Giáo án Vật lý 7 - Chương 2: Âm học - Bài 14: Phản xạ - Tiếng vang - Trần Hữu Tường - Trường PTDT Nội Trú

Ngày soạn: 21.11.2009	Vật Lý 7
Ngày dạy : 23.11.2009	Tiết 15
Bài 14: PHẢN XẠ ÂM – TIẾNG VANG
A. MỤC TIÊU:
Kiến thức:
Nắm được thế nào là âm phản xạ, tiếng vang.
Nắm được đặc điểm các vật cản có bề mặt gồ ghề phản xạ âm kém.các vật cứng, có bề mặt nhẵn phản xạ âm tốt.
Kĩ năng:
Biết được khi âm gặp gặp một bức tường, một vách núi sẽ bị phản xạ trở lại tạo ra tiếng vang..
Kể được các trường hợp mà học sinh trực tiếp nghe được tiếng vọng.
Biết được mỗi âm có 2 đặc điểm là độ cao (liên quan đến độ thanh hay trầm của âm)và độ to(độ mạnh yếu của âm).
Thái độ:
Có ý thức hợp tác trong nhóm.
Biết suy đoán.
B. CHUẨN BỊ:
Cả lớp:
Dụng cụ thí nghiệm: giá đỡ thí nghiệm, gương phẳng, nguồn âm.
Một nhạc cụ để tạo những biểu tượng cụ thể về độ cao và độ to của âm.
Bảng phụ ghi sẵn nội dung các bài tập trắc nghiệm (bài tập 14.1,14.2).
C. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Ghi bảng
* Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ – tổ chức tình huống học tập (5’)
Học sinh 1: Âm truyền được trong những môi trường nào và không truyền được trong môi trường nào? Sắp xếp theo thứ tự từ lớn đến nhỏ về vận tốc truyền âm trong các môi trường truyền âm vừa kể trên?
* Tổ chức tình huống học tập: Trong cơn giông có tia chớp thường kèm theo tiếng sấm. Sau đó còn nghe thấy tiếng ì ầm kéo dài, gọi là sấm rền. Hay chúng ta nói to xuống giếng sâu thì có âm thanh của chúng ta vọng lại sau đó. Tại sao lại có những hiện tượng như vậy?
Bài 14
PHẢN XẠ ÂM – TIẾNG VANG
* Hoạt động 2: Tìm hiểu âm phản xạ và tiếng vang (15’)
Giáo viên yêu cầu học sinh cho biết còn nghe thấy tiếng vọng lại lời nói của mình ở đâu?
Trong nhà của em có nghe rõ tiếng vang không?
Giáo viên yêu cầu học sinh đọc thông tin trong sách giáo khoa và cho biết:
+ Tiếng vang khi nào thì có?
Học sinh: Nghe được tiếng vang khi âm dội lại đến tai chậm hơn âm truyền trực tiếp đến tai một khoảng thời gian ít nhất là 1/15 giây.
Giáo viên thông báo về âm phản xạ: âm dội lại khi gặp vật chắn gọi là âm phản xạ.
Giáo viên yêu cầu học sinh phân biết sự giống và khác nhau của âm phản xạ và tiếng vang.
Học sinh: 
+ Giống nhau: Đều là âm phản xạ
+ Khác nhau: Tiếng vang là âm phản xạ nghe từ khoảng cách âm phát ra ít nhất là 1/15 giây.
Giáo viên yêu cầu học sinh trả lời câu C1, yêu cầu học sinh giảit thích là nói rõ được “ta nghe được tiếng vang là vì ta có thể phân biệt được âm phát ra trực tiếp và âm phản xạ”
Học sinh: Nghe thấy tiếng vang ở giếng, ngõ hẹp dài, phòng rộng. Vì ta có thể phân biệt được âm phát ra trực tiếp và âm phản xạ.
Giáo viên yêu cầu các nhóm học sinh thảo luận và trả lời cho câu hỏi C2.
Gọi một nhóm trả lời và yêu cầu các nhóm khác nhận xét.
Giáo viên nhận xét, bổ sung nếu thiếu và chốt lại.
Yêu cầu cá nhân học sinh trả lời câu C3.
Học sinh: trong phòng to ta phân biệt được âm phát ra và âm phản xạ nên nghe thấy tiếng vang. Trong phòng nhỏ âm phản xạ và âm phát ra gần như cùng lúc nên ta không nghe thấy tiếng vang.
a. Phòng nào cũng có âm phản xạ.
b. S = v.t = 340.1/30 = 11,3m
Từ sự phân tích qua các ví dụ ở trên, yêu cầu học sinh hoàn thành phần kết luận.
I. Âm phản xạ - Tiếng vang
Ta nghe được tiếng vang khi âm dội lại đến tai chậm hơn âm truyền trực tiếp đến tai một khoảng thời gian ít nhất là 1/15 giây.
Âm phản xạ là âm dội lại khi gặp vật chắn.
* sự giống và khác nhau của âm phản xạ và tiếng vang:
Giống nhau: Đều là âm phản xạ
Khác nhau: Tiếng vang là âm phản xạ nghe từ khoảng cách âm phát ra ít nhất là 1/15 giây
C1: Nghe thấy tiếng vang ở giếng, ngõ hẹp dài, phòng rộng  Vì ta có thể phân biệt được âm phát ra trực tiếp và âm phản xạ.ư
C2: Trong phòng kín, âm phát ra phản xạ lại nên ta nghe được cả âm phát ra và âm phản xạ lại âm to.
Ngoài trời âm phát ra không gặp vật chắn nên âm không phản xạ lại nên ta chỉ nghe được âm phát ra.
C3: 
a. Phòng nào cũng có âm phản xạ.
b. S = v.t = 340.1/30 = 11,3m
Kết luận: Có tiếng vang khi ta nghe thấy âm phản xạ cách với âm phát ra một khoảng thời gian ít nhất là 1/15 giây.
* Hoạt động 3: Nghiên cứu vật phản xạ âm tốt và vật phản xạ âm kém (10’)
Yêu cầu học sinh đọc mục II. 
Giáo viên tiếng hành làm thí nghiệm như hình và gọi học sinh lên cùng làm thí nghiệm.
Giáo viên tiến hành thay mặt gương bằng một miếng xốp và yêu cầu học sinh cùng làm thí nghiệm so sánh âm phản xạ trong 2 trường hợp này?
Học sinh: âm phản xạ trên gương nghe rõ hơn.
Giáo viên thông báo: Những vật cứng có bề mặt nhẵn thì phản xạ âm tốt (hấp thụ kém). Những vật mềm xốp có bề mặt gồ ghề thì phản xạ âm kém.
Yêu cầu học sinh quan sát hình vẽ mô tả thí nghiệm và cho biết: âm truyền như thế nào?
Học sinh: âm truyền đến vật chắn rồi phản xạ đến tai.
Yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức vừa học để làm câu C4.
II. Vật phản xạ âm tốt và vật phản xạ âm kém.
Những vật cứng có bề mặt nhẵn thì phản xạ âm tốt (hấp thụ kém). 
Những vật mềm xốp có bề mặt gồ ghề thì phản xạ âm kém.
C4:
+ Vật phản xạ âm tốt: Mặt gương, mặt đá hoa, tấm kim loại, tường gạch.
+ Vật phản xạ âm kém: miếng xốp, áo len, ghế đệm mút, cao su xốp.
* Hoạt động 4: Vận dụng (10’)
Yêu cầu học sinh cho biết: nếu tiếng vang kéo dài thì tiếng nói và tiếng hát có nghe rõ không?
Học sinh: Tiếng vang kéo dài, tiếng vang của âm trước lẫn với âm phát ra sau làm cho nghe sẽ không rõ.
+ Tránh hiện tượng này bằng cách nào?
Học sinh: làm tường sần sùi, treo rèm vải dày.
Yêu cầu học sinh dựa vào đó giải thích cho câu C5.
Quan sát hình 14.3, hãy cho biết tay khum có tác dụng gì?
Giáo viên hướng dẫn học sinh trả lời câu C7: Giáo viên lưu ý học sinh: âm truyền từ tàu đến đáy biển rồi phản xạ trở về tàu nên thời gian cần để tính độ sâu của đáy biển là thời gian âm phát ra từ tàu đến đáy biến. t = 1/2 giây.
Giáo viên yêu cầu học sinh chọn đáp án và giải thích vì sao lại chọn đáp án đó?
III. Vận dụng
C5: Để giảm tiếng vang, âm nghe được rõ hơn.
C6. Để hướng âm phản xạ từ tay đến tai ta giúp nghe rõ hơn
C7.
Độ sâu của đáy biển: t = 1/2 s
S = v. t = 1500.1/2 = 750m.
C8: a, b, d
* Hoạt động 5: Củng cố - hướng dẫn về nhà (5’)
Yêu cầu học sinh trả lời các câu hỏi:
+ Khi nào thì có âm phản xạ. Tiếng vang là gì?
+ Có phải có âm phản xạ là có tiếng vang không?
+ Vật nào phản xạ âm tốt, âm kém?
Yêu cầu học sinh đọc phần có thể em chưa biết.
* Hướng dẫn về nhà: Học thuộc phần ghi nhớ, trả lời được các câu hỏi từ C1 đến C8. Làm bài tập trong sách bài tập. Chuẩn bị Bài 15 Chống ô nhiểm tiếng ồn