Giáo án Vật lý 7 - Chương 2: Âm học - Bài 14: Phản xạ - Tiếng vang

Bài 14: Phản xạ âm – tiếng vang
I). Mục tiêu:
1). Kiến thức:
	* Mô tả và giải thích được 1 số hiện tượng liên quan đến tiếng vang.
 * Nhận biết được 1 số vật phản xạ âm tốt và vật phản xạ kém.
 * Kể tên 1 số ứng dụng của phạn xạ âm.
2). Kỹ năng: 
	* Rèn khả năng tư duy từ các hiện tượng thực tế, từ các thí nghiệm.
3).Thái độ:
	* Giáo dục học sinh lòng yêu thích bộ môn, hăng hái trong học tập
II). Phần chuẩn bị:
1). GV: 
	* Bảng phụ hoặc giấy rô ky viết sẵn nội dung kiểm tra miệng và vào bài
2). Mỗi nhóm: 
	Mỗi nhóm cần chuẩn bị :
	* 1 giá đỡ, 1 tấm gương, 1 nguồn phát âm dùng vi mạch.
 * 1 bình nước
III) Phương pháp: Gợi mở, phát huy tính tích cực của học sinh
IV). Tiến trình bài giảng
1.Kiểm tra bài cũ (5p)
1- Kiểm tra:
HS1: Môi trường nào truyền được âm, môi trường nào truyền âm tốt? Lấy 1 ví dụ minh hoạ.
Chữa bài tập 13.1
HS2: Chữa bài tập 13.2, 13.3
HS3: Trình bày iên bảng bài 13.4
t = 3s S = ?
Âm truyền trong không khí:
v= 340 m/s 
S = v . t
Kiểm tra đồ dùng trò chơi “ điện thoại” của các nhóm. yêu cầu HS kiểm tra chất lượng đồ dùng của mình.
- 3 HS lên bảng trả lời câu hỏi và chữa bài tập.
- HS chữa bài vào vở bài tập nếu sai.
2- Tổ chức tình huống học tập (5p)
Phương án 1: Như SGK
Phương án 2: Tại sao trong các rạp hát, rạp chiếu phim, tường lại làm sần sùi, mái thì theo kiểu “ vòm” ?
3. Các hoạt động
- Tự kiểm tra chất lượng dụng cụ “ điện thoại” theo yêu cầu bài tập 13.5 SBT
Hoạt động 1 - Nghiên cứu âm phản xạ và hiện tượng tiếng vang 
Thời gian: 10 phút.
Mục tiêu: Nêu được tiếng vang là một biểu hiện của âm phản xạ
Dụng cụ: Bảng phụ
Tiến hành
Mức độ cần đạt
Hđ của giáo viên 
Hđ của học sinh
[VD] Giải thích được khi ở trong hang động lớn nếu nói to thì ta nghe thấy tiếng vang
Biết tính khoảng cách tối thiểu từ nguồn âm tới vật phản xạ âm để nghe được tiếng vang
Yêu cầu HS đọc SGK và trả lời câu hỏi:
+ Em đã nghe thấy tiếng vọng lại lời nói cuả mình ở đâu? 
+ Trong mhà của mình em có nghe rõ tiếng vang không?
+ Tiếng vang khi nào có?
- GV thông báo âm phản xạ.
+ Vậy âm phản xạ và tiếng vang có gì giống và khác nhau?
- Yêu cầu HS trả lời C1.
- Tương tự với câu C2. GV cho HS thảo luậncâu trả lời đúng.
 Yêu cầu HS tự trả lời câu C3. Nếu HS không trả lời được là chưa đạt yêu cầu.
I. Âm phản xạ - Tiếng vang
- Cá nhân HS nghiên cứu SGK tr. 40, trả lời câu hỏi của GV.
Nghe thấy ở khe núi, giếng nước sâu, ngõ sâu......
+ Nghe được tiếng vang khi âm dội lại đến tai chậm hơn âm truyền trực tiếp đến tai một khoảng thời gian ít nhất 1/ 15 s.
+ Âm dội lại khi gặp vật chắn gọi là âm phản xạ.
+ Giống nhau: Đều là âm phản xạ.
+ Khác nhau: tiếng vang là âm phản xạ nghe từ khoảng cách âm phát ra ít nhất khoảng 1/ 15 s.
- HS trao đổi thống nhất câu trả lời, ghi vào vở:
C1: Nghe thấy tiếng vang ở giếng, ngõ hẹp dài, phồng rộng thường có tiếng vang khi có âm phát ra. Vì ta phân biệt được âm phát ra trực tiếp và âm phản xạ.
C2: Trong phòng kín khoảng cách nhỏ, thời gian phát ra âm nghe được cách âm dội lại nhỏ hơn 
1/ 15 s âm phát ra trùng với âm phản xạ âm to.
Ngoài trời âm phát ra không gặp chướng ngại vật nên không phản xạ lại được, tai chỉ nghe âm phát ra âm nhỏ hơn.
C3: Phòng to, âm phản xạ đến tai em sau âm phát ra nghe thấy tiếng vang.
- Phòng nhỏ: âm phản xạ và âm phát ra hoà cùng với nhau không nhge thấy tiếng vang.
a- Phòng nào cũng có âm phản xạ.
b- S = v . t
Âm truyền trong không khí: v = 340 m/s
S = 340 m/s . 1/15 s = 22,6 m.
Hoạt động2 - Nghiên cứu vật phản xạ âm tốt và vật phản xạ âm kém 
Thời gian 10 phút.
Mục tiêu: nhận biết được vật phản xạ âm tốt, vật phản xạ âm kém
Dụng cụ
Tiến hành:
[NB] Nhận biết vật cứng có bề mặt nhẵn phản xạ âm tốt, những vật mềm bề mặt gồ ghề phản xạ âm kém
- Yêu cầu HS đọc mục II sgk tr. 41 GV thông báo kết quả thí nghiệm.
- Qua hình vẽ em thấy âm truyền như thế nào?
Vật như thế nào phản xạ âm tốt? Vật như thế nào phản xạ âm kém?
- Yêu cầu HS vận dụng để trả lời câu hỏi C4.
II. Vật phản xạ âm tốt và vật phản xạ âm kém
- HS đọc SGK. Ghi bài.
- Tiến hành thí nghiệm với mặt phản xạ là tấm kính, tấm bìa thấy được hiện tượng:
+ Mặt gương: âm nghe rõ hơn
+ Tấm bìa; âm nghe không rõ.
- Âm truyền đến vật chắn rồi phản xạ đến tai. Gương phản xạ âm tốt, bìa phản xạ âm kém.
HS trả lời câu hỏi & ghi vở:
- Vật cứng có bề mặt nhẵn, phản xạ âm tốt ( hấp thụ kém).
- Vật mềm, xốp có bề mặt gồ ghề thì phản xạ âm kém.
C4; 
- Phản xạ âm tốt: mặt gương, mặt đá hoa, tấm kim loại, tường gạch.
- Phản xạ âm kém: miếng xốp, áo len, ghế đêm mút, cao su xốp.
Hoạt động 3- Vận dụng - củng cố - hướng dẫn về nhà 
Thời gian: 15 phút.
Mục tiêu: vận dụng kiến thức để giải thích hiện tượng thực tế
Dụng cụ:Bảng phụ
Tiến hành
[VD] Nêu được ít nhất 2 ứng dụng liên quan đến phản xạ âm
1. Vận dụng:
- Nếu tiếng vang kéo dài thì tiếng mói và tiếng nói có nghe rõ không?
- Tránh hiện tượng âm bị lẫn do tiếng vang kéo dài thì phải làm như thế nào?
- Yêu cầu HS tự giải thích và ghi câu trả lời câu C5.
- Quan sát bức tranh hình 14.3. em thấy tay khum có tác dụng gì?
- GV hướng dẫn HS tự giải thích và ghi câu trả lời C7:
HS thường lấy S = v . t = 1500 m/s . 1s 
GV yêu cầu HS nói rõ “t” là thời gian âm đi như thế nào? rút ra âm đi từ mặt nước xuống đáy biển chỉ có 0,5 s.
- Với câu hỏi C8: GV yêu cầu HS chọn và giải thích tại sao lại chọn hiện tượng đó.
2- Củng cố:
- Yêu câu HS trả lời các câu hỏi đây cũng là những kiến thức cơ bản cần ghi nhớ trong bài: 
+ Khi nào có âm phản xạ. Tiếng vang là gì?
+ Có phải cứ có âm phản xạ thì đều có tiếng vang không?
+ Vật nào phản xạ âm tốt, âm kém? 
- Cho HS đọc mục “có thể em chưa biết” để trả lời câu hỏi:
 ở chương trước ta biết muốn nhìn thấy 1 vật thì ánh sáng từ vật đó phải truyền vào mắt. Vậy tại sao trong hang sâu, ban đêm dơi vẫn bay được mà không bị đâm vào tường đá ?
III. Vận dụng:
- Cá nhân HS trả lời câu hỏi. Yêu cầu nêu được:Tiếng vang kéo dàitiếng vang của âm trước lẫn với âm phát ra sau làm âm đến tai nghe không rõ.
- Tường sần sùi, treo rèm vải dày.
- HS làm vào vở C5.
C6: Hướng âm phản xạ từ tay đến tai nên nghe rõ hơn.
C7:
s = v.t = 1500 m/s . 0.5s = 750 m.
- HS suy nghĩ chọn hiện tượng và giải thích. Ví dụ: Trồng cây xung quanh bệnh viện để âm truyền đến gặp lá cây bị phản xạ ra nhiều hướng 
âm truyền đến bệnh viện giảm đi. 
- HS trả lời câu hỏi, ghi nhớ kiến thức tại lớp. 
- HS đọc thông tin mục “ có thể em chưa biết” thu thập thông tin trả lời câu hỏi:
Dơi và cá heo phát ra siêu âm, nếu gặp vật cản, âm phản xạ lại cá heo và dơi tránh được chướng ngại vật.
4 - Hướng dẫn về nhà
- Học phần ghi nhớ. Trả lời câu hỏi từ C1 đến C8.
- Làm bài tập 14.1 đến 14.6 ( tr. 15 - SBT)
*********************************