Tiết 21, Bài 18: Sự nở vì nhiệt của chất rắn - Năm học 2010-2011

Bài18 : SỰ NỞ VÌ NHIỆT CỦA CHẤT RẮN
Tiết 21
ND: 18 / 01 / 2011	 
1. MỤC TIÊU 
 a. Kiến thức: 
- Mô tả được hiện tượng nở vì nhiệt của chất rắn.
 - Tìm được ví dụ trong thực tế chứng tỏ : Thể tích, chiều dài của một vật rắn tăng khi nóng lên, giảm khi lạnh đi
 - Biết các chất rắn khác nhau nở vì nhiệt khác nhau.
 b. Kĩ năng: 
 - Giải thích được một số hiện tượng đơn giản về sự nở vì nhiệt của chất rắn.
 - Biết đọc các biểu bảng để rút ra những kết luận cần thiết
 c. Thái độ: 
 - Rèn tính cẩn thận, trung thực, ý thức học tập.
 - Giáo dục các em yêu thích bộ môn.
2. CHUẨN BỊ 
 - GV : Một quả cầu kim loại, 1 vòng kim loại, một đèn cồn, một chậu nước, khăn lau khô. 
 Bảng phụ ghi độ tăng chiều dài của các chất.
 Tranh về tháp Epphen ( nếu có)
3. PHƯƠNG PHÁP: Quan sát, thực nghiệm, diễn giảng
4. TIẾN TRÌNH 
4.1/ Ổn định lớp : Kiểm diện
4.2/ Kiểm tra bài cũ : Không có
4.3/ Giảng bài mới: 
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY, TRÒ
NỘI DUNG
* Hoạt động 1 : Tổ chức tình huống học tập ( 5’)
- G: Cho HS quan sát vài tranh đầu chương và nêu mục tiêu chương.
- H: Quan sát và nêu mục tiêu chương
- G: + Giới thiệu chương II : Nhiệt học
 + Hướng dẫn HS xem hình ảnh tháp Ep phen ở Pari và giới thiệu: “ Epphen là tháp bằng thép cao 320 m do kĩ sư người Pháp Epphen ( Eiffel, 1832 – 1923) thiết kế. Tháp được xây dựng vào năm 1889 tại quảng trường Mars, nhân dịp hội chợ quốc tế lần thứ nhất tại Pari. Hiện nay tháp được dùng làm trung tâm phát thanh và truyền hình và là đểm du lịch nổi tiếng ở nước Pháp”. Các phép đo vào tháng một và tháng bảy cho thấy trong vòng 6 tháng tháp cao lên 10 cm. Tại sao lại có hiện tượng kì lạ đó ? Chẳng lẽ một cái tháp bằng thép lại có thể “lớn lên” được hay sao ? Bài học hôm nay sẽ giúp chúng ta trả lời câu hỏi đó !
* Hoạt động 2 :Thí nghiệm về sự nở vì nhiệt của chất rắn. (15’)
- G: Giới thiệu dụng cu,ï tiến hành thí nghiệm
- H: Quan sát, nhận xét hiện tượng
¡ Trước khi hơ nóng quả cầu bằng kim loại, quả cầu có lọt qua vòng kim loại hay không ? (quả cầu lọt qua vòng kim loại)
GV: nghĩa là đường kính quả cầu lớn hơn đường kính trong của vòng kim loại.
¡ Dùng đèn cồn hơ nóng quả cầu, quả cầu có lọt qua vòng kim loại nữa hay không ? (quả cầu không lọt qua vòng kim loại)
¡ Nhúng quả cầu đã hơ nóng vào nước đá lạnh rồi thả cho nó lọt qua vòng kim loại. Nhận xét? ( quả cầu lọt qua vòng kim loại)
- H: làm việc theo nhóm trả lời câu hỏi C1, C2 trong 3 phút
* Có thể cho HS lên làm thí nghiệm khi chưa hơ nóng quả cầu
Gọi các nhóm nêu kết quả
 - G + H: Nhận xét ---> Thống nhất.
* Hoạt động 3 : Rút ra kết luận (10’) 
 - G: Yêu cầu HS làm câu hỏi C3
 - H: Cá nhân làm C3
 - G + H: Nhận xét và hoàn chỉnh C3
GV: người ta làm thí nghiệm với nhiều chất rắn khác cũng có kết quả tương tự.
¡ Vậy khi nào chất rắn nở ra? Khi nào thì chất rắn co lại?
- Vài HS phát biểu kết luận à ghi vở.
- G nêu lưu ý trong SGK – Giải thích: tăng thể tích của quả cầu gọi là nở khối, ngoài ra sự nở về chiều dài của chất rắn gọi là nở dài ø có nhiều ứng dụng trong đời sống và kĩ thuật.
¡ Các chất rắn nở ra khi nóng lên co lại khi lạnh đi, vậy các chất rắn khác nhau có nở vì nhiệt giống nhau hay không?
- G: Treo bảng độ tăng chiều dài của 1 số các thanh kim loại khác nhau có chiều dài ban đầu 100 cm khi t0 tăng thêm 500 C
¡ Chất nào nở vì nhiệt nhiều nhất chất nào nở vì nhiệt ít nhất ?
- H: Quan sát và nhận xét ( Nhôm nở vì nhiệt nhiều nhất, sắt nở vì nhiệt ít nhất)
- G: Qua câu hỏi C3 và bảng sự nở vì nhiệt của 1 số chất em nào rút ra kết luận gì? 
C4: Các chất rắn khác nhau nở vì nhiệt khác nhau.
 - H: Rút ra kết luận .
 - G + H: Nhận xét ---> thống nhất 
 - G: Liên hệ thực tế : Người ta đã ứng dụng sự nở vì nhiệt của chất rắn trong thực tiễn như: làm cầu, sóng lươn, đường tàu, đường ống nước, làm dợn sóng cho tôn lợp nhà
GDHN: Ứng dụng của sự nở vì nhiệt của chất rắn rất cần thiết cho những người làm công việc thiết kế chi tiết máy trong ngành cơ khí, chế tạo, thiết kế cầu, thiết kế và lắp đặt đường ray trong ngành giao thông vận tải, chế tạo các thiết bị tự động đóng ngắt điện 
1) Thí nghiệm
 ( Hình 18.1 SGK/ 58)
2) Trả lời câu hỏi: 
- C1 :Vì quả cầu nở ra khi nóng lên. 
- C2:Vì quả cầu co lại khi lạnh đi.
3) Kết luận
- C3: (1) tăng ; (2) lạnh đi
 * Chất rắn nở ra khi nóng lên và co lại khi lạnh đi.
* Các chất rắn khác nhau nở vì nhiệt khác nhau.
4.4/ Củng cố và luyện tập
- Yêu cầu HS đọc và trả lời câu hỏi C5, C6, C7.
C5 : GV cho HS xem một số cán dao, liềm để quan sát và chỉ ra khâu dao trả lời câu C5
C6: Yêu cầu HS giải thích tại sao lại nghĩ ra phương án đó. ( để vòng kim loại cũng nở ra)
GV có thể làm thí nghiệm kiểm chứng.
¡ Chất rắn nở ra khi nào, co lại khi nào ?
¡ Các chất rắn khác nhau nở vì nhiệt như thế nào ?
- HS làm bài tập 18.1 và giải thích tại sao chọn đáp án đó
( vì khi đun nóng thì thể tích tăng , còn khối lượng không thay đổi mà D = m / V => D giảm)
- HS làm bài tập 18.2
4) Vận dụng 
- C5 : Phải nung nóng khâu dao, liềm vì khi được nung nóng, khâu nở ra dễ lắp vào cán, khi nguội đi khâu co lại xiết chặt vào cán.
 - C6 : Nung nóng vòng kim loại
 - C6 : Vào mùa hè nhiệt độ tăng lên, thép nở ra, nên thép dài ra (tháp cao lên)
H: Chất rắn nở ra khi nóng lên, co lại khi lạnh đi
H: Các chất rắn khác nhau nở vì nhiệt khác nhau
- BT 18.1: ( D) Khối lượng riêng của vật giảm
- 18.2: ( B) Hơ nóng cổ lọ
4.5/ Hướng dẫn học ở nhà 
- Học bài, hoàn chỉnh các câu hỏi từ C1 ---> C7
- BTVN : 18.3 – 18.5/22 SBT ( GV hướng dẫn bài tập về nhà)
- Chuẩn bị bài : Sự nở vì nhiệt của chất lỏng. Cả lớp 1 chai nước màu
- Đọc phần có thể em chưa biết trang 59 SGK
5. RÚT KINH NGHIỆM