnh vải khô cọ xát hai thanh nhựa sẫm màu giống nhau, quan sát xem chúng hút hay đẩy nhau.
Nêu hiện tượng quan sát được?
-Qua các hiện tượng nêu trên các em có nhận xét gì?
HĐ3(10’) TN2, phát hiện hai vật nhiễm điện hút nhau và mang điện tích khác nhau.
-Yêu cầu học sinh nghiên cứu thí nghiệm 2,quan sát hình 18.3 nêu dụng cụ thí nghiệm.
-Hướng dẫn các nhóm học sinh tiến hành thí nghiệm theo các bước sau:
 + Đặt thước nhựa chưa nhiễm điện lên mũi nhọn của trục quay, đưa thanh thuỷ tinh chưa nhiễm điện lại gần xem chúng có tương tác với nhau không?
 + Cọ xát thanh thuỷ tinh bằng miếng lụa khô sau đó đưa lại gần thước nhựa, quan sát hiện tượng, nêu nhận xét,giải thích?
 + Cọ xát thước nhựa với miếng vải bằng len, thanh thuỷ tinh với miếng lụa rồi đưa chúng lại gần nhau, quan sát hiện tượng xảy ra?
-Qua thí nghiệm trên các em thấy được điều gì?
-Vậy em có nhận xét gì thông qua thí nghiệm trên?
· GV thông báo: nhiều thí nghiệm khác đều chứng tỏ rằng: Hai vật mang điện tích hoặc đẩy nhau, hoặc hút nhau.
HĐ4: (5’) Hoàn thành kết luận và vận dụng hiểu biết về hai loại điện tích và lực tác dụng giữa chúng.
-Từ hai thí nghiệm trên đây ta rút ra được kết luận gì?
- GV thông báo quy ước về điện tích.
-Vận dụng kiến thức đã học và quy ước nêu trên các em hãy nghiên cứu và trả lời câu C1 (SGK trang 51)?
 C1: Đặt thanh nhựa sẫm màu lên trục quay sau khi đã được cọ xát bằng vải khô . Đưa mảnh vải này lại gần đầu thanh nhựa được cọ xát thì chúng hút nhau . Biết rằng mảnh vải cùng bị nhiễm điện , hỏi mảnh vải mang điện tích âm hay điện tích dương ? Tại sao?
-Như vậy, khi các vật nhiễm điện thì chúng mang điện tích. Thế những điện tích này từ đâu mà có? Để trả lời cho câu hỏi này chúng ta cùng nghiên cứu phần tiếp theo.
HĐ5:( 5’)Tìm hiểu sơ lược về cấu tạo nguyên tử .
Những điện tích trên ở đâu có? Đề tìm hiểu vấn đề này chúng ta hãy vào phần tìm hiểu sơ lược về cấu tạo nguyên tử.
- GV sử dụng tranh vẽ phóng to hình 18.4: Mô hình đơn giản của nguyên tử.
-Thông báo: Nguyên tử có kích thước rất nhỏ, nhỏ tới mức nếu ta xếp chúng sát lại với nhau thành một hàng thẳng dài 1mm thì có khoảng 10 triệu nguyên tử ở đó. Trong mỗi nguyên tử lại gồm những hạt nhỏ hơn nữa:
 +Ở tâm mỗi nguyên tử có một hạt nhân mang điện tích dương,(tới đây GV dừng lại đề nghị HS nhận biết hạt nhân nguyên tử trên mô hình nguyên tử phóng to.
 + Xung quanh hạt nhân có các êlectron mang điện tích âm chuyển động tạo thành lớp vỏ nguyên tử. Các êlectron này có thể dịch chuyển từ nguyên tử này sang nguyên tử khác,từ vật này sang vật khác.
-Các em hãy quan sát hình vẽ và so sánh số điện tích âm với số điện tích dương trong 1 nguyên tử?
-Cũng vì lẽ đó mà nguyên tử trung hoà về điện.
Hoạt động 5: ( 6’) Vận dụng.
- Hướng dẫn học sinh trả lời các câu :C2;C3;C4.
C2: Trước khi cọ xát có phải trong mỗi vật đều có điện tích dương và điện tích âm hay không? Nếu có thì các điện tích này tồn tại ở những loại nào cấu tạo nên vật?
C3: Tại sao trước khi cọ xát ,các vật không hút các vụn giấy nhỏ ?
C4: Sau khi cọ xát các vật nào trong hình 18.5b nhận thêm êlectron , vật nào mất bớt êlectron? Vật nào nhiễm điện dương và vật nào nhiễm điện âm ?
-Vậy các em hãy cho biết khi nào một vật nhiễm điện âm, khi nào nhiễm điện dương? 
-GV nhận xét và thống nhất cho HS ghi vào vở phần nhận xét 
-HS lắng nghe suy nghĩ tìm câu trả lời
- Làm thí nghiệm theo nhóm dưới sự hướng dẫn của GV, quan sát hiện tượng, thảo luận.
a.Không xảy ra hiện tượng gì.
b. Hai miếng nilông đẩy nhau.
c. Hai thanh nhựa đẩy nhau.
-Nêu nhận xét.
-Nêu được dụng cụ thí nghiệm bao gồm: 1 thước nhựa sẫm màu, 1 miếng vải lụa khô,1 trục quay và một thanh thuỷ tinh.
-Tiến hành thí nghiệm theo hướng dẫn cua GV.
 + Khi cả thanh thuỷ tinh và thước nhựa chưa nhiễm điện, đưa chúng lại gần nhau thì không có hiện tượng gì.
 + Thanh thuỷ tinh bị nhiễm điện, khi đưa nó lại gần thước nhựa thì nó hút thước nhựa.
 + Cả hai cùng nhiễm điện, khi đưa lại gần nhau, thanh thuỷ tinh hút thước nhựa mạnh hơn. 
-Qua thí nghiệm trên ta thấy:
 + Một vật nhiễm điện có thể hút vật khác không nhiễm điện nhưng không hút mạnh bằng trường hợp hai vật nhiễm điện khác loại.
-Nhận xét: Thanh nhựa sẫm màu và thanh thuỷ tinh khi được cọ xát thì chúng hút nhau do chúng mang điện tích khác loại.
-HS rút ra kết luận.
-Có hai loại điện tích
-Các vật mang điện tích cùng loại thì đẩy nhau, mang điện tích khác loại thì hút nhau.
-HS lắng nghe
-Trả lời câu
C1: Khi cọ xát thanh nhựa sẫm màu vào mảnh vải khô thì cả thanh nhựa và mảnh vải đều bị nhiễm điện.
Chúng hút nhau chứng tỏ mảnh vải và thanh nhựa nhiễm điện khác loại. Theo quy ước thanh nhựa mang điện tích âm => mảnh vải mang điện tích dương.
-Trong 1nguyên tử số điện tích dương bằng số điện tích âm. Ở hình 18.4,số điện tích âm bằng số điện tích dương và bằng 3.
-Trả lời các câu hỏi dưới sự hướng dẫn của GV.
-Trả lời câu C2.
+ C2: Trước khi cọ xát các vật đều có mang điện tích âm và điện tích dương tồn tại ở các êlectron chuyển động xung quanh hạt nhân.
Trả lời câu C3.
+ C3: Trước khi cọ xát,các vật không hút các vụn giấy nhỏ vì lúc đó chúng chưa nhiễm điện (trung hoà về điện).
Trả lời câu C4.
+ C4: Sau khi cọ xát: Mảnh vải mất êlectron => nhiễm điện dương.
Thước nhựa nhận thêm êlectron => nhiễm điện âm.
-Trả lời dựa vào C4.
Một vật nhiễm điện âm nếu nhận thêm êlectron, nhiễm điện dương nếu mất bớt êlectron .
Bài 18: HAI LOẠI ĐIỆN T ÍCH 
I-Hai loại điện tích.
1) Thí nghiệm 1:
* Nhận xét:
 Hai vật giống nhau được cọ xát như nhau thì mang điện tích cùng loại và khi được đặt gần nhau thì chúng đẩy nhau.
2) Thí nghiệm 2.
a. Dụng cụ:
b. Cách tiến hành:
c. Nhận xét: Thanh nhựa sẫm màu và thanh thuỷ tinh khi được cọ xát thì chúng hút nhau do chúng mang điện tích khác loại.
d. Kết luận:
-Có hai loại điện tích
-Các vật mang điện tích cùng loại thì đẩy nhau, mang điện tích khác loại thì hút nhau.
-Quy ước:
 + Điện tích của thanh thuỷ tinh khi cọ xát vào lụa là điện tích dương (+).
 + Điện tích của thanh nhựa sẫm màu khi cọ xát vào vải khô là điện tích âm (-).
II- Sơ lược về cấu tạo nguyên tử.
Kết luận: Nguyên tử gồm hạt nhân mang điện dương và các êlectrô mang điện âm chuyển động quanh hạt nhân.
II- Vận dụng.
+ C3: Trước khi cọ xát,các vật không hút các vụn giấy nhỏ vì lúc đó chúng chưa nhiễm điện (trung hoà về điện).
+ C4: Sau khi cọ xát: Mảnh vải mất êlectron => nhiễm điện dương.
Thước nhựa nhận thêm êlectron => nhiễm điện âm.
=>Nhận xét: Một vật nhiễm điện âm nếu nhận thêm êlectron, nhiễm điện dương nếu mất bớt êlectron.
Tích hợp giáo dục môi trường:
Trong các nhà máy thường xuất hiện bụi gây hại cho công nhân. Bố trí các tấm kim loại tích điện trong nhà máy khiến bụi bị nhiễm điện và bị hút vào tấm kim loại, giữ môi trường trong sạch, bảo vệ sức khỏe công nhân.
3)Cũng cố bài giảng ( 2’ )
- Có mấy loại điện tích? 
- Tương tác giữa các điện tích như thế nào?
- Khi nào vật nhiễm điện (-), nhiễm điện (+)?
4) Hướng dẫn học tập ở nhà( 1’ )
- Học và làm bài tập: (Sách bài tập).
- Đọc “Có thể em chưa biết”.
- Chuẩn bị bài kế tiếp
D. RÚT KINH NGHIỆM
 Ngày tháng năm
 Kí duyệt của TTCM