Giáo án Sinh học 9 - Chương I: Các thí nghiệm của menden

NS: 03/8 /2015 
ND:04/8/02015 
Tuần 1
Tiết 1
CHƯƠNG I: CÁC THÍ NGHIỆM CỦAMENDEN.
Bài 1: MENĐEN VÀ DI TRUYỀN HỌC .
I.Mục tiêu : Học xong bài này học sinh phải đạt được: 
1. Kiến thức:
Nêu được nhiệm vụ,nội dung và vai trị của di truyền học .
Giới thiệu Men đen ngưồi đặt nền mĩng cho di truyền học 
Nêu được phương pháp phân tích các thế hệ lai của Menden .
2. Kĩ năng: 
Rèn luyện kỹ năng quan sát , phân tích để thu nhận kiến thức từ phương tiện trực quan .
3. Thái độ: Yêu thích bộ môn. 
II. Chuẩn bị : 
Thầy: Tranh phóng to hình 1 sgk.
Phiếu học tập: 
Tính trạng 
Bản thân học sinh 
Bố 
Mẹ 
Hình dạng tai .
Hình dạng mắt .
Hình dạng mũi .
Màu mắt .
Màu da .
2.Trò : sách giáo khoa , vở ghi chép . 
III. Tiến trình lên lớp : 
Mở bài: Vì sao con sinh ra lại có những tính trạng giống hay khác bố mẹ ? Đó là hiện tượng di truyền và biến dị , để hiểu rõ hơn về vấn đề này chúng ta cùng nghiên cứu bài . 
Phát triển bài :
Hoạt động 1:Tìm hiểu về Di truyền học . 
Mục tiêu: Nêu được mục đích , nhiệm vụ và ý nghĩa của Di truyền học 
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- Sau khi nêu hai hiện tượng di truyền và biến dị , GV nên giải thích rõ ý trong sgk : biến dị và di truyền là hai hiện tượng song song , gắn liền với quá trình sinh sản 
-GV yêu cầu HS đọc sgk để trả lời câu hỏi : 
+Nhiệm vụ , nội dung và vai trị của Di truyền học là gì ? 
-GV cần gợi ý cho HS trả lời từng nội dung .
- GV yêu cầu học sinh thực hiện lệnh vào phiếu học tập ( phần chuẩn bị .)
- GV yêu cầu tiếp một vài HS đọc bảng do bản thân lập và tự rút ra đặc điểm di truyền và biến dị đối với bản thân . 
-HS đọc sgk , trao đổi theo nhóm và cử đại diện trình bày câu trả lời , các nhóm khác nhận xét bổ sung dưới sự hướng dẫn của GV , HS cả lớp xây dựng đáp án chung .
*Y/C: Di truyền học : Di truyền học nghiên cứu bản chất và tính quy luật của hiện tượng di truyền và biến dị . Di truyền học đề cập đến cơ sở vật chất , cơ chế và tính quy luật của hiện tượng di truyền và biến dị . Di truyền học cung cấp cơ sở khoa học cho ngành chọn giống , có vai trò quan trọng trong y học , đặc biệt là trong công nghệ sinh học .
- HS phát biểu ý kiến rồi nhận xét phân tích để hiểu được bản chất của sự giống nhau và khác nhau .
*Tiểu kết 1 : 1. Di truyền học : Nhiệm vụ của Di truyền học là : 
Di truyền học nghiên cứu bản chất và tính quy luật của hiện tượng di truyền và biến dị .
Nội dung của Di truyền học nghiên cứu : 
Cơ sở vật chất , cơ chế và tính quy luật của hiện tượng di truyền và biến dị 
 Các quy luật di truyền .
 Nguyên nhân và quy luật biến dị . 
- Vai trị của Di truyền học : Di truyền học cung cấp cơ sở khoa học cho ngành chọn giống , có vai trò quan trọng trong y học , đặc biệt là trong công nghệ sinh học . 
b. Hoạt động 2 : Tìm hiểu Menden và phương pháp nghiên cứu độc đáo của Menden.(20’)
- Mục tiêu : Hiểu được công lao và trình bày được phương pháp phân tích các thế hệ lai của Menden
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
-GV treo tranh phóng to hình 1.2 sgk cho HS quan sát, phân tích và yêu cầu các em rút ra nhận xét tương phản của từng cặp tính trạng .
- Yêu cầu HS nghiên cứu sgk trả lời câu hỏi :
+Nội dung cơ bản của phương pháp phân tích các thế hệ lai của Menđen là gì ? 
- GV nhấn mạnh thêm tính chất độc đáo trong phương pháp nghiên cứu Di truyền của Menden – phương pháp phân tích các thế hệ lai , giải thích một vài vấn đề như : Vì sao phải chọn đậu Hà lan làm đối tượng nghiên cứu và vì sao công trình của Menden công bố từ năm 1865 mà mãi đến năm 1900 mới được thừa nhận ?...
-HS quan sát tranh nghiên cứu rồi thảo luận theo nhóm và cử đại diện trình bày kết quả trước lớp .
- Các nhóm khác theo dõi , bổ sung và cùng nhau rút ra kết luận chung dưới sự hướng dẫn của GV .
*Y/C: . Nội dung cơ bản là : Lai các cặp bố mẹ khác nhau về một hoặc một số cặp tính trạng thuần chủng tương phản , rồi theo dõi sự di truyền riêng lẽ của từng cặp tính trạng đó trên con cháu của từng cặp bố mẹ . Dùng toán học thống kê để phân tích các số liệu thu được , từ đó rút ra các quy luật di truyền các tính trạng.
* Tiểu kết 2 : 2. Men đen – Người đặt nền móng cho Di truyền học .
Bằng phương pháp phân tích các thế hệ lai , Menden đã phát minh ra các quy luật di truyền từ thực nghiệm , đặt nền móng cho Di truyền học .
Nội dung cơ bản là : Lai các cặp bố mẹ khác nhau về một hoặc một số cặp tính trạng thuần chủng tương phản , rồi theo dõi sự di truyền riêng lẽ của từng cặp tính trạng đó trên con cháu của từng cặp bố mẹ . Dùng toán học thống kê để phân tích các số liệu thu được , từ đó rút ra các quy luật di truyền các tính trạng . 
c.Hoạt động 3 : Tìm hiểu một số thuật ngữ và kí hiệu cơ bản của Di truyền học .(5’) 
Mục tiêu : Hiểu và nêu được một số thuật ngữ và kí hiệu trong Di truyền học . : 
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS .
-GV yêu cầu HS đọc sgk , thảo luận theo nhóm để phát biểu định nghĩa về các thuật ngữ và nêu các kí hiệu cơ bản của Di truyền học . 
- GV phân tích thêm khái niệm thuần chủng và lưu ý HS cách viết công thức lai 
- HS đọc sgk thảo luận theo nhóm , cử đại diện phát biểu ý kiến của nhóm . các nhóm khác nhận xét bổ sung và cùng thống nhất câu trả lời . 
- Dưới sự hướng dẫn của GV , HS nêu được các khái niệm và kí hiệu .
*Y/C: 
- Tính trạng : là những đặc điểm cụ thể về hình thái , cấu tạo , sinh lý của một cơ thể . 
- Cặp tính trạng tương phản là hai trạng thái khác nhau của cùng một loại tính trạng biểu hiện trái ngược nhau.
- Gen là nhân tố di truyền quy định một hoặc một số loại tính trạng của sinh vật . 
- Dòng ( giống ) thuần chủng là giống có đặc tính di truyền đồng nhất các thế hệ sau giống thế hệ trước . 
- Các kí hiệu : 
+ P là cặp bố mẹ xuất phát . 
+ G là giao tử .
+ F là thế hệ con . 
* Tiểu kết 3 : 3 . Một số thuật ngữ và kí hiệu cơ bản của Di truyền học . 
Tính trạng : là những đặc điểm về hình thái , cấu tạo , sinh lý của một cơ thể.
Cặp tính trạng tương phản là hai trạng thái biểu hiện trái ngược nhau của cùng một loại tính trạng 
Dòng ( giống ) thuần chủng là giống có đặc tính di truyền đồng nhất các thế hệ sau giống thế hệ trước . 
Các kí hiệu : 
 P là cặp bố mẹ xuất phát .
 G là giao tử .
F là thế hệ con . 
IV.Kết luận . GV cho HS đọc chậm và nhắc lại phần kết luận cuối bài . 
V. Kiểm tra đánh giá ;
- Trả lời câu hỏi sgk. 
VI. Dặn dò: 
-Học thuộc bài , trả lời câu hỏi sgk vào vở soạn đề cương . -Tìm hiểu bài Lai một cặp tính trạng .
- Kẻ bảng 2 vào vở bài tập . 
Tuần 1
Tiết 2 
NS:03/8/2015
ND:07/8/2015
Bài 2:LAI MỘT CẶP TÍNH TRẠNG.
I.Mục tiêu :Học xong bài này học sinh phải đạt được: 
1.Kiến thức: 
Trình bày và phân tích được thí nghiệm lai một cặp tính trạng của Menden. 
 kiểu hình , kiểu gen , thể đồng hợp và thể dị hợp .
Phát biểu được nội dung quy luật phân li .
Vận dụng giải thích được kết quả thí nghiệm theo quan niệm của Menden và các hiện tượng thực tế 
2. Kĩ năng : Rèn được kĩ năng phân tích số liệu và kênh hình . 
3. Thái độ : yêu khoa học .
II. Chuẩn bị : 
1Thầy : Tranh phóng to hình 2.1--.3 sgk . 2.Trò : Kẻõ bảng 2 vào vở bài tập . 
III.Tiến trình bài giảng : 
1Kiểm tra bài cũ :
Phương pháp phân tích các thế hệ lai của Menđen gồm những nội dung cơ bản nào ? 
2.Mở bài : 
 Bằng phương pháp phân tích cácthế hệ lai Menđen đã phát minh ra các quy luật di truyền từ thực nghiệm , đặt nền móng cho di truyền học . Vậy Menden đã làm thí nghiệm như thế nào , phân tích kết quả ra sao và ông đã giải thích như thề nào về kết quả thí nghiệm ? Ta cùng tìm hiểu trong tiết học hôm nay . 
3. Phát triển bài :
 a. Hoạt động 1 : Tìm hiểu các thí nghiệm của Menđen .( 20’)
Mục tiêu : Trình bày được thí nghiệm của Menden ,.Nêu được khái niệm về kiểu gen, kiểu hình , thể đồng hợp , thể dị hợp . Phát biểu được nội dung định luật phân li độc lập . 
Hoạt động của GV .
Hoạt động của HS
* Hoạt động a’: Xác định tỉ lệ các loại kiểu hình ở F2:
- GV dùng tranh phóng to hình 2.1 sgk để giới thiệu về sự thụ phấn nhân tạo trên đậu Hà lan , cần nhấn mạnh đây là công việc mà Menden đã tiến hành rất cẩn thận, tỉ mỉ và công phu .
- Cho HS quan sát và yêu cầu các em nghiên cứu sgk để xác định kiểu hình ở F1và tỉ lệ kiểu hình ở F2 ( GV hướng dẫn cách tính đồng thời nên nhấn mạnh sự ước lượng gần đúng rồi làm tròn và trong thống ke,â số lượng càng lớn càng đảm bảo chính xác cho việc tính toán .)
- GV lưu ý HS :
+ Tính trạng biểu hiện ngay ở F1 là tính trạng trội ( hoa đỏ , thân cao , quả lục ) 
+ Tính trạng đến F2 mới được biểu hiện là tính trạng lặn . ( hoa trắng , thân lùn , quả vàng ) 
-GV yêu cầu HS quan sát tranh phóng to hình 2.2 sgk , rút ra nhận xét về quy luật di truyền các tính trạng trội lặn ở F2 
- GV làm sáng tỏ về sự thay đổi vị trí của các giống làm bố và làm mẹ nhưng kết quả phép lai vẫn không thay đổi . Điều này chỉ giải thích là bố mẹ có vai trò di truyền như nhau .
* Hoạt động a “: Điền vào khoảng trống các cụm từ thích hợp :
-Yêu cầu HS thực hiện bài tập điền từ . Gọi HS trình bày , HS khác nhận xét bổ sung . GV nhận xét .
- HS quan sát tranh phóng to .
- HS nghiên cứu sgk kết hợp với quan sát tranh và thảo luận theo nhóm .
- Dưới sự hướng dẫn của GV các nhóm phải xác định được kiểu hình ở F1 và F 2 như sau : 
+ Kiểu hình F1 đồng tính ( hoa đỏ , thân cao , quả lục . ) 
+ Kiểu hình F2 : phân li theo tỉ lệ trung bình 3 trội : 1 lặn . 
-HS quan sát tranh và thảo luận theo nhóm cử đại diện trình bày . 
- Dưới sự hướng dẫn của GV các nhóm khác bổ sung và chốt lại : 
+ Kiểu hình ở F2 có : 1/3 số cây trội thuần chủng . 2/ 3 số cây trội không thuần chủng và 1/ 3 số cây biểu hiện tính trạng lặn thuần chủng .
*Yêu cầu : (1) đồng tính . (2) 3 trội : 1 lặn 
- Kết luận : khi lai hai bố mẹ thuần chủng khác nhau về một cặp tính trạng tương phản thì F 1 đồng tính về tính trạng ( của bố hoặc mẹ ) , F2 có sự phân li tính trạng theo tỉ lệ trung bình 3 trội : 1 lặn .
* Tiểu kết 1 : I. Thí nghiệm của Menđen : 
-Thí nghiệm : sgk . 
-Xác định tỉ lệ các loại kiểu hình ở F1và F2 : 
 Kiểu hình F1: đồng tính ( hoa đỏ , thân cao , quả lục . ) .
 Kiểu hình F2 : phân li theo tỉ lệ trung bình 3 trội : 1 lặn .
 Tính trạng biểu hiện ngay ở F1 là tính trạng trội , tính trạng đến F2 mới được biểu hiện là tính trạng lặn .
--Quy luật phân li : khi lai hai bố mẹ khác nhau về một cặp tính trạng thuần chủng tương phản thì F2 có sự phân li tính trạng theo tỉ lệ trung bình 3 trội : 1 lặn .
b. Hoạt động 2 : Tìm hiểu giải thích thí nghiệm của Menđen . ( 15’).
- Mục tiêu : Giải thích được kết quả thí nghiệm theo quan niệm của Menđen .
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS.
- GV giải thích qua quan niệm đương thời Menđen về sự di truyền hoà hợp . ( TTBS) 
- GV yêu cầu HS quan sát tranh phóng to hình 2.3sgk để trả lời 3 câu hỏi :
+ Menđen giải thích kết quả thí nghiệm như thế nào ? 
+ Tỉ lệ các loại giao tử F1 và tỉ lệ các loại kiểu gen là bao nhiêu ? 
+Tại sao F2 lại có tỉ lệ 3 hoa đỏ : 1 hoa trắng ?.
-GV lưu ý : Menđen cho rằng , mỗi tính trạng trên cơ thể do một cặp nhân tố di truyền quy định ( ta gọi là gen ) Oång giả định , trong tế bào sinh dưỡng , các nhân tố di truyền tồn tại thành từng cặp và dùng chữ để làm kí hiệu cho các nhân tố di truyền ( chữ in hoa quy định tính trạng trội , chữ thường quy định tính trạng lặn ).
-HS nghiên cứu sgk và nghe GV trình bày về quan niệm di truyền hoà hợp 
- HS quan sát tranh , thảo luận theo nhóm và cử đại diện phát biểu ý kiến , các nhóm khác nhận xét , bổ sung . Dưới sự hướng dẫn của GV, HS thống nhất những nội dung cơ bản . 
*YC:- Ở các thế hệ P ,F1, F2 : gen tồn tại thành từng cặp tương ứng tạo thành kiểu gen . Kiểu gen quy định kiểu hình của cơ thể . Nếu kiểu gen chứa cặp gen tương ứng giống nhau gọi là thể đồng hợp ( AA : đồng hợp trội ; aa : đồng hợp lặn ) . Nếu kiểu gen chứa các gen tương ứng khác nhau ( Aa ) gọi là thể dị hợp . 
- Trong quá trình phát sinh giao tử , các gen phân li về các tế bào con ( giao tử ) , chúng được ổ hợp lại trong quá trình thụ tinh hình thành hợp tử . 
- Tỉ lệ các loại giao tử ở F1 là : 1A: 1a , nên tỉ lệ kiểu gen ở F2 là 1AA: 2Aa :1aa .
- F2 có tỉ lệ : 3 hoa đỏ : 1 hoa trắng vì kiểu gen dị hợp Aa biểu hiện kiểu hình trội , còn aa biểu hiện kiểu hình lặn .
Tiểu kết 2 : II. Menđen giải thích kết quả thí nghiệm : 
-Ở các thế hệ P ,F1, F2 : gen tồn tại thành từng cặp tương ứng tạo thành kiểu gen . Kiểu gen quy định kiểu hình của cơ thể . Nếu kiểu gen chứa cặp gen tương ứng giống nhau gọi là thể đồng hợp ( AA : đồng hợp trội ; aa : đồng hợp lặn ) . Nếu kiểu gen chứa các gen tương ứng khác nhau ( Aa ) gọi là thể dị hợp . 
-Trong quá trình phát sinh giao tử , các gen phân li về các tế bào con ( giao tử ) , chúng được tổ hợp lại trong quá trình thụ tinh hình thành hợp tử . 
-Tỉ lệ các loại giao tử ở F1 là : 1A: 1a , nên tỉ lệ kiểu gen ở F2 là 1AA: 2Aa :1aa .
-F2 có tỉ lệ : 3 hoa đỏ : 1 hoa trắng vì kiểu gen dị hợp Aa biểu hiện kiểu hình trội , còn aa biểu hiện kiểu hình lặn .
-Như vậy Menđen đã giải thích các kết quả thí nghiệm của mình bằng sự phân li và tổ hợp của cặp nhân tố di truyền ( gen) quy định cặp tính trạng tương phản thông qua các quá trình phát sinh giao tử và thụ tinh . Đó là cơ chế di truyền các tính trạng.Từ đó ông phát hiện ra quy luật phân li với nội dung : Trong quá trình phát sinh giao tử, mỗi nhân tố di truyền trong cặp nhân tố di truyền phân li về một giao tử và giữ nguyên bản chất như ở cơ thể P.
4. Kết luận :
 Cho HS trình bày và nhận xét thí nghiệm 
-Cho học sinh phát biểu lại nội dung quy luật phân li trong sgk .
-GV hướng dẫn bài tập 4 
+Vì F1 toàn cá kiếm mắt đen , nên mắt đen là tính trạng trội , còn mắt đỏ là tính trạng lặn . Ta quy ước gen A quy định mắt đen , gen a quy định mắt đỏ .
* Sơ đồ lai : P : AA X aa 
GP: A a
F1 : Aa( mắt đen )
GF1: 1A: 1a X 1A:1a
F2 : KG: 1AA: 2Aa : 1 aa .
 KH: 3 mắt đen : 1 mắt đỏ . 
6. Dặn dò : 
Học bài trả lời câu hỏi sgk vào vở đề cương .Thêm câu hỏi sau :
Trình bày và nhận xét kết quả của thí nghiệm